Rose and Cactus Blog
  • Home
  • About me
  • Rose
  • Cactus
  • Books
  • Stories
  • Film
  • English
Tác giả

Rose & Cactus

Rose & Cactus

RoseStories

Hoa tím ngoài sân (6)

by Rose & Cactus March 20, 2024

Mẹ mình gọi điện bảo: Con ơi, trời mưa, nồm ẩm lắm mẹ chưa thể phơi Sả nên chắc để tháng sau có nắng thì mới chuyển vào cho con được.

Thế để con chuyển nắng về cho mẹ nhé! Nắng Tháng Ba ở Sài Gòn phải tương đương tháng Sáu, tháng Bảy quê mình:

Giọt mồ hôi sa

Những trưa tháng Sáu

Nước như ai nấu

Chết cả cá cờ

Do ở thời điểm này, Nam bộ chủ yếu chịu tác động bởi dòng phân kì trên cao (áp cao cận nhiệt đới) có vị trí gần Nam bộ, áp cao này làm hạn chế sự hình thành bốc hơi nước, mây sẽ ít nên ban ngày trời nắng. Nắng mạnh, độ ẩm không khí thấp , rất dễ say nắng nếu đứng ngoài trời lâu

-Hoa cỏ, cây cối mơn mởn con ạ. Phải cái ẩm ướt quá không phơi phong gì được.

Ở quê, mẹ mình hay dùng các loại lá cây vườn nhà vì bà thích cái mùi hương hoa đồng nội. Gội đầu thì cũng bồ kết, lá sả, hương nhu; Uống nước thì cũng lá vối, tía tô (dù là thủ phủ của trà xanh nơi có loại trà Tân Cương nổi tiếng mà tỷ phú Bill Gates vừa thưởng thức trên đỉnh Bàn Cờ ở bán đảo Sơn Trà, Đà Nẵng thì bà lại không mấy khi uống trà vì sợ mất ngủ. Với người già giấc ngủ rất quan trọng vì họ rất khó ngủ);

Mình cũng đặc biệt thích cây lá Việt Nam vì khi đun lên, nước bốc hơi mang theo tất cả hương vị quê nhà, đi từ cơ quan khứu giác vào đến con tim. Những hương thơm thật sự rất dễ gây thương nhớ!

Chúng ta là một nước nhiệt đới, quanh năm có nắng có gió, có mưa, hoa cỏ, trái cây mùa nào thức ấy, vô cùng phong phú không thua kém bất cứ nơi nào.

Chả thế mà có lần mình với con mình nói chuyện, nó thắc mắc ngôn ngữ trái cây tiếng Anh quanh đi quẩn lại chỉ thấy apple, orange hay grape còn đâu những loại quả còn lại rất ít gặp và từ thì lạ hoắc.

Đúng rồi, là vì mấy vùng ôn đới, trái cây của họ đâu có nhiều đâu, vào mùa đông băng tuyết đến bốn năm tháng thì thua chả trồng trọt được gì. Trái cây toàn nhập về từ những nước nhiệt đới, banana hay mango cũng xuất xứ từ xứ nóng cả.

Còn ta thì sao chứ, vô thiên lủng luôn ấy: Ngoài táo, cam, nho, chuối, xoài kể trên thì bạn cứ chuẩn bị cái rổ to mà đựng, này sơ qua nhé: Dừa, sầu riêng, thanh long, ổi, mít, mận (roi), vú sữa, chôm chôm, măng cụt, vải, nhãn, dứa (thơm), hồng xiêm (sapoche), na (mãng cầu), khế, quất hồng bì,  sơ ri, đào, mơ, mận, bòn bon, me, cóc, quýt, sấu, các loại hồng, các loại dưa: Lê, Hấu, Bở, Gang…

Thích ghê!

Mình nhớ có đọc một bài báo mạng đại loại nói về một du khách (người Đức hay Anh hay Hà Lan mình không nhớ chính xác) khi sang du lịch mấy nước Đông Nam Á như Thái Lan hoặc Indonexia thì thích mê mệt vì có nhiều trái cây tươi quá, cứ bứt trên cây xuống ăn liền, ngon cực là ngon.

Thế là cô ấy và anh bạn trai quyết định ở lại trong một khu rừng nhiệt đới và họ sống theo đúng kiểu tự nhiên, tức là toàn ăn trái cây từ rừng, quanh năm suốt tháng. Và dự định của họ là khi nào chán thì thôi, tức là chán trái cây ấy bạn, đặc biệt là sầu riêng, thì họ mới trở về với cuộc sống hiện đại bên trời Tây.

Bởi vậy, nước ta cũng giống mấy nước bạn trong khu vực , trái cây chao ôi là nhiều, và ngon, bổ, rẻ. Chúng ta đang sống trên một đống vàng mà chúng ta không biết hoặc có biết nhưng lại cứ tầm thường hóa nó đi!

Tuần trước hãng mỹ phẩm “The BodyShop” nổi tiếng của Anh tuyên bố phá sản chi nhánh tại Mỹ và đóng cửa văn phòng tại nhiều nước khác do làm ăn thua lỗ. Đối với thế hệ 9X hay 8X thì thương hiệu Bodyshop khá là quen thuộc và có uy tín vì các sản phẩm của hãng chủ yếu sử dụng các thành phần nguyên liệu hữu cơ từ thiên nhiên, thân thiện với môi trường.

Nguyên nhân hàng loạt chi nhánh phá sản được The Bodyshop giải thích là do hãng không thể cạnh tranh nổi với rất nhiều thương hiệu mỹ phẩm trên toàn cầu, từ Âu, Mỹ sang Á, Úc. Chi phí tăng cao, sản phẩm không có sự đột phá khiến doanh thu sụt giảm hàng năm. Cuối cùng công ty mẹ tại Anh lâm vào khó khăn và mất khả năng thanh toán.

Mình có chú ý một vài bình luận bên dưới bài báo đưa tin này khi một số người cho rằng hiện nay hãng này không thể đua nổi với các loại mỹ phẩm của xứ Hàn đâu, đóng cửa là tất yếu, chỉ là hôm nay hay ngày mai.

Và qua các video livestream bán mỹ phẩm của nhiều tầng lớp từ dân thường đến các KOL  suốt ngày chạy qua newsfeed của các nền tảng mạng xã hội mà mình đang dùng thì có thể thấy hình như mỹ phẩm Hàn hiện là bá chủ phải không các bạn trẻ?

Đôi khi mình nghĩ  Hàn Quốc là cái xứ gì mà họ giỏi thế không biết. Lĩnh vực nào họ cũng muốn chen chân vào, hay góp mặt vào. Và một khi mà họ đã để mắt đến mà làm thì thôi, chết chúng mày nhá, cứ về mà lo kiếm nhiều xiền đi để mà mua hàng của chúng tao, đã mua rồi là nghiện xài hoài :)).

Riêng trong lĩnh vực mỹ phẩm, rõ ràng Hàn cũng là một xứ ôn đới, tức là ừ thì dù họ cũng có những cây cỏ quý, như sâm hay linh chi của họ thì hảo hạng miễn chê rồi. Nhưng nhìn về tổng thể thì hệ thực vật của họ sao đa dạng bằng mình được (không phải tự cao dân tộc đâu mà đấy là sự thật vì nước ta có đủ kiểu hình khí hậu từ nhiệt đới, cận nhiệt đới đến ôn đới).

Thế mà các dòng sản phẩm nổi tiếng về chăm sóc da của họ ngoài sử dụng nhiều loại nguyên liệu vốn là thế mạnh ở đất nước họ thì còn có những loại cực phổ biến ở vùng nhiệt đới của mình như:  dừa, nha đam, rau má, gạo,…

Chúng ta, ngoài trồng cây hái quả ăn liền, trồng hoa để thu vé vào chụp hình selfie  gần như không có một nền công nghiệp chế biến các sản phẩm nông nghiệp bài bản và chuyên nghiệp.

Vì  sản xuất nông nghiệp chân chính và theo hướng hữu cơ chất lượng cao không hề dễ, phụ thuộc nhiều vào thời tiết và đòi hỏi sự bền bỉ kiên định theo đuổi tới cùng tiêu chí khắt khe đã đề ra. Mà người mình thì quen “ăn xổi ở thì”, thấy cái gì lợi nhuận lớn, có tiền ngay là quên hết những định chuẩn, dễ dàng phá bỏ những nguyên tắc.

Vì lợi ích trước mắt mà bất chấp, ngâm cả hóa chất để rau cỏ xanh non nhanh và lâu, phun vô tội vạ thuốc trừ sâu, diệt cỏ… 

Cuối cùng dù sống trên đống nguyên liệu thực vật quý như  vàng thì chúng ta cũng không thể làm ra một sản phẩm công nghiệp sử dụng nguyên liệu là cây cỏ, hoa trái với chất lượng đẳng cấp quốc tế.

Và chỉ bằng mắt thường chúng ta cũng có thể quan sát thấy một số vấn đề của ngành nông nghiệp đã tồn tại bao năm qua, như là một hậu quả của lối làm ăn chụp giật, không hề tính đến sự phát triển bền vững:

-Mất mùa được giá – Được mùa mất giá

-Đất đai ngày càng cằn cỗi, thoái hóa bạc màu do tồn dư một lượng lớn thuốc trừ sâu và phân bón hóa học

-Đât nông nghiệp nhiều vùng để hoang do nông dân di cư hết lên thành phố

Ở nhiều vùng quê,

cảnh nông thôn tiêu điều hoang vắng;

nông nghiệp bị thờ ơ, tồn tại lay lắt,

nông dân thì bị cuốn vào vòng xoáy đất đai, thiếu kiến thức và tầm nhìn để chú tâm vào làm nông nghiệp một cách tử tế. Dần dần họ bị bần cùng hóa , không thể an cư lạc nghiệp tại quê nhà.

Cuối cùng ly hương ra thành phố là biện pháp tất yếu mà họ buộc phải chọn.

—  Mẹ lại chuẩn bị tuần sau đi trảy hội chùa Hương hai ngày với các cụ con ạ!

-Bà buộc tóc đuôi gà vào cho con nhá! :))

Cứ mỗi lần mẹ mình bảo chuẩn bị đi chơi đâu đó là mình lại thấy vui. Cụ còn sức để đi nghĩa là còn khỏe!

Hội chùa Hương còn kéo dài đến hết mùa Xuân, không biết Mountain đã đến đó chưa?

Thư Mountain,

Chưa, tôi vẫn chưa bước chân sang thôn Đoài, nơi có nhiều công trình và lễ hội cổ như chùa Hương. Nhưng tôi nghĩ bên thôn Đoài ấy (Hà Tây cũ, nay đã sát nhập vào Hà Nội) hẳn là có nhiều phong cảnh hữu tình lắm nên mới được đưa vào thơ của ông hoàng thơ quê “Nguyễn Bính” như thế

Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông

Một người chín nhớ mười mong một người

Tuy vậy, nơi tôi đang đứng đây, vùng quê Vụ Bản, Nam Định của thi sĩ Nguyễn Bính cũng có kém cạnh gì về bề dày truyền thống đâu. Biết bao nhiêu cái tên lẫy lừng trong lịch sử đến từ cái huyện lỵ này: nhà sử học Trần Huy Liệu, nhạc sĩ Văn Cao hay nhà toán học Lương Thế Vinh.

Có nhiều giai thoại thú vị về Trạng Lường “Lương Thế Vinh” mà tôi đã được đọc từ nhỏ, tôi chỉ kể sơ ra đây một vài câu chuyện thế này:

Lương Thế Vinh sinh năm 1441 tại làng Cao Hương, huyện Thiên Bản, Trấn Sơn Nam (nay là thôn Cao Phương, xã Liên Bảo, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định).

Thuở nhỏ, ông đã nổi tiếng học nhanh, sáng trí, sáng tạo trong việc học và chơi. Lần nọ, Vinh cùng bạn bè ngồi chơi dưới gốc cổ thụ. Cả bọn thách đố nhau đo chiều cao của cây. 

Thay vì trèo lên cây, Lương Thế Vinh lấy một cây gậy đo chiều dài của nó rồi dựng gậy trên mặt đất, đo chiều dài bóng gậy. Sau đó, ông tiếp tục đo bóng cây. Tính nhẩm một lát, Vinh đưa ra kết quả. Đám bạn không tin bèn dùng dây thừng đo lại, được kết quả đúng như của Vinh. 

Lần khác, Lương Thế Vinh cùng bạn chơi bóng, quả bưởi làm bóng rơi xuống hố. Cả bọn loay hoay, không làm thế nào lấy được. Ông nghĩ ra cách đổ nước vào hố để quả bưởi nổi lên.

Nhờ tài toán học, Lương Thế Vinh không ít lần giúp những người xung quanh. Có lần, ông đến một khúc sông, thấy mấy người đang tìm cách đo chiều rộng của con sông để bắc cầu. Ông bèn đề nghị mọi người không bơi qua sông mà tìm cho ông mấy cái cọc.

Ban đầu, mấy người này không tin nhưng khi thấy Vinh đóng cọc, ước lượng khoảng cách rồi tính nhẩm và công bố chiều rộng con sông, họ hoàn toàn thán phục tài năng của chàng trai trẻ. Thực tế, Lương Thế Vinh sử dụng kiến thức về tam giác đồng dạng để tính khoảng cách giữa hai bờ sông.

Với tài trí hơn người, Lương Thế Vinh nhanh chóng nổi tiếng học giỏi khắp vùng Sơn Nam. Vì thế, người ta thường so sánh ông với Quách Đình Bảo. Cùng dùi mài kinh sử nhưng hai ông có phương pháp học hoàn toàn trái ngược nhau. Trong khi Bảo ngày đêm vùi đầu khổ luyện, Vinh lại chơi nhiều hơn học. 

Tương truyền, trước kỳ thi Đình, Lương Thế Vinh sang làng của Quách Đình Bảo, định bàn chuyện cùng về kinh ứng thí. Khi nghỉ ngơi tại quán nước đầu làng, nghe người dân kể chuyện Bảo học quên ăn quên ngủ, ông quyết định quay về, không tán thành cách học của Bảo.

Quả nhiên, năm 1463, dưới thời vua Lê Thánh Tông, Lương Thế Vinh đỗ trạng nguyên trong khi Quách Đình Bảo đỗ thám hoa. Khi đó, chàng trai làng Cao Hương mới 22 tuổi.

Là người quang minh, lỗi lạc lại tài trí, Vinh được triều đình trọng dụng. Ông giữ nhiều chức quan quan trọng trong Hàn lâm viện, đồng thời là một trong số 28 thành viên của hội thơ Tao Đàn do vua Lê Thánh Tông thành lập.

Tuy nhiên, đóng góp lớn nhất của ông cho nước nhà lại thuộc về lĩnh vực Toán học.

Theo Danh nhân đất Việt, khi sứ thần nhà Minh sang thăm nước ta, vua cử Lương Thế Vinh ra tiếp đón.

Trong một buổi đi chơi thuyền, ông ta thách đố quan trạng cân thử con voi nặng bao nhiêu. Vinh nhận lời rồi sai người dắt voi xuống thuyền, đánh dấu mức thuyền chìm trong nước. Xong xuôi, ông bảo dắt voi lên, chất đá xuống, nước ngập đến chỗ đánh dấu thì dừng. Sau đó, ông cho người chia nhỏ số đá, cân lên và tính tổng. Kết quả khiến sứ thần phục lăn nhưng vẫn không bỏ ý định thử tài trạng.

Ông ta xé một tờ giấy, yêu cầu Lương Thế Vinh đo độ dày của nó. Trước tình huống khó xử này, ông vẫn ung dung nghĩ ra cách. Ông mượn sứ thần quyển sách, dùng thước đo độ dày cả quyển rồi chia với số trang để tính độ dày tờ giấy. Sứ thần nhà Minh hết sức bội phục trí tuệ linh hoạt của vị quan đất Việt.

Với tài năng toán học xuất sắc, Lương Thế Vinh được dân gian gọi là Trạng Lường. Ông cũng tổng kết kiến thức, viết nên cuốn Đại thành Toán pháp. Cuốn sách này được đưa vào chương trình thi cử suốt 450 năm trong lịch sử giáo dục Việt Nam.

Năm 1496, Lương Thế Vinh qua đời. Vua Lê Thánh Tông rất thương tiếc bèn viết bài thơ khóc Trạng:

Chiếu thư thượng đế xuống đêm qua

Gióng khách chương đài kiếp tại nhà

Cẩm tú mấy hàng về động ngọc

Thánh hiền ba chén ướt hồn hoa

 

Khí thiên đã lại thu sơn nhạc

Danh lạ còn truyền để quốc gia

Khuất ngón tay than tài cái thế

Lấy ai làm Trạng nước Nam ta.

Vùng quê này còn có những ngôi làng sơn mài nổi tiếng có lịch sử nhiều trăm năm.

Từ tiết tháng 10 đổ ra đến hết tiết thanh minh là lúc làng nghề sôi động nhất bởi là thời điểm khách hàng có nhu cầu sang sửa tu thiết không gian thờ cúng của gia đình, thôn làng (đình, đền, chùa, miếu).

Cái quý của nghề sơn mài là chỉ sử dụng thuần túy các nguyên liệu truyền thống là sơn ta, vàng quỳ, bạc quỳ, đất sét, vải, giấy, nhựa thông… với 2 màu chủ đạo là son (là chất bột son đỏ chế biến từ một loại khoáng thạch là thần sa), then (màu đen – màu của bản thân chất sơn đen), vàng, bạc, cùng khả năng điều tiết, gia giảm lượng cánh gián và kỹ thuật “nhào nặn”, “chôn vùi” rồi lại “mài moi” để tạo nên sản phẩm có màu sắc đẹp, bền, bóng, dày, mỏng, đậm, nhạt khác nhau tùy theo chủ ý của tay thợ.

Nói cho vui mang tính khái quát những thao tác chính của nghề chứ thực chất tên “sơn mài” đã thể hiện bản chất của 2 phần việc chính là sơn và mài lớp phủ lên bề mặt sản phẩm đến 5 hoặc 7 lần, mỗi lần là một loại sơn khác nhau, dụng cụ phết sơn, mài sơn cũng khác theo, khi thì dùng chổi tết bằng tóc, lúc lại dùng lá chuối khô, lá mít, đá cuội để mài trong nước… sau cùng mới khảm, vẽ, thếp vàng, thếp bạc rồi dùng sơn cánh gián phủ lên bề mặt một lớp nữa.

Lúc này toàn bộ bề mặt sản phẩm chỉ có màu đen, phải tiếp tục hong thật khô rồi lại đem mài với nước. Càng mài, những chi tiết, đường nét của sản phẩm mới dần dần lộ ra và nổi lên hoa văn mới hoàn tất quy trình.

Trong suốt quá trình làm lại phải tránh gió, tránh bụi, tránh ánh sáng mạnh và tránh cả côn trùng, ruồi, muỗi bay vào. Vậy nên thời xưa khi màn mộc, màn tuyn hiếm lắm, người không có để dùng tránh muỗi nhưng phải thường xuyên mắc màn, mang cả đồ nghề lỉnh kỉnh vào trong đó mới làm việc được.

Chất liệu để phủ sơn mài lại rất đa dạng tùy thuộc vào mục đích sử dụng.

Ví như đồ thờ tự nhất định phải là các loại gỗ mít, dổi, vàng tâm; đồ trang trí có thể là gỗ dán, giấy nện; tre, trúc, vỏ dừa và ngày nay cả nhựa composit.

Sơn mài nhanh chóng thích ứng với thị hiếu người tiêu dùng trong và ngoài nước, phân khúc thành 3 dòng sản phẩm chính là đồ thờ dùng trong công trình tôn giáo, tín ngưỡng như tượng phật, ban thờ, phù điêu, ngai, ỷ, kiệu, cống…; đồ mỹ nghệ trang trí nội thất như bình, khay, đĩa, tranh sơn mài nghệ thuật..

(namdinh.org.vn)

Không chỉ có sơn mài, huyện Vụ Bản – vùng đất “địa linh nhân kiệt” cũng rất giàu có về các ngành nghề thủ công truyền thống khác: dệt vải, dệt nái tơ tằm, rèn; gò đồng thau, chạm đá; nghề cung bông, làm lọng với những nghệ nhân giỏi về thêu kim tuyến, chỉ màu….

XỨ ĐÔNG DƯƠNG

By Paul Doumer

4.

Các thợ thủ công Bắc Kỳ làm việc chăm chỉ và thuần thục. Họ thành công một cách đáng ngưỡng mộ trong các công việc đòi hỏi tỉ mỉ và tinh xảo. Họ có khiếu thẩm mỹ, và một số người trong bọn họ là những nghệ nhân thực sự.

Những thợ đúc đồng, thợ kim hoàn, thợ khảm men huyền, thợ thêu, thợ điêu khắc, thợ khảm đã tạo được một tiếng tăm xứng đáng. Họ không phải là những người thợ bắt chước một nền nghệ thuật ngoại quốc.

Dẫu vẻ bề ngoài của những sản vật lộ rõ mối quan hệ với những đồ vật Nhật Bản và Trung Hoa, thì chúng vẫn không phải được lấy cảm hứng từ đó; những người thợ đã tạo ra một nghệ thuật An Nam, với các hình mẫu và cách trang trí của chính họ.

Những đồ vật bằng đồng thau mà họ chế tác không phải lúc nào cũng có hoa văn đẹp và cấu tạo hoàn hảo nhưng cũng không thiếu tính độc đáo. Xưa kia, những món đồ đó gần như độc quyền dành cho tín ngưỡng quốc gia và gia đình, để trang trí các ngôi chùa và bàn thờ tổ tiên.

Ngày nay một phần đã tìm đến khách hàng châu Âu, những đòi hỏi đặc biệt của các khách hàng này không buộc người thợ phải chăm chú hơn đến vẻ đẹp của hình mẫu và trau chuốt hơn trong các bước chế tác. Các thợ kim hoàn thì ngược lại, hình như họ cải tiến hoàn thiện nghệ thuật của mình khi làm việc cho khách hàng người Pháp.

 Họ thích nghi với việc làm những hoa văn nổi cao, cắt gọt tinh xảo và chạm lộng với những đồ gia dụng bằng bạc của chúng ta, cho ta một kết quả ngoài mong đợi và hoàn toàn vừa ý.

Nhiều thợ kim hoàn ở Hà Nội chế được rất nhiều đồ đẹp; một trong số họ, tên là Le-Than (Lê Thân?), là một nghệ nhân tài hoa, ông vẽ mẫu rất đẹp và chế tác cũng rất tài. Các thợ thêu trên lụa làm việc với một kỹ thuật không thể sánh được.

Về mặt chăm chút và hoàn thiện công việc, đồ thêu ở Bắc Kỳ được làm tinh hơn đồ của Nhật Bản và Trung Hoa. Nhưng vào năm 1897, các bức thêu mang giá trị trang trí còn rất thấp.

Đó là những bức thêu cảnh sinh hoạt của người An Nam hoặc các trận chiến huyền thoại, với một đám đông những nhân vật nhỏ xíu, con giống, đồ vật mà ta có thể ngưỡng mộ các chi tiết, nhưng về toàn cảnh chẳng có gì đẹp lẫn dễ coi.

Kể từ đó trở đi, các thợ thêu An Nam đã lấy từ hệ thực vật phong phú của mình những nhân tố để tạo thành tác phẩm của họ.

Họ đã thành công trong việc đem lại cho những tấm lụa thêu một hiệu ứng trang trí ngang tầm với người Nhật Bản, và họ đã không đánh mất sự ưu trội về tay nghề của họ.

Đồ gỗ gia dụng An Nam do những thợ chạm gõ chế tạo, và chủ yếu gồm ghế tựa, bàn và tủ chè, có đường nét và hoa văn rất đẹp.
Các bộ trường kỷ, món đồ trang trí trong những ngôi nhà truyền thống và trong đền chùa, hầu hết đều mang những nét đối xứng hài hòa; các hình chạm khắc trang trí trên đó thì đơn giản và thường rất đẹp.

Nhưng sự thành công rực rỡ của người An Nam là nghệ thuật khảm trai trên gỗ.
Họ đã khiến cho những bộ tủ chè và những thứ đồ gỗ nhỏ khảm trai như vậy của vùng này trở nên thực sự đáng chú ý và họ đã nổi danh ở vùng Viễn Đông.

Những thợ khảm trai Trung Hoa, những người hình như đã truyền nghề của mình cho dân An Nam thì còn lâu mới sánh ngang hàng được với học trò của mình.

Đồ khảm trai của Bắc Kỳ được khảm trên gỗ tốt, thuộc nhóm “thiết mộc” mà họ thường glà gỗ trac (gỗ trắc?). Đó là loại gỗ tiêu biểu nhất của những đồ gia dụng và đồ mỹ nghệ hạng sang. Đó là thứ gỗ được săn lùng rất ghê, và do bị khai thác vô chừng mực nên nó trở nên rất hiếm và rất đắt.

Độ dày đặc của nó chẳng có gì là lạ ở một xứ sở mà hầu như chẳng có thứ gỗ nào nổi được: phần lớn chìm dưới đáy nước, và mỏ neo thuyền được làm bằng gỗ, điều có vẻ hơi kỳ cục đối với người châu Âu.

Gỗ trắc là một loại có thớ rất chặt, một độ cứng điển hình, điều đó ngăn cho côn trùng khỏi tấn công nó, mà ở Đông Dương, ít loại gỗ có thể kháng cự được lũ côn trùng này.

Độ ẩm cũng ít tác động lên gỗ trắc. Màu gỗ đỏ sẫm có các đường vân tía, hoặc màu đen với các đường vân đỏ phai, tùy theo từng chủng loại khác nhau, rất đẹp mắt. Dụng cụ của thợ đóng đồ gỗ quý và thợ mộc Pháp sẽ bị cùn nhụt vì gỗ trắc.

Người An Nam thì trái lại, họ dễ dàng thao tác với loại gỗ này, về mặt này họ ít khi làm hỏng các loại gỗ bản xứ. Ngoại trừ điều đó, họ là những thợ mộc sơ đẳng; công việc hiệu chỉnh lắp ráp đồ gỗ của họ chưa hoàn hảo là mấy, nhất là bên trong các đồ vật và trong những phần mà ta không nhìn thấy được.

Trường dạy nghề mộc của Pháp, vào những thời kỳ thịnh vượng nhất, đã chểnh mảng với việc này.

Ấy thế nhưng trường đó đã làm ra những món đồ tuyệt vời. Thông thường đồ gỗ gia dụng An Nam được khảm trai có những nét cân đối khoáng đạt và rất mộc mạc. Đồ khảm trai của họ, tác phẩm của lòng kiên nhẫn và nghệ thuật, mang những ánh hồng và tím, cho chúng một vẻ phong phú đặc biệt về mặt trang trí.

Đồ mỹ nghệ khảm trai, các loại khay với kiểu dáng khác nhau, văn phòng tứ bảo, giương hòm, bàn viết, điếu ống hút thuốc lào, đôi khi là những kiệt tác nho nhỏ mà chắc chắn sẽ không khiến bất kỳ phòng khách Paris nào xấu đi.

Những thợ khảm trai An Nam, chí ít là những thợ giỏi, tập trung hầu hết ở hai thành phố của Bắc Kỳ, Hà Nội và Nam Định, hai thành phố lớn. Có một sự khác biệt về sản phẩm giữa hai trung tâm đó. Những mảnh trai Hà Nội nhỏ mịn hơn; việc khảm trai được thực hiện bằng vô vàn những mảnh vỏ trai nhỏ xíu.

Điều này cũng không ngăn được những người sành sỏi chuộng sản phẩm của Nam Định hơn, trong khi rất nhiều người thì ngược lại, gắn bó với những món đồ của Hà Nội.

Mặc dù nghề thêu giữa Hà Nội và Bắc Ninh ganh đua nhau. Mặc dù các nghệ nhân kéo về thủ đô ngày càng đông, Bắc Ninh có một phường nghề thêu nổi tiếng tập trung rất đông thợ, họ ở lại ngay thành phố của mình và thu hút khách hàng về đó.

Các quý bà Pháp ngày nay đi du lịch, việc mà các bà chắc đã không làm một cách dễ dàng như thế và với sự an toàn như vậy vào năm 1897, để xem những nghệ nhân thêu nổi tiếng và đặt hàng ở xưởng của họ.

Bắc Ninh còn có những thợ chạm men huyền, hầu hết những thợ khảm men huyền của Bắc Kỳ đều ở đây , họ chạm những lá bạc hoặc một thứ hợp kim khác lên đồ đồng làm thành một lớp hoen màu nâu sáng rất đẹp.

Họ cũng làm những chiếc khay có kích thước và hình dáng đa dạng. Những chiếc lồng ấp tay, những lư hương và nhiều đồ vật khác mang hình dáng đẹp mắt mà không hẳn có giá trị thẩm mỹ cao.

Nếu các ngành nghề mỹ nghệ được tập trung vào ba bốn thành phố ở Bắc Kỳ, thì khắp các tỉnh thành đều có các thợ thủ công mà công việc của họ rất đáng để chúng ta quan tâm.

Những bàn tay thuần thục, thị hiếu bẩm sinh của giống nòi cho phép tuyển thợ làm việc thoải mái và ở bất kỳ nơi nào mà các đồ mỹ nghệ Bắc Kỳ cung ứng cho ngành thương mại xuất khẩu.

-Cháu đến từ khu vườn Địa đàng trong cổ tích ?

Ông chủ công ty sơn mài bề thế có trụ sở nằm ngay con đường chính của huyện lỵ Vụ Bản vừa rót cho tôi một chén nước chè nóng vừa hồ hời hỏi tôi

-Dạ đúng ạ!

-Thế thì may mắn quá! Chú nhờ cháu gửi bức thư này cho Ngài chủ tịch Hội thơ William của thành phố các cháu

From: Chủ tịch Hội thơ “Làng Tương Tư”

                Nam Định phủ

To: Mr William

      Chủ tịch Hội nhà thơ trẻ, thành phố Vườn Địa đàng

Hôm nay ngày 19 tháng 3 năm 2024,

Nhân có cháu Mountain du Xuân ngang qua làng chúng tôi, tôi xin gửi tới Ngài chủ tịch một đôi dòng

Trước tiên xin chúc mừng chủ tịch trẻ cùng những người bạn hữu của chủ tịch vừa đi qua cửa ải “Thi giữa kỳ” một cách suôn sẻ. Có gì mà khó đâu chứ, ngẫm lại như làng quê chúng tôi để thấy cái gì cũng có thể tồn tại song hành hết.

Này nhé, quê tôi không những sinh ra  ông hoàng thơ tình đất Bắc Nguyễn Bính mà cũng là nơi chôn rau cắt rốn của  nhà toán học xuất sắc trong lịch sử nước nhà, Lương Thế Vinh.

Làng chúng tôi không những đào tạo ra được những nàng thơ quay tơ dệt vải thoăn thoắt mà còn tinh luyện ra được các chàng trai vô cùng khéo léo cho những sản phẩm sơn mài nức tiếng đó đây.

Thì các cậu cũng có thể như thế, Toán thì cứ Toán mà thơ Tình thì vẫn cứ…Tình :))

Trong không khí mùa Xuân, tôi viết đôi lời với cậu trước là để làm quen, sau là có vài lời tâm tình về một chàng nhà thơ trẻ đến từ Vương quốc Vườn địa đàng của các cậu.

Ấy là tôi muốn nói đến cái anh chàng vừa tham dự chương trình “Đường lên đỉnh Olympia” hồi đầu tháng. Thú thật, tôi hiện đã có tuổi nhưng không tuần nào tôi không theo dõi các cháu thi tài cả.

Và chưa có một người nào lại gây ấn tượng đối với tôi như thế vì cháu làm thơ hay quá mà lại còn là thơ tình nữa mới ghê :))

Mặt trời ửng nắng ngày em đến

Gió đông rét buốt lùi một bên

Nhân gian như được thêm soi sáng

Mây trắng nhẹ trôi rõ êm đềm

Ngài chủ tịch William thân mến,

ở vào thời buổi mà  người ta chỉ thích những thứ nhanh gọn lẹ như fast-food hay tiktok thì một chàng trai trẻ có khả năng làm thơ tình là hiếm lắm. Thành thử giờ đây cháu trai này đã là idol của tất cả các cháu gái ở “Làng Tương tư” của tôi.

Dù sao thì, dù cho thời thế có xoay vần biến chuyển thế nào, quê hương chúng tôi vẫn là xứ sở của những Suối Mơ, Bến Xuân hay Thiên Thai,  Tương Tư.

Cảnh quê hương đẹp và thơ lắm nên không ngạc nhiên thế hệ những người trẻ ở đây vẫn duy trì được một tâm hồn lãng mạn và đầy mộng mơ

Nếu Hội thơ chỗ Ngài chủ tịch mà có dịp tụ hội gặp mặt, mong ngài chuyển lời này của tôi đến với cháu trai mê thơ. Tôi đồ cháu nếu không phải gốc tích quê hương xứ Nẫu, xứ sở của các ông vua thơ Tình :)), thì cũng là người làng tôi mà ra cả, con cháu cụ Nguyễn Bính phiêu dạt kỳ hồ (xin lỗi, tôi lại mắc vào lỗi Thấy người sang bắt quàng làm họ :))

Tôi như cảm được nguồn sống mới

Yêu em xuyên suốt chẳng nghỉ ngơi

Mong em vẫn luôn rạng rỡ thế

Nụ cười xinh xắn sáng ngời ngời

(Tôi trích nguyên văn bài thơ của cháu, thế nào mà chỉ nghe cháu đọc một lần tôi thuộc luôn, thế mới tài :))

Chúc Chủ tịch một mùa Xuân có nhiều Lộc biếc!

Chủ tịch Hội thơ Làng Tương tư

Nhật ký William

Mar 20

Nhận được thư của Ngài chủ tịch Hội thơ Làng tương tư mà tôi vui suốt cả ngày hôm qua sang đến hôm nay. Chứ sao nữa, không ngờ trong Hội “Yêu THƠ từ cái nhìn đầu tiên” của chúng tôi lại sớm phát tích ra một nhân tài như thế.

Xin nhờ 200 anh em trong khu Vườn địa đàng tìm giùm cho tôi anh chàng thơ Tình Olympia này đang cư ngụ tại ngôi trường nào để chúng tôi còn tặng thưởng :)))

Thật là niềm vui như được nhân đôi vì hôm nay lại đúng là ngày của tiết Xuân phân.

Xuân phân theo lịch Trung Quốc cổ đại, là điểm giữa của mùa xuân

còn theo khoa học thiên văn phương Tây, điểm mà Mặt Trời vượt qua xích đạo bầu trời đi lên Bắc thiên cầu gọi là điểm xuân phân. Các nhà thiên văn và chiêm tinh cổ (vào thiên niên kỷ I TCN) đã chọn điểm xuân phân là điểm đầu tiên của cung Dương Cưu.

Tuy nhiên, do chuyển động tuế sai của trục Trái Đất, mỗi năm điểm xuân phân di chuyển trên hoàng đạo một cung khoảng 50,29 giây. Hiện nay, điểm này không còn ở trong cung Bạch Dương nữa mà đang ở trong cung Song Ngư.

Đến khoảng năm 2600 nó sẽ ở trong cung Bảo Bình (do dó có thuật ngữ “kỷ nguyên Bảo Bình”).

Đối với Nam bán cầu, điểm xuân phân lại là điểm bắt đầu của mùa thu.

Tại điểm xuân phân, người quan sát sẽ thấy Mặt Trời khi đó mọc “chính xác” ở phía Đông và lặn “chính xác” ở phía Tây.

Có thể nói nôm na Xuân phân là thời điểm mà trước và sau đó khoảng ba tháng Mặt Trời có xu hướng mỗi ngày mọc và lặn nhích dần về phía bắc.

Trong niềm vui mùa Xuân, tôi mở máy tính làm việc thì nhận được email tổng hợp các bài thơ về Hoa giấy của các anh em trong hội “Yêu THƠ từ cái nhìn đầu tiên”.

Tất nhiên rồi, email được gửi tới bởi thư ký Hội thơ của chúng tôi, thằng, à quên, Ngài Monster :))

1.

Tím hơn cả

Màu của sắc ti gôn

Chùm hoa giấy trước hiên nhà

2.

Hồn anh như hoa giấy trắng

Một trưa đầy nắng rụng vào tóc em

3.

Hoa giấy tím trắng đỏ vàng

Tôi vịn tay hái  mang sang nhà nàng

Xuân phân với nắng chứa chan

Tình tôi cũng thế ngập tràn sắc xuân

(Một bài thơ của Monster)

4.

Cành hoa giấy

Bò cả xuống đất nhà tôi

Đỏ rực

5.

Cây hoa giấy bé nhỏ của tôi ơi

Tôi muốn cây – cô làm tôi cười

Nghĩa là nụ hoa nở thành giấy

Và hiện lên trên đó (số) năm trăm thôi

:))

Quả là, thơ về Hoa giấy của các chiến hữu của tôi đa dạng quá. Chắc có lẽ tôi phải vác sang nhờ thầy Romeo thẩm định thêm. Thầy có vẻ rất rành về loài hoa này :)).

Nhưng trước mắt tôi phải alo cho thư ký của tôi cái đã:

-Monster sao mày chỉ ghi mỗi tên bài thơ của mày thế? Những bài còn lại là của ai sao không điền tên của họ vào?

-Để vậy cho độc giả đoán nó mới vui

-Thế sao lại phải ghi rõ của mày, đúng là cái thằng

-Chứ không thì đố ai đoán được đó là thơ Tao, mày chậm hiểu quá vậy. Họ lại quy cho tao là tác giả của bài số 5 để tao tu suốt đời trên này hả William?

Ôi giời,  Monster của chúng tôi đây sao? Đúng là hắn đã thực sự đắc đạo rồi :))

Thở phào nhẹ nhõm, tôi biết ngày trọng đại của tôi và nàng sư tử sắp đến gần!

Đúng là,

Không có hôm nào đẹp như hôm nay

Hoa (giấy) nở Xuân về lòng bao mê say !

:))

Chúng ta sẽ gặp lại Mạn Châu và Sa Hoa ở loạt bài sau nhé!

Happy Spring equinox!

March 20, 2024 0 Bình luận
0 FacebookTwitterPinterestEmail
RoseStories

Hoa tím ngoài sân (5)

by Rose & Cactus March 17, 2024

Thư Mountain,

Tạm biệt vùng núi cao phía Bắc, tôi xuôi xuống đồng bằng sông Hồng vào đúng giữa tháng Ba.

Tháng Ba, mùa Xuân vùng Châu thổ đương ở vào thì rực rỡ nhất.

ĐỐI THOẠI THÁNG BA

From: Scarlett, Góc phố Sài Gòn

To: Mountain

Mày thân mến,

Qua thư được biết mày đã  xuống đến vùng đồng bằng. Tháng Ba khung cảnh miền Bắc tuyệt đẹp nhưng mưa Xuân rả rích suốt ngày, suốt tháng, độ ẩm cao cùng với cái lạnh gây ra một hiện tượng nồm ẩm cực kỳ khó chịu. Tao không biết mày có chịu được cái kiểu thời tiết đó không?

Trong này như mày biết rồi đấy “Em ở trong này không có mùa Đông (Xuân)” (dĩ nhiên rồi, là “Em” trong “Thơ” chứ không phải tao, tuy bằng tuổi nhưng tao hơn tháng mày :)), nên “chị” mới đúng ngữ cảnh :)).

Bây giờ đã là hơn bốn giờ chiều và “Tao muốn tắt nắng đi” (dĩ nhiên là không được). Nắng vẫn chưa chịu về nhà, nàng còn đỏng đảnh , lượn lờ nơi này nơi kia chán mới chịu nhạt dần đi.

Ngồi trong nhà nhìn ra ngoài sân, tao vẫn cảm nhận rõ nắng gió từ trên dội xuống và cái nóng hầm hập từ sàn bê tông bốc lên ngùn ngụt.  Nhưng cũng chẳng thể nào ngăn cản lũ trẻ phố nhà mình lao ra với những trò con nít của chúng. Bóng đá, bóng rổ, cầu lông, đá cầu cứ là chí chóe ầm ĩ hết cả lên.

Nhìn chúng tao lại nhớ đến tao, mày và lũ bạn của chúng mình ngày xưa.

 Vui thật mày nhỉ, nghĩ lại sao mà thời gian trôi đi nhanh quá! Mới ngày nào còn bé xíu, quần xà lỏn, chạy đuổi nhau khắp mà giờ đã 16, 17 cả rồi .

Nếu có ngày nào đó ở cái thời trẻ trâu ấy tao có trót choảng mày sứt đầu mẻ trán thì xin mày ngàn lần lượng thứ :)). Tao biết mày là con trai nhường không bao giờ thèm chấp,

nhưng mày yên tâm, một năm qua kể từ ngày mày chu du thiên hạ, tao đã khác đi nhiều :)). Hiền lành hơn hẳn, sư tử thì cũng gọi tao là bạn thôi chứ không đến mức là chị như xưa nữa :))

From: Mountain, Ngẫu hứng sông Hồng

To: Scarlett

Nếu là mày tao sẽ thay bằng “Mùa khô ơi” :)), cho nó đúng với thực tế.

Nói thật với mày tao đang ở đúng vào thời điểm cái khí hậu khó chịu nhất ấy, đấy là theo người dân ngoài này họ nói vậy chứ đối với tao, một lữ khách lang bạt kỳ hồ nay đây mai đó :)) thì tao chẳng cảm thấy thế!

-Ừ thì có mưa nhiều đấy! Nhưng mưa thì sao chứ ? Vì nó là kiểu mưa bụi mày ạ, mưa nhỏ thôi không làm ướt áo ai đâu. Với các kiểu lãng đãng, suốt ngày vơ vẩn thẩn thơ như bọn con gái chúng mày tao đảm bảo luôn là chúng mày cứ gọi là mê tít nếu được đi dưới mưa Xuân.

Tao nghĩ giờ sắp sang Hè rồi chứ mùa Xuân năm sau Lão Bà Bà chủ nhân blog “Hồng và Rồng” nên làm cái topic “Bữa ấy mưa Xuân phơi phới bay”, cứ gọi là tha hồ cái để nói :))

Bữa ấy mưa Xuân phơi phới bay

Hoa Xoan lớp lớp rụng vơi đầy

Trong Nam mình không có hoa Xoan đâu mày. Nó có nhiều trong Văn thơ xứ Bắc nhưng hiện giờ cây Xoan cũng không còn quá dễ bắt gặp ở đây nữa.

Phải đi mãi khi tao lạc vào một “cánh đồng kỷ niệm” ở một huyện chiêm trũng nào đó của miền đất “Đệ nhất kinh kỳ Văn chương xứ Bắc”, Nam Định, tao mới bắt gặp cái loài cây được gọi là Xoan này.

Cây Xoan cao lắm, và tán lá cũng ở tít trên cao nên mày khó có thể nhìn được rõ hoa của nó từ phía dưới. Nhưng khi bứt xuống thì thôi, mày sẽ chết mê luôn vì vẻ đẹp hương đồng gió nội. Chùm hoa Xoan giống chùm mây tím biếc mùa hạ vậy. Những cánh mỏng manh rất dễ lìa cành mỗi  khi có cơn gió Xuân thổi tới.

Để rồi chẳng mấy chốc đã tạo thành một lớp hoa dầy đặc phủ lên tầng đất nâu đen bên dưới. Màu tím nhu mì của xoan giống như một lớp phấn điểm trang nhẹ cho nữ thần Mặt đất thêm phần tươi sáng.

Trước mặt tao giờ, một con đường đậm chất quê Đồng bằng Bắc Bộ với hai hàng Xoan đứng dọc hai bên đường cùng song song với hai con mương nhỏ.  

Và những cánh đồng lúa xanh mướt đương thì con gái. Xa xa một chút là dòng sông xanh biếc lững lờ trôi

From: Scarlett, Góc phố Sài Gòn

To: Mountain

Sáu giờ chiều

Hoàng hôn buông xuống một màu tím thẫm. Lũ trẻ đã tản về nhà hết rồi, cái khoảng sân của cả khu phố tạm thời vắng lặng. Bỗng dưng tao lại muốn bắt chước chúng nó để được trở về với tuổi thơ.

Này là cái xích đu mà mỗi lần tao ngồi lên là mày lại kéo mạnh cái sợ dây sắt để nó bay lên cao quá so với mặt đất. Và thế là tao lại sợ khiếp vía và hét ầm lên, mày còn nhớ không?

Này là cái cầu trượt hình chiếc máng giống trong công viên nước mà lũ trẻ bọn mình tranh nhau trèo lên trượt xuống, không ai chịu nhường ai cho nó theo thứ tự để rồi cả lũ té chồng lên nhau dưới cái thảm cỏ nhân tạo. Bây giờ nó vẫn còn đó, chỉ có điều cái cầu trượt từ màu đỏ tươi đã thành ra bạc phếch, nhạt màu.

Chỉ có kỷ niệm là mãi đậm đà theo thời gian.

Tao ngồi lên cái xích đu một lúc. Trèo lên cái cầu trượt một lúc.

Và sau đó lang thang ra cái bờ sông ngay khu nhà mình. Tao chắc với mày luôn không ở đâu tuyệt vời hơn cái khu phố nhỏ nhà mình cả. Sao giữa phố xá đông đúc, chen những người với người mà đâu ra lại xuất hiện một dải lụa trong xanh mát lành thế chứ ?

Tao nói nhà tao ven sông mà nhiều đứa còn chẳng tin, rồi chúng nó nghĩ tao ở một vùng đồng quê xa xôi nào đó dưới miệt vườn Tây Nam Bộ.

Hoặc là ở mãi trên phố biệt thự sát trung tâm Sài Gòn.

Không, khu phố nhà chúng mình với con sông ông trời ban tặng chảy vòng quanh không phải ở nơi sang trọng nhưng xa lạ (với tao) như thế.

Nó đủ gần, thật gần để cho tao có cảm giác thân thuộc,

đủ lớn nhưng không quá mênh mông,

đủ kiêu kỳ nhưng không quá xa cách,

và đủ bình dị để tao cảm thấy tự tin

khi đứng bên dòng nước vào một chiều hôm, như buổi chiều hôm nay.

Bỗng dưng tao nhớ đến những áng văn mà như thơ trong “Trên sa mạc và trong rừng thẳm”.

Đã năm giờ chiều. Thời tiết thật là tuyệt diệu. Mặt trời đã ngả sang bên kia sông Nil và xuống thấp trên sa mạc, chìm vào trong những ráng chiều màu vàng và đỏ rực đang cháy lên ở phía trời tây. Không khí dường như chứa chan những ánh hồng, khiến mắt người phải nheo lại vì ánh sáng quá thừa thãi.

 

Đồng ruộng nhuốm màu tim tím, còn những rặng núi xa xa, nổi bật trên nền ráng chiều, lại có màu thạch anh tím ngắt.

 

Thế giới mất đi những đường nét thực và dường như chỉ còn là một trò đùa của những ánh sáng từ thiên giới mà thôi.

Trước mặt tao, làn nước phản chiếu như dát bạc, lấp lánh lấp lánh. Từng cụm bèo trôi qua dập dờn. Mày có nhớ có lần tao bảo với mày có hai loài hoa màu tím mà tao thấy đẹp nhất là hoa Bèo và hoa Súng không ?

Và chưa bao giờ tao thay đổi suy nghĩ này. Nếu mày có ở đây, vào thời khắc này, trong ánh chiều tà nơi dòng sông quen thuộc hẳn là mày sẽ đồng ý với tao ngay tắp lự: 

From: Mountain, Ngẫu hứng sông Hồng

To: Scarlett

Mày nhắc tới “Trên Sa mạc và Trong rừng thẳm” làm tao nhớ lại kỷ niệm thời xa xăm. Rằng ba mẹ tao nói với ba mẹ mày tao là chàng trai Xtas. Chàng trai dũng cảm là tao sẽ là người bảo vệ cho cô hàng xóm bé bỏng (gớm nhưng mà dữ hơn cọp :)) là mày. Mày là cô bé Nen nhỏ tuổi. Ấy thế mà chỉ thấy mày bắt nạt tao thì có:)), ngộ thật!

Giờ đây tao không ở trên hoang mạc hay rừng sâu, mà là trên môt con đê. Con đê đấy, mày đã bao giờ hình dung nó như thế nào chưa ? Đó là một dải đất rất cao được đắp lên dọc theo chiều dài của một con sông, nhằm ngăn nước ngập lụt tràn vào khu vực sinh sống trong khu dân cư.

Đứng từ con đê phóng tầm mắt xuống dòng sông và bãi bồi bên dưới sẽ cho mày một cảm giác thực sự rất, rất gì nhỉ, ah tao nghĩ kiểu rất yomost ấy: Tự do, phóng khoáng, bay bổng và lãng mạn.

Với bầu trời xanh, cánh đồng xanh, dòng nước xanh, tất cả đều được thu vào tầm mắt. Chẳng trách khi xưa thi sĩ Nguyễn Bính chả cứ mơ tưởng mãi khi đứng ở đây, nơi con đê đầu làng quê ông

Hôm qua em đi tỉnh về 

Đợi em ở mãi con đê đầu làng 

Nhà thơ chắc chắn đã  gặp được nàng thơ của ông rồi. Chỉ có điều tao thắc mắc có phải thời điểm đó cũng là vào một chiều Xuân giống như tao lúc này  không ?

From: Scarlett, Góc phố Sài Gòn

To: Mountain

Tao cứ ngồi nhìn dòng nước chuyển động, khe khẽ đẩy đám bèo dần trôi xa. Ngay bên cạnh tao là cây sung trĩu trịt quả mà những cái cành của nó như đã bò cả xuống mặt nước.

Tao đã có thể bước lên một cành to, ngồi vắt vẻo trên đó, miệng nhai sung và chân khoắng nước ì oạp bên dưới. Nhưng mà mày biết không, tự nhiên tao lại thấy sợ.

Bởi vì, có thể mày đã quên mà tao thì sẽ luôn nhớ. Rằng vào một buổi trưa tháng Ba nào đó, con bé Nen là tao đã trượt chân và suýt té nhào xuống dòng sông nếu không có thằng bạn Xtas mà suốt ngày tao bắt nạt đã nhanh chóng kéo tay tao lên.

Cả tao với mày đều mặt tái mét nhỉ, vì nghịch ngợm thế chứ nào có đứa nào biết bơi. Đấy, mày đã trở thành người bảo vệ xuất sắc thế còn gì?

Nếu như mày đang ở trên đê thì tao đang trên bờ :)), mày phóng tầm mắt đủ ba chiều thì tầm nhìn ngang của tao có hẹp hơn chút xíu thôi.

Tao nhìn thấy, xa xa là một công trường khổng lồ với các tòa nhà cao tầng đang trong tiến độ xây dựng. Những cột trụ bê tông cốt thép như rực sáng dưới ánh đèn vừa được bật. Những chiếc cần cẩu cao vút đưa lên hạ xuống không có dấu hiệu ngưng nghỉ.

Rồi đây mảnh đất phía bờ bên kia sẽ chẳng mấy mà lấp kín.

Còn đâu những cánh đồng lau sậy cho lũ trẻ xóm mình lang thang, đùa nghịch kiểu như mày với tao ngày xưa.

Nhưng tao hay mày đều đã lớn, chân dài ra và suy nghĩ trưởng thành có thể cho phép mình bay nhảy khắp nơi cùng chốn, giống như mày hiện giờ ý.

Chỉ thương những cánh cò. Những cánh cò trắng muốt, gầy guộc sẽ mất dần không gian để chúng có thể bay xa. Rồi ngôi nhà của chúng sẽ chỉ còn bó gọn ở trên cây sung này, dưới mặt nước này.

Có lẽ chúng đã biết trước được hoàn cảnh của mình bởi tao đã nghe, trong cái nhá nhem tối, một vài tiếng cò gọi nhau về tổ  sao mà khắc khoải.

Biết làm sao, bởi có những thứ dần sẽ chỉ còn là dĩ vãng

From: Mountain, Ngẫu hứng sông Hồng

To: Scarlett

Mày lại đa sầu quá rồi đấy. Ít ra thì chúng ta vẫn còn có dòng sông, và lũ cò vẫn còn có thể chơi đùa trên mặt nước. Chứ chỗ tao đang đứng đây, nơi có những ngôi nhà san sát ở một làng quê rất xa nơi mày đang vẩn vơ, thì cũng từ lâu lắm rồi đã không còn “cách nhau một giậu mồng tơi xanh rờn” nữa đâu, dù cho có “nhà nàng ở cạnh nhà tôi”.

Thay vào đó là những bức tường gạch chắc chắn và khô cứng.

Tao đang đi lang thang vào một làng cổ, ở khu vực được xem là quê hương của những Nguyễn Khuyến, Tú Xương hay  Nam Cao, Nguyễn Bính.

Tao không biết rằng nếu ở vào thời nay với những thứ nhân tạo đang dần thay thế chất liệu thiên nhiên (đến trí tuệ còn vậy nữa là đồ vật vô tri) thì liệu các Ngài còn có thể thốt lên những câu chữ đẹp đến dường ấy.

Cảnh vật đã  đổi thay rất nhiều rồi, như một sự tiến triển tất yếu:

Sông kia rày đã nên đồng,
Chỗ làm nhà cửa, chỗ trồng ngô khoai.
Vẳng nghe tiếng ếch bên tai,
Giật mình còn tưởng tiếng ai gọi đò.

Chỉ có cái tiết trời đặc sản  tháng Ba này thì chắc cả ngàn năm vẫn còn mãi

Vì nó ẩm ướt đến nỗi có cảm giác những giọt nước có khả năng lơ lửng trên không. Chúng không tan biến, cũng không rớt xuống và cứ ở lưng chừng như thế .

Chúng đậu lên tóc, lên áo; lên cành cây ngọn cỏ; lên mái ngói, mặt tường;

Chúng bò vào nhà, trèo lên mặt bàn, mặt ghế, mặt tủ, mặt gương

Một không khí nặng trịch, nhớp nháp và bức bối, cái mà mày đã biết người ta gọi là “Nồm” ấy

Nhưng như tao nói với mày, tao không hề cảm thấy khó chịu với kiểu khí hậu này.

Nhiều người sẽ nói tại vì tao chỉ như cơn gió lướt qua đây nên không thể hiểu hết nỗi khổ sở mà nó đem đến cho người dân. Vì ẩm ướt kèm lạnh giá sẽ làm cho con người phát bệnh, theo đúng nghĩa đen ấy: từ các bệnh do virus như: sởi, quai bị, thủy đậu, rubella, cúm mùa,.. đến những bệnh do vi khuẩn gây cho da như viêm da và dị ứng da…

Tao cũng đồng ý là như vậy nhưng bởi vì chỉ là người khách qua đường thì dù có ốm đôi ba ngày do cái thời tiết dị thường này thì với tao nó vẫn xứng đáng đánh đổi để chiêm ngưỡng và tận hưởng sức sống của mùa Xuân.

Bởi vì khi mùa Xuân đến với khí trời  ẩm ướt, từng chồi non sẽ nảy lên mơn mởn; Hoa bung nở khắp nơi và nhiều loài côn trùng sặc sỡ và đẹp mắt xuất hiện. À, còn có nhiều loài sâu nữa chứ, lũ con gái bọn mày chắc là chẳng thích đâu.

Tao thì lại thấy thú vị. Kể cả một chú sâu róm đen xì béo nẫn chẳng biết ở đâu bò lên ống tay áo như lúc này. Đơn giản, tao chỉ  nhẹ nhàng …lấy cái lá hẩy chú đi thôi :))

Và chính trong cái kiểu thời tiết Xuân mát mẻ như thế mới thật là thích hợp để tham dự vào hành trình du Xuân với biết bao lễ hội đậm chất văn hiến nghìn năm.

Dù cho không phải có lúc tao cảm thấy rất nhớ quê hương mình, miệt rừng U Minh xa thẳm

From: Scarlett, Góc phố Sài Gòn

To: Mountain

Trời đã tối hẳn. Mặt nước con sông nhỏ thân thương  loang loáng ánh điện chiếu xuống từ những cột đèn đường. Gió thổi lồng lộng từ dưới sông đã đẩy đi hết cái nóng nực của tiết trời tháng Ba.

Những cánh cò trắng đã bình an đậu trên cành sung cao nhất. Trước khi nghỉ ngơi, dường như chúng đã tham gia vào vũ hội những điệu nhảy cùng với lá cây và tiếng gió vi vút.

Mày biết không Mountain, tao thích nhất dòng sông ở vào thời điểm này. Dù bóng tối có thể che đi phần nhiều những vẻ đẹp bên ngoài của nó thì chính là cái lung linh, bí hiểm của màn đêm đã mang lại cho nó sự êm dịu, mát lành.

Dòng sông đêm với những ngôi sao, ánh trăng và làn gió

Khung cảnh lại đưa tao về với anh bạn Xtas và cô bé Nen

Mặt trời lặn hẳn và đêm bao trùm lên cảnh vật. Bầu trời ngả sang màu tím than. Chòm sao chữ thập lóe sáng ở phương Nam. Những chòm sao dày đặc lấp lánh vùng bình nguyên ấy.

 

Mặt trăng dường như nhô lên từ dưới đất tỏa ánh sáng vào bóng đêm, còn phía trời tây sáng lên, ánh sáng mờ mờ nhạt nhạt của hoàng đạo. Không khí như biến thành một bể ánh sáng to lớn duy nhất. Rồi ánh sáng mỗi lúc một rạng thêm lên.

 

Ánh sáng rơi vào im lặng, Trái đất chìm trong giấc ngủ mê mệt!

Đã muộn rồi!

Tiếng xe lách cách của chú Tư bán hủ tiếu đã về. Tiếng quát ồn ã của mẹ thằng Bin kêu nó hãy đi học bài vì mai có bài thi Toán vọng sang cả nơi đây.

Ngược lại, tiếng ồn ào của những chiếc còi xe hay tiếng máy nổ đã vắng hẳn!

Những âm thanh nhắc tao đã đến lúc nên rời khỏi con sông và về lại ngôi nhà thân yêu của mình.

Tạm biệt và hẹn găp lại mày tại Góc phố Sài Gòn khi

Tháng Tư về !

Lại một bài thơ hay nữa về Tháng Ba mà mình rất thích cũng của nhà thơ Bình Nguyên Trang các bạn ạ,

là bài thơ mình đăng bên trên ấy “Tự tình Tháng Ba”

Nhà thơ Bình Nguyên Trang cũng là một người con của vùng đất thấm đẫm tâm hồn văn chương, Nam Định.

March 17, 2024 0 Bình luận
0 FacebookTwitterPinterestEmail
RoseStories

Hoa tím ngoài sân (4)

by Rose & Cactus March 15, 2024

Công việc viết lách hóa cũng đem cho mình nhiều niềm vui bất ngờ. Có thêm nhiều bạn cả cũ cả mới nhắn tin trao đổi, chuyện trò. Sau bao lâu lại cho mình cái cảm giác của một nhân viên khách hàng thời đi làm ngày xưa. Ở đó không chỉ có công việc mà còn có biết bao nhiêu điều tâm sự, về cuộc sống, về sự nghiệp. Về niềm vui và cả nỗi buồn.

Không chỉ có những người cùng tuổi mình mà cả những cháu còn trẻ tuổi. Có cháu thắc mắc chắc tuổi thơ của cô đẹp lắm và hỏi mình làm thế nào để vượt qua một vài khó khăn trong cuộc sống.

Từng này tuổi tất nhiên mình cũng đã từng trải qua những giai đoạn  mất phương hướng, trầm cảm hay những nỗi buồn vu vơ. Nhưng được cái mình đều nhanh chóng vượt qua, không bao giờ để nỗi buồn lưu lại trong mình quá lâu, dù cho có buồn đến thế nào :)).

Thật ra, cuộc sống chẳng bao giờ toàn là màu hồng cả. Ai cũng có vấn đề riêng, chỉ là ít hay nhiều. Mình cho rằng, ngoài vấn đề về sức khỏe ra, trước hết là sức khỏe của người thân, sau là đến sức khỏe của mình thì không có cái gì khiến mình sợ hãi.

Bởi ngay cả thời còn là học sinh, mình cũng từng có thời gian dài nghỉ học vì bệnh tật mà mình vẫn còn vượt qua được. Chẳng có vấn đề gì cả, bệnh đến rồi bệnh sẽ đi, cứ phải lạc quan lên như thế, kiểu AQ ấy các bạn: Đau mắt thì đi nằm, hết đau lại lôi sách vở ra học. Sao phải xoắn, đời sống được bao lâu mà buồn đau sầu thảm hoài!

Bởi vậy năm lớp 11 mình bệnh tật nghỉ mẹ lai rai hết gần một học kỳ mà cứ vô tư, học hành vẫn cứ ngon nghẻ, toàn mày mò tự học.

Và thật sự, mình cũng thấy biết ơn vì suốt thời đi học thế nào mà mình luôn được học ở một tập thể lớp rất tuyệt vời. Bốn năm cấp hai ăm ắp những kỷ niệm. Và ba năm cấp ba cũng thật là tuyệt vời. Bạn bè ai cũng hăng say học tập và cực kỳ thân thiết vì chúng mình đều biết nhau rất lâu do gần gũi về mặt địa lý!

Chính những năm tháng học trò vô cùng tươi đẹp ấy đã khơi dậy cho mình một niềm cảm hứng sáng tác truyện vô biên cương. Thi cũng viết truyện, bệnh cũng vẫn thích viết truyện.

Tuổi học trò mãi mãi là thứ đẹp đẽ nhất trong cuộc đời của mình. Mình cũng mong các bạn ai cũng có một thời học sinh như thế.

Câu chuyện dưới đây hôm nay mình mới viết lại dựa trên câu chuyện mình đã viết cách đây đã hơn hai mươi năm. Mình sửa lại cho hợp với thời đại :)).

Dành tặng  cháu gái đã nói chuyện với mình mấy hôm nay,

Cho một buổi tối cuối tuần một sắc tím lãng mạn cũng rất tuyệt phải không các bạn?

Chiếc xe buýt màu lam dừng tại trạm xe số 5 trên Đại lộ từ Trung tâm thành phố ra ngoại ô ở cửa ngõ phía Đông. Mới ba giờ chiều, chưa đến giờ cao điểm nên chỗ ngồi trên xe còn trống khá nhiều. Ghế thoáng cùng không gian rộng rãi khiến Phong cảm thấy thật dễ chịu. Dù cho ngoài trời ánh nắng gay gắt của tháng Ba chưa có dấu hiệu thuyên giảm.

Hôm nay Phong tan học sớm hơn thời gian như thường lệ một tiếng. Chính quyền đang thí điểm chương trình rút ngắn thời gian học tại trường của học sinh trung học theo hướng giờ ra về sẽ sớm hơn. Đồng nghĩa với việc những học sinh như cậu sẽ tránh được kẹt xe vào giờ cao điểm. Đối với Phong đó là điều thật tuyệt vời!

Xuống xe, Phong rảo bước rẽ vào con phố quen thuộc về nhà. Còn sớm nghĩa là cậu có nhiều thời gian để thong thả tận hưởng và quan sát thiên nhiên dọc hai bên đường.

Là một học sinh chuyên Tin và xác định sẽ theo đuổi sự nghiệp liên quan đến những con số nhưng có những khi chính cậu cũng tự hỏi liệu có một lúc nào đó, một thời điểm nào đó cậu sẽ trở thành một nhà sinh học hay một người nghiên cứu về thực vật hay không vì từ nhỏ cậu đã rất yêu cây cỏ và có niềm đam mê bất tận với việc khám phá thế giới của những loài cây.

Phong cứ mải vừa đi vừa nghĩ vẩn vơ như thế. Ánh nắng hắt ngược từ phía Tây khiến bóng cậu đổ thành một vệt dài loang loáng trên mặt đường. Đôi khi những bước chân đi bộ dưới nắng lại khiến Phong cảm thấy như mình rắn rỏi hơn. Không hiểu sao người ta lại phải sợ nắng đến mức cứ ra ngoài là bịt kín từ đầu đến chân như thế. Người cũng cần ánh nắng tự nhiên như cây cỏ hoa lá, cứ trong bóng râm hoài khác gì cái cây còi cọc vì cớm nắng.

“Là bởi vì thi thoảng con mới phải phơi mình dưới ánh mặt trời. Nếu lúc nào cũng vậy có thể con sẽ có suy nghĩ khác”. Một lần Phong đem thắc mắc này nói với ba mình và ông đã trả lời cậu như vây.

Nghĩ về bóng mát thì vừa lúc Phong tới một ngã ba khuất sau vài cây me cổ thụ. Cây và lá rậm rạp đan vào nhau trên khoảng không cao vợi khiến những tia nắng không sao mà lọt xuống được. Con phố này gần nhà Phong lắm và cậu yêu nó đến thuộc từng ngóc ngách, từng căn nhà và từng cái cây.

Lẽ ra như bình thường Phong sẽ chọn rẽ trái, nhưng hôm nay đột nhiên Phong lại muốn thay đổi. Cậu đi thẳng một đoạn ngắn, nơi có nhiều căn nhà nhỏ xinh, trước khi gặp một ngã ba khác.

Đã lâu không đi đoạn đường này nhưng tất cả với Phong đều rất thân thuộc. Đây là căn nhà trắng nhỏ xinh thanh lịch với dàn hoa giấy đỏ trùm từ trong sân qua mái cổng ra cả đến nửa cái vỉa hè. Đây là căn nhà một tầng lợp ngói cổ kính rêu phong có cây sứ với những bông hoa trắng thơm ngát nở từ Xuân qua Hè.

Phong cứ dạo bước trên vỉa hè, qua những căn nhà, những quán cà phê nhỏ, rồi lại đến những căn nhà. Để rồi cuối cùng dừng lại ở một ngôi nhà hai tầng sơn màu tím nhạt. Ngôi nhà có cây khế cổ thụ, đang vào mùa trổ hoa, những bông hoa tím biếc.

Trước đây ngôi nhà này có màu xám xỉn. Nhưng rồi một ngày đầu Thu, năm Phong học lớp Chín, nó được bán cho một gia đình yêu màu tím và vì thế người chủ mới đã thay cho nó một màu áo mới, trang nhã và dịu dàng hơn.

Tường có màu sắc mới và cả hai cánh cổng cũng thế.  Chúng có màu trắng tươi sáng càng làm căn nhà thêm nổi bật. Và cây khế già ngay ngoài cổng vẫn được giữ lại.

Ngôi nhà này đặc biệt hơn ở chỗ cổng nhà lùi sâu vào trong hơn so với những nhà khác. Có lẽ chủ nhân cũ thích có một khoảnh đất rộng hơn để trồng cây. Và không chừng  khế là loài cây mà ông hay bà ta yêu thích. Vì nếu không thì loài cây này hiếm khi nào được trồng trên mặt phố.

Khi học tại trường cấp hai ngày nào Phong cũng đi bộ đi học qua căn nhà này.  Và kể từ khi được sơn màu tím thì con đường cũng kết nạp thêm một người bộ hành mới.

Là cô con gái của chủ nhân căn nhà.

Phong sẽ chẳng chú ý gì đến nhỏ nếu không vì cái ba lô nhỏ khoác trên lưng mang tên trường Phong cùng với chiều cao quá khổ. Lúc đó, Phong không biết chiều cao của nhỏ vì cậu cũng không giỏi đoán những thứ thuộc về vẻ ngoài. Nhưng chắc chắn là nhỏ cao hơn cậu.

“Cao thế này thì ai mà dám đứng gần cơ chứ”. Đã có lúc Phong nghĩ thế nên cứ khi nào gần tới cây khế ấy là Phong chủ động đi qua thật nhanh để nhỡ may nhỏ có bước ra đúng lúc  cũng không thể đi cùng hàng với cậu được.

Thật là trẻ trâu phải không ? Là vì, lúc đó Phong chỉ là một cậu bé mười bốn tuổi  và ở tuổi đó một đứa con trai sẽ có cảm giác rất ghét khi đứng thấp hơn một đứa con gái cùng tuổi, dù cho chúng không hề quen biết nhau.

Nhỏ cao kều học cùng trường Phong nhưng phải đến mấy tuần sau cậu mới biết lớp nhỏ học là lớp nào. Hôm đó cậu có việc xuống phòng Tin học để gặp thầy trưởng bộ môn đúng lúc thầy đang dạy tiết Tin học ở lớp của nhỏ.

Từ xa, Phong đã nhận ra ngay vì cái nơ buộc tóc màu tím hoa cà của nhỏ. Nhỏ cũng có vẻ nhận ra Phong. Nhưng cũng chỉ có vậy, chẳng ai nói hay cười với nhau nấy một cái dù ngày nào họ cũng đi chung đường. Thật là quen mà như lạ!

Và họ cứ lạ mà thật ra là quen như thế thế cho đến khi cả hai tốt nghiệp trung học cơ sở. Sau đó, Phong thi đậu vào lớp chuyên Tin ở một trường có tiếng trên trung tâm, đúng như niềm mong ước bấy lâu.  

Trường mới xa hơn cũng có nghĩa cậu phải dậy đi học sớm hơn để kịp bắt chuyến xe buýt.

Kể từ đó, họ đã không gặp nhau trên con đường quen thuộc.

Dù mỗi ngày Phong vẫn đi qua cây khế của ngôi nhà tím ấy.

Rồi trường mới, bạn mới và chương trình học nặng hơn, khó hơn ở bậc trung học cứ thế cuốn cậu đi theo một thời khóa biểu dày đặc. Mỗi ngày cậu đều tất bật với lịch trình từ sáng đến khuya: Học tập, tham gia các hoạt động và lại học tập.

Nhưng thật lòng Phong không cảm thấy quá áp lực hay mệt mỏi. Phong chưa hề trải qua cảm giác chán nản vì học tập có lẽ là bởi cậu đã chọn cho mình một phương pháp học đúng đắn. Cậu thích cảm nhận học như chơi mà chơi như học nên chỉ học vừa đủ với sức của mình.

Phong nhớ cậu đã từng đọc trong một cuốn sách viết về cuộc sống và nghề nghiệp của một tác giả nguyên là một doanh nhân thành đạt đồng thời là một nhà tâm lý học có uy tín. Ông cho rằng khi ta được làm những việc mình thích thì ta sẽ thích những việc mình làm. Bởi khi đó ta sẽ không cảm thấy làm việc là trách nhiệm hay nghĩa vụ nữa mà là sự hưởng thụ.

Cái khó là không phải ai ngay từ đầu cũng nhận ra hay va ngay phải thứ mình thích. Có những người khi bước vào tuổi trưởng thành thì phải mất năm năm, mười năm hoặc lâu hơn nữa mới tìm ra được con đường đi đúng với sở thích, sở trường của mình.

Có lẽ Phong ở trong tầng những người may mắn vì ngay từ nhỏ cậu đã thích những con số, chiếc máy tính và những cái cây. Và càng lớn cậu càng nhận ra sau này dù có làm gì thì cậu cũng sẽ chỉ xoay quanh những công việc liên quan đến sở thích đó của mình. Không cái này thì cái kia. Rất rõ ràng, không một chút mơ hồ.

Chính điều đó đã khiến Phong có thể học những thứ mình yêu thích mọi lúc, mọi nơi có thể. Kiến thức là mênh mông vô tận, cậu chỉ sợ mình không có thời gian để mà khám phá hết những gì mình muốn khám phá.

Một buổi chiều  Phong về trễ hơn thường lệ vì trời mưa lớn làm đường ngập nặng gây  kẹt xe trầm trọng suốt một quãng đường dài. Nước dâng cao đến mức có cảm tưởng đôi lúc chiếc xe buýt như bị nhấc lên khỏi mặt đường, bồng bềnh trôi.

Cho đến khi Phong xuống đến trạm thì trời cũng đã sâm sẩm tối.

Nhưng những cơn mưa thì chưa có dấu hiệu ngớt, gió mạnh thổi bạt những hạt mưa nhòe hết cả cái kính cận dày cộp mà Phong đeo. Cậu vội rẽ vào một cái quán nhỏ bỏ hoang ven đường. Cái quán đã chuẩn bị hoàn thành khâu xây dựng thì phải ngừng. Nghe đâu đất ở vị trí đó là đất quy hoạch xây dựng biệt thự theo thiết kế không phải để xây những công trình cấp thấp như một cái quán nhỏ.

Và buổi tối những ngày tháng Chín năm Phong học lớp mười một đó là mốc thời gian cậu không thể nào quên. Nó đúng như nữ sĩ người Pháp Claudie Gallay đã nói: “Có những người được số phận sắp đặt để gặp nhau. Dù họ có ở đâu chăng nữa. Dù họ có đi đâu chăng nữa. Một ngày nào đó họ sẽ gặp nhau.”

Chẳng là, Phong cứ đứng đợi mưa ngớt ở bên rìa cái công trình dở dang như thế cho đến lúc ập vào bóng một nhỏ con gái. Dù chỉ có ánh đèn đường vàng hiu hắt và cũng đã lâu lắm không có dịp gặp lại nhưng lập tức Phong nhận ra ngay đó là nhỏ ở ngôi nhà màu tím. Cũng như Phong nhỏ chắc bất ngờ với cơn mưa nên cũng không mang theo áo mưa để mặc.

Chỉ có điều sau hai năm thì bỗng Phong cảm thấy nhỏ không quá cao như hồi xưa nữa. Có thể là do cậu đã lớn lên thêm nhiều. Mà có thể đó chỉ là một cảm giác. Hoặc cũng có lẽ sự trưởng thành bắt đầu từ trong suy nghĩ tự tin về bản thân.

Mưa vẫn rơi không ngừng, nước chảy từ trên mái rớt xuống  phát ra đều đều những âm thanh  lộp bộp. Lâu lâu mặt đường lại sáng loáng lên ánh đèn pha xe máy chạy ngang.

-Hôm nay cậu cũng đi học về trễ à?

Bỗng nhiên Phong muốn “thà làm hạt mưa bay”. Lần đầu tiên cậu đủ can đảm phá vỡ cái bức tường ngăn cách ngớ ngẩn với một người bạn lạ- mà -quen

Nhỏ nghe tiếng Phong thì quay sang nhìn cậu. Ánh mắt mở to ngạc nhiên chứng tỏ giờ đây nhỏ mới nhận ra cậu chính là anh bạn chung đường cả năm, thời đã xa lâu lắc:

-Phải. Xe trường mình bị kẹt mưa

Nhỏ nói xong lại quay ra nhìn dòng nước trước mặt đang cuộn chảy kéo theo cả mớ lá cây cùng nhiều rác thải trước khi đổ ào xuống một cái cống.

-Cậu học khu vực nào ? Mấy giờ thì được về ?

Phong hỏi và chẳng hiểu sao cũng bắt chước nhỏ hướng ánh mắt về phía dòng chảy xiết

-Mình học phía Nam thành phố. Còn cậu ?

Bất ngờ với câu hỏi ngược lại của nhỏ, Phong quay sang nhỏ và nhận ra bộ đồng phục nhỏ mặc có vẻ như của một trường quốc tể nào đó

-Mình học phía Tây

Phong trả lời rồi bỗng nhiên cảm giác nhỏ ở vị trí cao hơn mình lại quay trở lại với cậu khiến cậu không biết phải nói gì.

-Bên trường cậu thi chưa ?

Lần này thì chính nhỏ lại phá vỡ sự im lặng đáng sợ

-Chưa. Trường mình tuần sau mới bắt đầu.

-Trường mình thì đã thi được một nửa rồi. Và cậu biết không mình sợ nhất môn Tin học. Thế mà nó lại được chọn lựa để thi vào ngày thi cuối cùng, mình chỉ muốn thi ngay cho xong 

Phong ngạc nhiên khi thấy nhỏ trở nên cởi mở hơn

-Vậy cậu cứ coi như người xếp lịch cũng là người không ưa môn Tin đi.

-Và vì không ưa nên ông ta đã suýt quên mất sự hiện diện của nó để rồi phải xếp vội vào buổi thi cuối chăng?

Nhỏ cười lớn và giơ bàn tay hứng những giọt nước mưa. Phong thấy trên cổ tay nhỏ đeo một chiếc vòng màu tím

Phong cũng phá lên cười, giơ cánh tay rám nắng của mình ra phía trước và liếc về phía nhỏ:

-Mình thì lại sợ môn Văn vì đôi khi đang viết nửa chừng bỗng nhiên cạn ý không biết nên tiếp tục thế nào nữa. Các con số dễ hiểu hơn các con chữ nhiều

– Vì cậu nghĩ rằng hệ chữ số chỉ có 10 còn chữ cái thì gấp đến 2,5 lần?

– Có lẽ vậy đấy!

-Mình thì không nghĩ vậy. Số lượng từ được ghép bởi chữ cái là hữu hạn còn các con số là vô hạn. Dãy số vô tỉ thì làm gì có điểm tới hạn đâu

Nhỏ lại cười và rụt tay về

Tự nhiên Phong thấy một niềm vui dâng tràn khi được trò chuyện cùng nhỏ:

-Thế thì đáng lẽ cậu phải thích môn Tin chứ nhỉ. Vì nó chỉ sử dụng có hệ nhị phân thôi, có 0 với 1 à, đơn giản hơn nhiều chứ

-Không. Mình sợ môn Lập trình hơn sợ ngáo ộp

Lần này thi cả hai cùng cười.

Một lúc mưa ngớt dần và tạnh hẳn. Phong và nhỏ quyết định đi về nhà. Chưa bao giờ Phong cảm thấy quãng đường về  lại ngắn đến thế. Chẳng mấy chốc cả hai đã đến chỗ cây khế. Nhỏ chào Phong và mở cổng bước vào nhà.

Chợt như nhớ ra điều gì, Phong nói lớn:

-Này cậu, mình tên Phong. Còn cậu?

Nhỏ quay lại  và giờ Phong mới để ý nhỏ vẫn đeo cái nơ buộc tóc màu tím y như nhiều năm trước:

-Mình tên Diệp

-Hẹn gặp Diệp ngày mai nhé!

-Hẹn gặp Phong nhé!

Cuộc gặp lại đầy bất ngờ sau hai năm khiến tối hôm đó có một bài Toán dễ òm mà Phong  mất đến cả tiếng mới nghĩ ra lời giải. Chắc Phong vui quá thể hiện hết ra trên nét mặt khác hẳn niềm vui của những ngày bình thường nên dù ba mẹ đi làm về mệt mỏi vì kẹt xe mà họ cũng nhận ra ngay.

Ba mẹ Phong chỉ làm công nhân viên chức bình thường, cố gắng lắm mới mua được một căn nhà nhỏ tít trong cái hẻm bé xíu này. Vì vậy Phong luôn nghĩ mình phải học hành tử tế để mai mốt có thể mua cho ba mẹ một ngôi nhà khang trang hơn.

Buổi tối hôm đó thật dài làm sao, Phong chỉ mong nó qua thật nhanh để đến ngày mai trời sáng. Ngày mai có gặp nhỏ cậu sẽ hỏi thêm nhiều hơn nữa, Phong chắc chắn là như vậy

Và ngày mai rồi cũng đến. Trời vẫn mưa như hôm trước. Đi học về Phong lại dừng chân bên cái quán bỏ hoang bên đường ấy. Nhưng cậu cứ chờ mãi đến ngay cả khi trời đã tạnh vẫn không thấy người cậu muốn gặp đi qua.

Bóng tổi đã phủ một màu đậm đặc lên những hàng cây mà mãi sau cậu mới cất bước ra về.

Và cả ngày sau, ngày sau nữa. Nhỏ bạn vẫn không thấy xuất hiện.

Và rồi Phong chợt nghĩ mình thật là buồn cười khi cứ đứng mãi ở đây để mong chờ điều không xảy đến. Chỉ là một cuộc nói chuyện vu vơ thôi mà, xong rồi thôi mỗi người đều có lối về nhà của riêng mình. Mình mong chờ không có nghĩa là họ cũng chờ mong.

Và đến buổi tối thứ tám thì Phong quyết định sẽ là buổi cuối cùng Phong còn đứng ở đó. Buổi cuối cùng, Phong đi qua ngôi nhà màu tím và dự định sẽ bấm chuông cửa, nhưng căn nhà hoàn toàn vắng lặng và cửa thì khóa.

Cậu không biết rằng nó đã luôn khóa một thời gian rất lâu sau đó. Cậu không biết đơn giản là từ hôm sau cậu đã chọn lối rẽ khác để về nhà mình.

Thời gian trôi qua, Phong lại lao vào những ngày tháng học miệt mài. Cuộc gặp gỡ dưới chiều mưa dần chìm vào quên lãng.

Cho đến hôm nay, sau hơn một năm cậu mới lại ngang qua căn nhà với cây khế quen thuộc thuở nào. Cánh cửa vẫn đóng kín và hoa khế tím rụng đầy dưới gốc cây. Chỉ có điều mới là ngay chỗ cây khế có đặt một chiếc bàn nhỏ bên trên bày bán lặt vặt mấy loại trái cây: Mấy quả xoài, mấy trái ổi, mận, cam quýt. Có cả nước mát nữa.

Chủ quán là một bà cụ khoảng hơn sáu mươi tuổi.

Nhìn thấy mấy chai nước giải khát trên bàn, nghĩ thế nào Phong dừng bước. Ngồi xuống chiếc ghế nhỏ của quán, Phong cảm thấy ở đây cái nống dường như không hề tồn tại

-Bà cho con một ly sâm bổ lượng

-Uống đi cho mát con. Mấy hôm nay nóng quá! May sao cái góc đường này lại nhiều cây!

Bà cụ vừa nói vừa lấy cái quạt nan phe phẩy, chắc là do quen tay chứ điều đó là không cần thiết

-Nhà con có gần đây không ?

Bà hỏi Phong

-Dạ gần bà ạ. Nhà con ở hẻm phía trong.

Dòng nước mát lạnh từ ly nước làm Phong tỉnh hẳn cả người. Ngồi đây, dưới bóng cây này, trên con đường này, chưa bao giờ cậu cảm thấy nó đẹp hơn thế và một nỗi buồn man mác bỗng đâu ập tới

-Bà ơi bà có quen chủ nhân của căn nhà này không?

-Tôi biết rõ chứ không chỉ là quen. Trước đây tôi làm quét dọn vệ sinh chỗ công ty của anh chủ ngôi nhà này. Sau tôi hay bị đau khớp không làm được nữa thì mở cái quán nhỏ bán ba đồ ăn vặt vãnh. Cô chú ấy bảo tôi về đây bán vì chỗ này mát mẻ! Họ rõ là những người tốt

-Lâu rồi con không thấy cô con gái của họ?

Phong buột miệng hỏi

-Cô bé thật là ngoan ngoãn, đẹp người, đẹp nết lắm. Nhưng tội, nghe đâu năm ngoái cô bị một căn bệnh nào đó phải tiến hành phẫu thuật. Vì thế nhà họ mới chuyển lên gần trường cô học cho tiện đi lại. Lâu lâu ông bà chủ mới về đây thôi

Phong bỏ ngay ly nước xuống khi  nghe bà cụ nói đến đây:

-Bạn ấy bị bệnh gì bà có biết không?

-Tôi cũng không rõ lắm đâu. Thấy bảo cô ấy có một khối u nào đó nhưng may mắn phát hiện sớm. Tôi chỉ biết đến thế. Mới mấy hôm trước cô còn về đây chơi và nói chuyện với tôi, nhìn cô xanh xao hơn trước nhiều

Lặng im. Phong không thể hỏi gì được nữa. Cậu nhìn chằm chằm ra đường nơi dòng người vẫn ngược xuôi qua lại. Cái ly trên tay ngập những cánh hoa khế tím biếc mỏng manh rơi rụng.

Một lúc sau, cậu đứng lên trả tiền, cám ơn bà cụ và lặng lẽ rời đi.

Dọc con đường về nhà, Phong miên man bởi những dòng suy nghĩ.  Sao một người mà cậu mới chỉ nói chuyện duy nhất có một lần lại có thể khiến cậu suy nghĩ nhiều đến thế. Có một sự tiếc nuối dâng trào trong cậu.

Qua vài đường hẻm quanh co, cuối cùng Phong cũng dừng chân trước cửa nhà. Còn sớm quá ba mẹ cậu chưa ai đi làm về cả. Cánh cửa khép kín  lạnh lẽo chuyển suy nghĩ của Phong đi một hướng khác. Cậu quay đầu chạy ngược trở lại con đường cũ, và chỉ vài phút sau đã lại đứng dưới gốc khế già

-Bà ơi, con là bạn của cô bé chủ nhà mà bà kể. Khi nào bạn về lại bà đưa cho bạn ấy lá thư này giùm con.

Phong viết vào tờ giấy nhỏ, rồi cậu gấp vội một phong thư, bỏ vào đó cùng với một chùm lá khế.

Chào Diệp,

Đã lâu lắm không thấy Diệp đi trên con đường có lá me bay ờ khu phố của cậu và mình. Mình đoán có lẽ một lớp học lập trình buổi tối nào đó đã níu kéo để cậu thoát khỏi cái nhìn về nó như là một con ngáo ộp.

Mình thì cả năm rồi tối nào mình cũng dành ra một chút thời gian để đọc Văn chương như một cách để có thể viết được trọn vẹn một bài viết mà không phải ngưng giữa chừng.

Nên mình cứ suy bụng ta ra bụng người là thế :)).

Diệp nhận được thư này thì để lại cho mình vài con số giúp mình có thể kết nối lại được với cậu giống như số của mình nhắn cậu đây: 09xxxxx123; hay là vài con chữ như email của mình đây: phongxx@yyyy

Mong nhận được tin từ cậu

Phong

Có một lúc nào đó Phong đã nghĩ mình thực sự đã quên con đường này rồi. Mình không đi qua nó nữa là mình đã lãng quên nó. Và một khi thế thì con đường cũng sẽ quên mình đi. Nhưng rõ ràng không phải thế. Con đường chưa quên bước chân ai đâu, nó đã níu lại  để ai đó trở về và tìm thấy tiếng lá lạo xạo dưới đôi bàn chân mình.

Chào Phong,

Cám ơn bức thư và chiếc lá cậu đã gửi cho mình. Dù đến ba tuần sau mình mới nhận được thư thì thật kỳ diệu là chiếc lá vẫn còn xanh. Chỉ tiếc là gió thì không thể gói lại cho vào thư để chuyển đến cho cậu được. Muốn đón gió thì chỉ có thể có một cách, nên rất mong cậu thứ sáu tuần này vào lúc sáu giờ tối hãy đến Quán cây khế để nhận nó.

P/S:

  1. Môn thi giữa kỳ đầu tiên của mình lần này là Tin học. Cậu đoán xem phải chăng mình đã hết sợ lập trình ?
  2. Mình thì cả năm rồi tối nào mình cũng dành ra nhiều chút thời gian để đọc Văn chương, ấy mà đến nửa chừng bức thư này phải ngưng một lúc lâu mới tiếp tục được.

Nếu bắt chước cậu mình suy bụng ta ra bụng người thì cậu hãy cẩn thận với bài thi lập trình của cậu vào ngày mai :))

Diệp

Ba tuần sau Phong nhận được bức thư của Diệp. Cả qua email và bức viết tay. Trong ba tuần đó không ngày nào cậu không đi qua con đường này và dừng lại nơi góc quán nhỏ. Cuộc sống đã cho cậu những niềm tin và mơ ước về những điều to lớn hoặc có thể gọi là hơi viển vông. Và quả thật, có những điều tưởng như xa vời ấy lại trở thành sự thực.

Như việc cậu vừa giành được suất học bổng toàn phần đi học ở nước ngoài khi chỉ còn hai tháng nữa là tốt nghiệp lớp 12. Cậu đã phải nỗ lực suốt nhiều năm để đạt được nguyện vọng đó nhưng chẳng hiểu sao giờ đây bất chợt cậu bỗng lại thích được ở lại góc phố nhỏ này, nơi có ngôi nhà với cha mẹ cậu, với con đường của các loài cây và người bạn gái cậu lạ-đã -lâu nay  trở thành quen lạ. Phải chăng lòng người lạ lùng nên hay thương nhớ những điều hư không?

Cậu không biết. Chỉ biết trong trái tim cậu đang ngập tràn một niềm hạnh phúc bởi nỗi nhớ thương đã đưa bàn chân cậu dừng lại tại một nơi quen thuộc vào đúng giờ ấy, ngày ấy

Và  cậu  đã thấy trên sân không chỉ có hoa tím rơi đầy

Mà còn thấp thoáng bóng chiếc nơ kẹp tóc màu tím biếc

“Hoa tím ngoài sân” là một sáng tác nổi tiếng của nhạc sĩ Thanh Tùng. Lời bài hát rất hay và đầy tính triết lý sâu sắc

Con đường chưa quên đôi bàn chân.

Bàn chân đã lãng quên con đường nhỏ”

Mình đã chép hai câu thơ này trong một trang sổ nhỏ  có ép mấy bông bằng lăng tím. Từ thời xa xưa, màu tím đã là màu của tuổi học trò đầy thơ mộng.

Cũng là màu của một loài hoa thôn quê nở vào tháng Ba miền ký ức tuổi thơ mình:

Hoa xoan!

March 15, 2024 0 Bình luận
0 FacebookTwitterPinterestEmail
RoseStories

Hoa tím ngoài sân (3)

by Rose & Cactus March 12, 2024

KHÔN, DẠI VỚI AI

Ngô Trọng Thanh/Doanh nhân

Vnexpress

Con trai út của tôi vừa kết thúc một tuần học tại Tây Ban Nha, theo chương trình trao đổi văn hóa Erasmus của học sinh các quốc gia thuộc cộng đồng châu Âu.

Vốn là fan của Real Madrid, Tây Ban Nha là quốc gia cu cậu đặc biệt khát khao ghé thăm từ khi còn bé xíu, và chuyến đi trở thành một ấn tượng không thể tốt đẹp hơn với cậu. Được tham quan các tòa lâu đài cổ, được chơi trò bắn súng sơn trong rừng, được khám phá xưởng sản xuất động cơ xe hơi lâu đời… cậu chỉ tiếc nuối chưa có trận đá bóng đường phố với bạn bè.

Mẹ cháu, như thường lệ, càu nhàu “sao chẳng thấy con học gì cả?”. Còn tôi, cũng như thường lệ, lại ước giá con tôi được chơi nhiều hơn nữa. Đây là cơ hội tuyệt vời để cu cậu mở rộng tầm mắt, thấy nhiều điều khác biệt so với những quốc gia cậu từng đi qua, để hiểu hơn về thế giới vốn rất đa dạng so với không gian trong bốn bức tường lớp học.

Điều này càng quan trọng hơn, khi thế hệ con tôi dù muốn, dù không trong tương lai rất gần cũng sẽ phải học sống trong một thế giới mới, một xã hội mới cùng AI.

Đã có nhiều tranh luận xung quanh tác động của AI trong tương lai gần, về những mặt hữu ích cũng như tiêu cực của nó với cuộc sống và nghề nghiệp. Là người cha, điều làm tôi suy nghĩ nhiều nhất, là làm thế nào định hướng cho con cách thích ứng, tồn tại, và phát triển cùng AI, trong cả hai kịch bản: một chuyên gia trong ngành, hay một người ngoài ngành nhưng biết tận dụng sức mạnh của AI trong cuộc sống.

Tôi muốn so sánh sự ra đời của AI với việc loài người sáng tạo ra chữ viết. Từ hơn 5.000 năm trước, những nét chữ tượng hình đã được lưu lại trên vách đá xứ sở Ai Cập rồi thực sự bùng phát mạnh mẽ vào những năm 1500. Những năm 1700, với sự bổ sung chữ cái J và W bảng chữ cái Latin đã hoàn thiện, và được sử dụng cho đến ngày nay.

Sự tác động mạnh mẽ nhất xảy ra vào năm 1620, khi Francis Bacon người Đức phát minh ra phương pháp in công nghiệp với 200 cuốn kinh thánh đầu tiên, tạo nền móng cho nền công nghiệp in sau này.

Từ xã hội kém văn minh, nơi mọi kiến thức được truyền khẩu, chữ viết và công nghệ in đã mang lại sự đột phá trong quá trình văn minh hóa tại châu Âu. Nó mang lại công cụ để ghi dấu kiến thức xã hội, tạo ra sự truyền bá văn hóa mạnh mẽ tới giới bình dân, phá bỏ giới hạn địa lý, và có thể truyền đời giữa các thế hệ.

Dù mang lại những mặt tích cực như vậy, công nghệ in khi đó cũng đã gây ra nỗi sợ hãi, và bị giới quý tộc châu Âu quy thành thủ phạm phá vỡ trật tự xã hội. Những cuộc nổi dậy của giới nông nô Đức và cuộc chiến tranh tôn giáo tại Pháp những năm 1600 bị quy kết là hậu quả của việc tầng lớp bình dân đã được tiếp cận luồng thông tin đến từ những bản in phát hành rộng rãi.

Trải qua hơn 400 năm, đến nay hệ chữ Latin vẫn dừng lại 10 chữ số và 26 chữ cái, nhưng tầng lớp tinh hoa đã tạo ra bao nhiêu tác phẩm văn học, bao nhiêu công trình khoa học, là nền tảng chuyển tải kiến thức xuyên quốc gia giữa bao nhiêu thế hệ. Theo chiều ngược lại, với nhiều người khác, chữ cái và con số vẫn chỉ dùng để đọc giá trị đồng tiền trong giao dịch hằng ngày. Sự đối lập đó phụ thuộc vào trình độ, vào kỹ năng sử dụng của mỗi người với những công cụ sẵn có.

Điều đó cũng sẽ xảy ra trong tương lai gần, khi AI trở thành công cụ tiếp theo tác động tới cuộc sống chúng ta, đặc biệt thế hệ trẻ. AI có thể trở thành kẻ thống trị, hay chỉ là một công cụ hữu ích, phụ thuộc vào kỹ năng và thái độ của mỗi người.

Tôi tin rằng, kỹ năng đặt câu hỏi và tư duy phản biện sẽ là nền tảng để mỗi cá nhân vững tâm đồng hành cùng AI. Và đây cũng là điều tôi khuyến khích các con theo đuổi, thay vì mài đũng quần kiếm điểm cao trong lớp học.

Khi đang viết bài này, tôi được tham gia một webinar với bạn bè của con trai tôi – những du học sinh THPT ở Phần Lan. Trả lời câu hỏi của tôi về sự khác biệt giữa cách học trong nước và Phần Lan, Doãn Đinh – học sinh lớp 10 trường Kurikka – lấy ví dụ “học lịch sử, tụi con chỉ được thầy giao trình chiếu 3 slide, mỗi slide không quá 5 gạch đầu dòng.

Con sẽ phải đọc cả một cuốn sách để tự tổng hợp thông tin và tìm ra câu trả lời”. Thy Nguyễn – học sinh lớp 12 tại trường Mantta nói: “Thầy của con luôn mở đầu bằng lời khuyên: sẽ không có câu trả lời nào tuyệt đối đúng, tuyệt đối sai. Hãy tự tìm câu trả lời của các bạn”.

Từng trải qua quãng thời gian dài làm việc và đào tạo với văn hóa Âu Mỹ, tôi không ngạc nhiên với những cách học này của các con, nơi mỗi cá nhân là duy nhất, và được khuyến khích có tư duy, bản sắc cá nhân riêng biệt. Tôi tin rằng, cách khuyến khích mỗi người tự học, tự đặt câu hỏi để thỏa trí tò mò, và biết suy nghĩ phản biện sẽ là những kỹ năng cơ bản, cần thiết nhất để không trở thành kẻ bị dắt mũi trong biển kiến thức khổng lồ đầy rẫy thông tin sai trái và định kiến mà AI mang lại.

Điều này khác lắm so với những bài văn mẫu, những cảm xúc bị đóng khung trong khuôn mẫu định sẵn. Nó cũng rất khác cách đào tạo thợ giải toán, trong chớp mắt có thể tìm đáp án với các dạng toán quen thuộc, mà chưa bao giờ tự đặt câu hỏi “bài toán này sẽ áp dụng như thế nào trong cuộc sống”.

Dù ít khi cãi vợ, tôi vẫn kiên quyết bảo vệ con trai tôi có một tuần thỏa sức khám phá Tây Ban Nha. Chỉ tiếc rằng, khi cháu ngạc nhiên với lịch sinh hoạt của người dân bản xứ, ăn trưa lúc ba giờ chiều, và ăn tối lúc 10 giờ đêm, tôi chưa kịp hỏi “con biết tại sao không?”.

Nhưng khi con biết ngạc nhiên, biết đặt câu hỏi, con sẽ tự loay hoay đi tìm câu trả lời để thỏa mãn trí tò mò của mình. Và đó mới là điều quan trọng.

Thực ra thì mình đã đọc từ hồi sáng rồi và thấy tâm đắc với góc nhìn của tác giả, một doanh nhân. Tuy vậy, mình cũng không định viết gì về nó vì đang viết nốt mấy dòng hài hài cho bọn nhỏ đọc nở phổi, lấy sức mà thi :)).

Nhưng nhân bạn gửi cho mình và cũng là gần đây có nhiều ý kiến về một vấn đề giáo dục là có nên giữ hay bỏ trường chuyên thì mình cũng lại xin viết vài dòng.

Mình thì không phải là người của ngành giáo dục, thời phổ thông cũng chỉ học đến lớp chọn trường thường ở một tỉnh lỵ nhỏ bé. Mình không học trường chuyên và cũng không có thành tích học tập xuất sắc so với nhiều bạn.  Và tỉnh mình (ngày xưa còn giờ thì mình không rõ) cũng không có nhiều thành tích học tập so với nhiều tỉnh thành khác. Con mình cũng không học ở một trường chuyên nào cả (đúng ra cháu có thi nhưng trượt).

Dù vậy, mình cũng  có niềm tự hào riêng của mình (có thể với người khác là bình thường) là mình vẫn thi đỗ vào 2 trường Đại học khó và uy tín bậc nhất miền Bắc thời bấy giờ; Và con mình vẫn có khả năng viết truyện, làm thơ bằng tiếng Anh dù cháu không phải vất vả học thêm ở đâu cả.

Nói như thế là mình chỉ muốn nhấn mạnh rằng mình chẳng có mối liên hệ hay lợi ích (trực tiếp) nào với hệ thống trường chuyên cả.

Nhưng nếu có ai hỏi mình là có nên phá bỏ trường chuyên đi không? Thì mình không ngần ngại mà trả lời: Tại sao lại phải phá bỏ? Nó tệ đến mức thế sao?

Không, mình không cho rằng trường chuyên là tệ. Ngược lại, trường chuyên đã là nơi nuôi dưỡng và đào tạo ra nhiều nhân tài cho đất nước. Trong số đó có rất nhiều các bạn học sinh nghèo, có hoàn cảnh khó khăn đã được chắp cánh bay cao bay xa nhờ bệ đỡ là hệ thống trường chuyên trên cả nước. Khát vọng được học ở những thánh đường học thuật như thế đã giúp các bạn ấy vượt qua nhiều thử thách thiệt thòi để đạt ước mơ của mình. Đó là thực tế không thể phủ nhận.

Có ý kiến cho rằng, trường chuyên thúc đẩy việc học thêm ngày đêm để có thể đậu vào đó. Nếu nhìn ở góc nhìn hạn hẹp chúng ta sẽ cảm thấy thế, nhưng nếu nhìn rộng và nghĩ sâu thì lại không phải thế.

Dù có trường chuyện hay không, thì tình trạng học thêm vẫn cứ tồn tại vì hai nguyên nhân: Thứ nhất, giáo dục của chúng ta quá nặng về thành tích và điểm số; Thứ hai, mức lương của các thầy cô giáo quá thấp, không xứng với công việc cao cả dạy Người của họ (Bác sĩ và Giáo viên là hai lĩnh vực cực kỳ đặc thù, không thể cào bằng với các ngành nghề khác, vì đối tượng và sản phẩm của họ là Con Người)

Như mình đã nói nhiều lần, những tồn tại dai dẳng của nền giáo dục nước ta bao năm qua vẫn là chúng ta không xác định cho mình được một triết lý giáo dục đúng đắn để kiên định đi theo. Và vì thế, chúng ta cứ mãi loay hoay với những tiểu tiết vụn vặt cỏn con, nay đổi cái này mai thay cái khác khiến cho tất cả từ học sinh đến giáo viên và phụ huynh cứ xoay như đèn cù.

Kết quả là chẳng cái gì ra cái gì. Đầu ra cuối cùng là năng suất lao động nguồn nhân lực vẫn rất thấp, dù thành tích trên giấy thì ôi trời, chắc không đâu bằng.

Có phá bỏ trường chuyên cũng thế thôi, chất lượng giáo dục không thể đạt được như mong muốn vì trường chuyên không phải là nguyên nhân gây ra nó.

Cải cách giáo dục phải đi vào bản chất cốt lõi nhất của nó  là hướng đến tính “Chân-Thiện-Mỹ”.

Phải làm sao cho các em yêu trí thức, say mê trí thức thực sự dù sau này các em có làm chị công nhân hay anh giáo sư;

Phải làm sao cho các em hướng đến cái thiện, làm việc thiện và ghê sợ điều ác;

Nền giáo dục mà ở đó mỗi người đều có thể phát huy được bản sắc riêng, năng lực riêng, có suy nghĩ chính kiến riêng và có tư duy phản biện trước nhiều vấn đề trong cuộc sống;

Nền giáo dục mà ở đó mà những thiên tài, người có năng lực luôn được tạo điều kiện cao nhất để phát huy trí tuệ đồng thời những người yếu thế (tàn tặt, hoàn cảnh khó khăn…) luôn có cảm giác và thực sự là đã được quan tâm, bảo vệ để không bị áp bức và bỏ lại phía sau;

Đó không phải và không nên là nền giáo dục giáo điều, áp đặt và chỉ nặng về thành tích!

Tất cả những nước tiến tiến nhất trên thế giới nếu muốn phát triển đều phải xây dựng một nền Giáo dục như thế, một nền giáo dục giúp khai phóng tất cả mọi người.

“Hiền tài là nguyên khí quốc gia”, câu nói chưa bao giờ là sai ở bất kỳ thời đại nào của bất kỳ quốc gia nào trong lịch sử.

Ngay cả ngày nay, một cường quốc giàu có nhất là Hoa Kỳ mà họ cũng chưa bao giờ lơ là với việc “Trọng dụng nhân tài”.

 Nền giáo dục của họ mở đến mức để hạn chế thấp nhất khả năng bỏ sót nhân tài, ví dụ như: Học sinh được học vượt cấp, vượt tuổi nếu có đủ năng lực; Có thể không cần đến trường, học theo hình thức homeschooling tại nhà vẫn nhận được bằng cấp đầy đủ; Được tự ghi danh thi các cuộc thi Học sinh giỏi mà không cần phải qua bất cứ đơn vị hay nhà trường nào; Có rất nhiều lớp năng khiếu và các cuộc thi từ học thuật, nghệ thuật tới thể thao để học sinh nào cũng có thể tham gia tùy thuộc vào sở trường của mình;….

Và đặc biệt giáo dục của họ, các kỳ thi và các bài kiểm tra của họ luôn hướng tới tiêu chí phát triển tư duy của học sinh, không phải là kiểu học vẹt.

Và bằng cách như thế, đất nước họ luôn thu hút được vô số các nhân tài từ khắp năm châu bốn bể.

Chúng ta, có thể chưa giàu mạnh tới mức mời gọi được những người tài từ các quốc gia khác đến định cư và làm việc, thì hãy cố giữ lấy những nhân tài của chính quê hương mình.

Trường chuyên, không có lý do gì để bỏ, nếu có chăng thì hãy nên xây dựng một chương trình thi tuyển và đào tạo mới hơn, hiện đại hơn hướng đến khai thác tốt hơn năng lực tư duy của học sinh chuyên. Vì các bạn ấy thực sự là đã có năng lực sẵn rồi.

Hãy giữ lại trường chuyên.

Nếu có cái cần bỏ là nên bỏ kỳ thi vào lớp 10, tạo điều kiện cho tất cả các em học sinh được học trường công theo tiêu chí trường học gần nhà trong suốt 12 năm phổ thông (nếu các em lựa chọn học trường tư hay trường quốc tế là do nguyện vọng cá nhân của các em chứ không phải do thi trượt trường công).

Oscar năm nay dễ đoán các bạn nhỉ? Tất cả những giải quan trọng nhất như Phim hay nhất, đạo diễn xuất sắc nhất, nam nữ diễn viên chính xuất sắc nhất đều không ngoài dự đoán của cả giới chuyên môn và những người yêu điện ảnh. Haha, nhưng mà cũng có tình huống mà phần lớn chúng ta chẳng bao giờ có thể nghĩ lại diễn ra ở một buổi lễ có tính trang trọng như thế. Thế mà lại có đấy, với Hollywood thì chuyện gì cũng có thể xảy ra.

From: Hiệp hội điện ảnh xứ sở “Cờ Ca rô”

            Ban tổ chức giải thưởng điện ảnh “ÚT CA”

To: Mr “Soái Ca”, Thị trưởng thành phố Vườn Địa Đàng

      Mr Xi Nê, chủ tịch Hội điện ảnh thành phố

Kính thưa hai Quý Ngài,

Như các Ngài đã biết, ngày 11 tháng 3 vừa qua, tại nhà hát “Cô Nhắc” thuộc thành phố “Nốt Anh Thôi Nhé” chúng tôi đã long trọng tổ chức trao giải thưởng lần thứ 96 cho  những tác phẩm và tác giả xuất sắc nhất trong lĩnh vực phim ảnh trong năm. Chúng tôi tin rằng kết quả vô cùng công tâm và đầy xứng đáng này đã làm  hài lòng những người mộ điệu bộ môn nghệ thuật thứ bảy đầy mê hoặc.

Tuy vậy, có một sự cố đã diễn ra ngoài kế hoạch và sức tưởng tượng của chúng tôi. Chắc có lẽ không cần nhắc lại thì các Ngài cũng đã rõ. Ấy là màn trao giải Phục trang đẹp nhất. Là những người trong ngành với nhau cả, tôi cứ thành thực mà rằng vào cái thời khắc lịch sử đó tôi cứ ngỡ là mình đã đi lạc vào khu Vườn Địa Đàng của các ngài thuở còn sơ khai.

Cũng cho các ngài biết thêm là khi gõ những dòng này gửi đến các Ngài thì tôi vừa ra khỏi Viện Mắt, thị lực của tôi đã giảm một nửa kể từ buổi tối ấy :))

-Này cái anh chàng diễn viên kiêm đô vật kiêm ca sĩ này người miền nào thế nhỉ?

Cô diễn viên xinh như mộng trong Là Lá Lén đã quay sang hỏi tôi như thế

-Có phải anh ta đến từ Vườn Địa Đàng không Ngài Tổng thư ký?

Chưa kịp để tôi nói gì thì cô ta đã tự trả lời rồi. Khổ mang tiếng oan cho thành phố của các ngài quá, thời này rồi đâu còn ai đói kém đến không có cả tấm khố che thân thế :))

Các ngài có thể hiểu được tình huống náo loạn trong ban tổ chức chúng tôi vào khoảnh khắc đó. Dù màn trình diễn của anh chàng nhận được sự phấn khích của phần đông những siêu sao, minh tinh ngồi bên dưới nhưng tôi không thể ngồi yên được sau khi kết thúc màn trao giải:

-Anh Ca Lê ơi là anh Ca Lê, giời ơi là giời, tôi thật với anh giá mà có lỗ nẻ chui xuống đất chắc tôi cũng chẳng ngần ngại. Anh có biết rằng ngoài các quý cô, quý bà vô cùng đáng kính, đoan trang của chúng ta đang ngồi bên dưới thì còn hàng tỷ khán giả mộ điệu chăm chú theo dõi trực tiếp buổi lễ qua truyển hình không hả?  Quỷ tha ma bắt, giờ tôi phải giải trình với Ngài chủ tịch thế nào đây, trong khi  lão phó của ông ta vì yếu tim đã phải nhập viện cách đây ít phút rồi.

– Xin Ngài hãy bình tĩnh Ngài Tổng thư ký. Tôi thề trên có thần linh, dưới có thổ địa làm chứng là màn sáng tạo đầy ngẫu hứng và nằm ngoài kịch bản này là do sự đồng thuận của cả tôi và Ngài MC vô cùng thông minh, duyên dáng. Ngài thấy đấy nhờ….

 -Thôi, thôi anh đừng có bào chữa. Đây không phải sân khấu hài để mà cứ thích là các anh “nhích”. Đây là lễ trao giải thưởng Điện ảnh uy tín nhất trên thế giới, anh hiểu chưa. Ôi  giời ơi là giời đất ơi,

-Ngài đừng kêu như thể chúng tôi đã làm cho cuộc sống của loài người biến thành ngày tận thế như thế. Ngài không biết đó thôi, vẫn có rất nhiều điểm 10 chấm cho màn đối thoại đầy thông minh của tôi và anh chàng MC. Mà Ngài biết người viết ra kịch bản cho chúng tôi là ai không hả? Lớp trẻ đấy, công nhận  bọn trẻ thời nay giỏi thiệt!

Đến đây thì các Ngài có thể phỏng đoán lý do chúng tôi biên thư này cho các Ngài rồi chứ ạ? Phải sau khi tôi hối lộ cho anh chàng Cê ná hai gói bim bim thì anh ta mới bật mí cho tôi được biết tác giả màn kịch bản bá đạo hiện là công dân trẻ tuổi xứ sở Vườn Địa Đàng. Và chúng tôi cũng chỉ biết đến như thế, còn cụ thể là ai thì cậy răng anh chàng đô vật cũng không hé nửa lời.

Mà nhìn bộ dạng tôi thì các Ngài có thể đoán tôi không có tuổi để áp lực lên anh ta, đô vật mà sợ lắm :))

Thật là, ôi thật là,

tôi, tôi…tôi không còn ngôn từ nào để diễn tả nỗi thật vọng này của tôi với bọn trẻ.

Vài dòng trân trọng gửi đến để các  Ngài nắm được tình hình

Trân trọng,

Tổng thư ký giải thưởng “Út Ca”

Trong khi đó, tại xứ sở Vườn Địa Đàng

Nhật ký William,

Mar 12

Tôi rời nhà đến trường lúc 6.30 sáng. Mặt trời đã lên rất cao và nắng gay gắt. Nhưng cường độ bức xạ mặt trời sẽ đạt cực điểm vào đầu giờ chiều với cảm giác tia nắng có thể gây bỏng da thịt và sẽ chỉ dịu đi khi màn đêm dần phủ lên vạn vật.

May mắn làm sao dù nắng nóng cỡ nào thì vẫn luôn có những cơn gió mát lành xuất hiện cả ngày và đêm ở thành phố của chúng tôi. Đó là một đặc ân tuyệt vời mà không phải nơi nào cũng có được.

Bởi thế thành phố của tôi chỉ cần trồng nhiều cây xanh thôi thì cảm giác nóng bức kia sẽ vơi đi nhiều lắm. Hãy trồng cây thật nhiều, ở mọi con đường dù là lớn hay nhỏ,  hãy biến thành phố tươi đẹp này là thành phố trong rừng cây. Hay rừng cây trong thành phố, nếu bạn thích gọi như thế hơn. Lúc đó thành phố của bạn, của tôi sẽ vừa có nắng, vừa có gió, và vừa có những bóng mát.

Một thành phố đáng sống luôn phải và nên là thành phố gần gũi với thiên nhiên. Thiên nhiên, cây cối không chỉ giúp xua đi những giọt mồ hôi vất vả cực nhọc của những cô chú lao động ngoài trời mà còn là niềm cảm hứng, là nguồn nuôi dưỡng tâm hồn hướng đến cái đẹp của những người trẻ như chúng tôi.

Nếu có một đề nghị với Ngài Thị trưởng “Soái ca” của thành phố này, tôi sẽ đề xuất ý tưởng phủ xanh thành phố của mình. Gì chứ chắc chắn thằng bạn Monster đang trên rừng của tôi nó ủng hộ cứ là hai chân hai tay :)) (chứ còn bảo nó xuống núi để chủ trì cho cái sự kiện trọng đại của tôi thì chắc còn khuya, lâu lắm, đúng như lão bà bà nhà cô ma sơ đã nói “đến lúc đó thì cháu rụng hết răng rồi William ạ :)).

Giờ thì tôi đã vào đến lớp. Mới đặt cặp vô ngăn bàn thì thấy xôn xao, rầm rập ngoài hành lang. Và ngay lúc đó xuất hiện trước cửa lớp là một Quý ông thấp đậm và vẻ mặt toát lên chất nghệ sĩ. Theo ngay đằng sau là thầy Romeo đáng kính của chúng tôi.

-Thầy xin giới thiệu với cả lớp một người khách đặc biệt của chúng ta: Mr Xi nê, chủ tịch Hội điện ảnh thành phố

Ôi, Ngài Xi Nê “vào trong phong nhã, ra ngoài hào hoa” đây sao, thời gian quả thật là nghiệt ngã : )), Ngài một thời đã từng là thần tượng của ba mẹ tụi em.

Tôi nghe loáng thoáng vài đứa trong lớp xì xầm

-Vâng, chào các em, tôi chính là tài tử Xi nê. Nhìn tôi thì các em có thể đoán tôi cùng thời với cha mẹ của các em. Nên hôm nay tôi xuất hiện ở đây các em cũng cứ coi tôi như cha mẹ mình vậy

Các em biết không, huhuhu,

Tôi thấy Ngài dừng lại một chút rồi rút khăn mùi xoa ra chấm chấm vào mắt

-Hôm qua tôi có nhận được một Thư khẩn từ bên các đồng nghiệp của tôi ở Hiệp hội Điện ảnh xứ sở “Cờ ca rô”. Họ nhờ chúng tôi tìm giùm tác giả kịch bản của màn trao thưởng bá đạo ở giải “Út Ca” vừa rồi. Làm sao có thể từ chối một nhã ý như thế nên chúng tôi đã sử dụng robot cho công cuộc tìm kiếm này. Hichic, và Người máy chỉ dẫn tôi  xuống lớp học “Nhất quỷ nhì ma” này của các em.

Các em biết không, tôi cảm thấy buồn lắm, tâm tư lắm, suốt 13 tiếng đêm qua tôi trằn trọc không sao ngủ được. Không phải là tôi vừa trở về từ Singapore :)) mà bởi vì tôi nghĩ giá mà, giá mà các em dùng những ý tưởng của mình viết nên những bài thơ bài văn bay bổng thì hay biết bao nhiêu. Đằng này các em lại đi sáng  tạo ra một kịch bản, huhuhu, nhố nhăng đến thế, để bây giờ cả thế giới người ta đều biết :)).

Rồi giờ tôi không dài dòng nữa,  hai anh có tên sau đây: Skeleton và William đứng dậy cho tôi nói chuyện

Tôi ngơ ngác không hiểu chuyện gì đang xảy ra

-Tôi đã đọc về nghề nghiệp của hai em ở Tập đoàn “Những người thích tiền” không thấy em nào ghi là “Tác giả kịch bản” vậy ra các em giấu tài năng của mình là có mục đích cả

-Ôi thưa Quý ông, chắc Quý ông nhầm thế nào chứ thảo dân như tụi em làm gì có cơ hội đến dự giải “Út Ca” để mà được mời sáng tác kịch bản trao giải. Được thế thì quả cũng là mừng

-À, anh là Skeleton, đạo diễn kiêm diễn viên đúng không? Thế Đất đai ế ẩm cả năm nay rồi, rảnh vậy anh đã đạo diễn được bộ phim nào ra hồn để cạnh tranh với siêu phẩm “Mốt” của một danh hài gần đây chưa? Hay là anh chỉ nghĩ được ba cái trò nhăng cuội làm trò cười cho thiên hạ vậy hả?

-Dạ em đâu dám

-Lại còn không dám à, William, chỗ quen biết mới tháng trước tôi còn gửi thư chúc mừng cậu trúng cử vào vị trí chủ tịch hội thơ thành phố. Giờ cậu nói thật tôi biết từ lúc thành lập Hội thơ đến giờ, hội của cậu đã sáng tác được bài thơ nào rồi?

-Dạ Hội chúng em mới hội ngộ được 1 lần vào tháng trước và cũng đang chuẩn bị một tập thơ nhỏ thì lại vướng thi giữa kỳ nên tạm thời dừng lại ạ

-Cậu chỉ được cái biện hộ là giỏi. Các cậu gặp nhau không lo sáng tác thơ lại lo đi làm người mẫu :)). Giời ạ, đúng bảo làm sao mà cái robot AI này nó lại không quy cho các cậu, haizza, giờ tôi ăn nói với các vị bên “Út Ca” nàm xao nàm xao?

Quý ông Xi nê nói đến đây thì dừng lại và ngồi…thở. Thầy Romeo nháy mắt với tôi. Biết ý tôi chạy ngay ra cái bình nước lọc ngoài hành lang rót cho Ngài một ly đầy để Ngài hạ hỏa. Khổ quá, trời lại nóng bức thế này

-Thế thủ lĩnh của các cậu đâu rồi, gọi ra đây cho tôi gặp?

-Thưa Quý ông, cậu ấy giờ đang tu trên núi ạ :))

Ngài Xi nê đang định hỏi tiếp thằng Skeleton thì chuông điện thoại của Ngài réo lên ầm ĩ:

-Alo, Xi Nê xin nghe. Sao cơ? Đối tượng nghi vấn hóa ra không phải ở lớp “Nhất quỷ nhì ma” dưới này à? Thế thì ở đâu? Cá trê Cá chép à ? Sao lại vậy được, các cậu ấy nổi tiếng là con ngoan trò giỏi mà ? Lại không chắc à, thế còn ai nữa ? Bên Nguyễn Chí Thanh nữa à? Chết dở, sao robot nghi ngờ lắm thế thì biết đằng nào mà lần? Thôi tôi mệt rồi, không đi nổi nữa đâu. Nếu các vị ấy muốn biết ai là tác giả kịch bản thì các vị ấy hãy mời FBI sang điều tra, nhá!

Làm một lèo xong thì Quý Ngài Xi nê chào chúng tôi và nói lời cáo từ. Ngài cũng xin lỗi vì đã làm phiền và chúc chúng tôi có một kỳ thi thành công mỹ mãn:

-Hổ báo và sư tử thành phố này đã quá nhiều rồi. Tôi hy vọng các em, bằng cách làm bài tốt, có thể khống chế không để họ phát triển thêm hơn nữa :)). Chứ không thì khổ cho anh em chúng tôi lắm, phải không thầy Romeo?

Lúc đó , tôi đã đi cất ly nước của Ngài Xi nê nên không biết thầy Romeo nói gì? Chắc tí phải hỏi thằng Skeleton :))

Và đầu giờ tối nay, tôi mới update được thông tin mới nhất. Trên trang chủ của Giải thưởng “Út Ca” hiện ra thông báo:

Chúng tôi chính thức thông báo, tác giả kịch bản của màn trao giải Trang phục tối ngày 11.03 vừa rồi là cháu trai 16 tuổi sinh viên năm nhất Đại học “Sờ ten phóc”. Cháu là con trai của Ngài Xi nê chủ tịch Hiệp hội điện ảnh thành phố Vườn Địa Đàng.

Tổng thống Dâu Bí đen vừa quyết định tặng Bằng khen cho cháu vì khả năng sáng tạo làm nên lịch sử của một giải thưởng uy tín!

Xin chúc mừng cháu, chúc mừng thành phố Vườn Địa Đàng!

Chúng tôi xin kết thúc màn điều tra tại đây. Xin cám ơn sự hợp tác của các Hiệp hội Điện ảnh toàn cầu. Chúc quý vị có một buổi tối tốt lành!

FBI

BỈ NGẠN THÁNG BA

By Rose&Cactus

3.

Tôi ngồi im và chờ đợi những gì xảy ra tiếp theo. Bên tay trái, nhỏ công chúa Rapunzel có vẻ đã hoàn thành bức vẽ. Ngó nghiêng qua lại nhỏ có vẻ hài lòng nên nở một nụ cười rất tươi rồi quay sang tôi:

-Chào, mình là Đại Ngọc.

Nhỏ Tóc mây có cái tên đẹp như nhân vật tôi thích trong Văn học cổ điển Trung Hoa

-Chào Đại Ngọc

– Mạn Châu, cậu có đến từ hành tinh Đỏ không?

-Hành tinh đỏ là ở đâu, tui không biết. Tui đến từ Vườn Địa Đàng trên Trái Đất. Còn đây là đâu?

Một âm thanh nho nhỏ bật ra, nghe như tiếng sặc. Của thằng nhỏ” Tóc trắng”

– Đại Ngọc, tốt hơn hết là cậu đưa cô ta lên cái hành tinh mơ ước của cậu đi. Ngồi đây mà nghe các câu hỏi kiểu này chắc tui khỏi học

-Cậu mới là người nên biến khỏi đây đó Sa Hoa.

Rapunzel đúng là công chúa, rất dễ thương

-Mạn Châu, cậu đừng chú ý đến cậu ta. Sa Hoa chỉ khó ưa vậy thôi chứ tử tế lắm. Vậy là, cậu và bọn mình cùng do Mẹ Trái Đất bao bọc rồi, chào mừng cậu đến với vương quốc Đáy đại dương Assyria.

-Có phải cái hành tinh đỏ mà cậu nói đến là như kiểu trong bức tranh mà cậu đang vẽ không Đại Ngọc?

-Phải đó, Mạn Châu. Đó chính là Sao Hỏa. Buổi sáng hôm nay chúng ta sẽ học môn Khoa học tự nhiên và hiện giờ cô Marie đã đi tàu vũ trụ lên thăm thầy Pierre đang có một dự án nghiên cứu về cuộc sống trên hành tinh đất đá xa nhất trong hệ Mặt trời này. Một chút xíu nữa là thầy cô sẽ kết nối với chúng ta.

-Ồ, sao Hỏa thì mình biết. Chỉ là hành tinh Đỏ thi mình không nghe nhắc tới

Đại Ngọc lại cười. Chỉ có “Tóc Trắng”, à quên giờ thì tôi nhớ tên thằng nhỏ rồi, Sa Hoa thì không thấy hó hé gì nữa.

Đúng lúc đó. Màn hình phía trên bục giảng tối đen, ấy là tôi quen hình dung theo kiểu kiến trúc của lớp học ở Vườn Địa đàng của tôi chứ ở đây không có bất cứ phương hướng nào chỉ định cho tôi đó là bục giảng. Các bóng đèn trong phòng cũng vụt tắt. Không nghe tiếng chim hót hay tiếng nước suối chảy nữa.  Tất cả im lặng.  Đồng hồ trên màn hình kính mắt tôi chỉ đúng 8h00’.

Và trên màn hình, lóe lên một đốm sáng, một con tàu con thoi mảnh dẹt lao vút trong không gian sâu thẳm và bao la với muôn vàn ánh sao lấp lánh. Hình ảnh vũ trụ mang một vẻ đẹp bí hiểm tưởng rất xa xôi lại như gần hơn bao giờ hết. Phía trước tôi, hai bên tường và ngay cả trên đầu mình, tôi có cảm giác như chính mình đang thực hiện cuộc viễn chinh bay ra khỏi Trái Đất ấy. Quá phấn khích, lẽ ra tôi đã đứng lên khỏi ghế mà nhảy tưng tưng nhưng chợt nhớ ra mình đang ở đâu nên đã vội kìm lại và ngồi yên một chỗ.

Chiếc tàu con thoi dừng lại bên dưới chân đỉnh núi ghi Olympus và từ đó bước ra một người phụ nữ mảnh mai xinh đẹp. Đây chắc đúng là cô Marie rồi. Cô Marie đi xuống bậc cuối cùng của thang máy bay thì một người đàn ông bước tới.

-Hi Mrs Marie and Mr Pierre!

Cả lớp cất giọng và gửi những biểu tượng tình yêu và niềm vui lên màn hình

-Hi everyone!

Hai thầy cô đã nhận được tín hiệu kết nối:

-Chào các em thân mến! Chúc các em một buổi sáng vui vẻ. Đại Ngọc, bức tranh của em rất tuyệt. Chào Mạn Châu, chào mừng em đến với thế giới Đại dương kỳ diệu. Sa Hoa, Sa Hoa em có nghe cô nói không đấy? Em có thể dành cho bạn gái ngồi cạnh em một cái nhìn thân thiện hơn được không ? Bằng cách đó, em sẽ nhận được được một ngôi sao của cô cho chàng trai 9,9.

Cô Marie nói cứ như thể cô hiểu rõ cậu học trò Sa Hoa của cô lắm ý. Cả lớp cười ầm. Sa Hoa cũng cười. Bỗng nhiên tôi cảm thấy ấm áp hơn hẳn.

-Các em biết không chỗ của thầy đang đứng là đỉnh ngọn núi cao nhất trong hệ mặt trời. Trước đây để lên đến hành tinh này đây chúng ta sẽ mất thời gian khoảng chín tháng nhưng nhờ sự tiến bộ vượt bậc của khoa học kỹ thuật mà hành trình của cô Marie chỉ mất có chín tiếng thôi!

Giọng thầy Pierre nhẹ đúng chuẩn giọng người Pháp

-Hiện tại nhiệt độ ngoài trời đang là -800C và bụi đỏ bay mù mịt quanh vị trí thầy đang đứng. Đó chính là bụi sắt oxit đấy các em và vì loại oxit này có màu đỏ nên Sao Hỏa được gọi là hành tinh đỏ. Và các em hãy nhìn bộ quần áo thầy cô đang mặc. Chúng được thiết kế dành cho môi trường đóng băng với trọng lực thấp và khí quyển mỏng. Nhờ được làm từ chất liệu đặc biệt được sáng chế bởi các kỹ sư của Trung tâm vật liệu quốc gia nên khi mặc vào thầy cô còn có thể chống chọi với bức xạ lớn từ vũ trụ trên bề mặt sao Hỏa

Tôi nghe rõ từng lời thầy Pierre và giờ mới để ý trang phục hai thầy cô mặc rất gọn nhẹ chứ không cồng kềnh như bộ trang phục của các phi hành gia mà tôi đã từng thấy trên tivi.

-Thưa thầy Pierre, hai chị của em đang ở ký túc xá được xây dựng rất chắc chắn tại một thành phố phía Bắc sao Hỏa. Thầy có thể giải thích cho em làm thế nào chúng ta chuyên chở được một khối lượng lớn vật liệu xây dựng lên một hành tinh cách xa đến cả trăm triệu km như thế?

-Ồ, quả là một câu hỏi hay Sa Hoa. Thầy không biết nguồn cơn nào khiến hôm nay em hào hứng đến vậy. Chính là nhờ công nghệ Nano mà chúng ta mới có thể tạo ra được những vật liệu siêu siêu nhẹ dùng trong ngành xây dựng. Các nhà hóa học đã có thể sản xuất hàng loạt loại vật liệu mang tên Graphene với chi phí cực thấp và trọng lượng gần như bằng 0 để có thể dễ dàng vận chuyển vượt không gian và nhờ trí tuệ nhân tạo phát triển vượt bậc mà các robot đã có thể đảm nhiệm hầu hết các công đoạn xây dựng ở môi trường khắc nghiệt này. Thầy hy vọng  trong tương lai nhiều em đang ngồi đây sẽ sử dụng trí tuệ của mình trong chuyên ngành khoa học máy tính để có thể cải tiến hơn nữa những ứng dụng hiện đang thực hiện. Sắp tới sẽ có một chương trình khám phá sao Hỏa dành cho các bạn học sinh. Thầy mong các bạn sẽ được trực tiếp lên tham quan và khám phá hành tinh tuyệt vời này

Cuộc trao đổi của thầy cô và các bạn sôi nổi suốt kể từ khi bề mặt sao Hỏa xuất hiện trước mặt chúng tôi. Lần đầu tiên tôi được tham dự một buổi học thú vị dường ấy. Ở đây, trong vùng đất xa lạ này người ta đã được sống trên một hành tinh xa xôi là Sao Hỏa. Vậy mà đã gần mười sáu tuổi tôi còn chưa bao giờ được đi ra khỏi bán kính 100km từ cái khu vườn Bỉ Ngạn của tôi.

Ký ức bất chợt đánh thức tôi trở về với hiện tại: Ôi, tôi đã đi bao lâu rồi, tôi cần phải trở về, với ngôi nhà và Mẹ của tôi!

Trong tiếng Anh, Mars là “Sao Hỏa”. Mars cũng là thần chiến tranh và người bảo vệ nông nghiệp La Mã trong tôn giáo La Mã cổ và thần thoại La Mã. Ông là vị thần quan trọng chỉ đứng sau thần Jupiter và thần Neptune đồng thời cũng là vị thần nổi bật nhất trong tôn giáo của quân đội La Mã. Đa số lễ hội La Mã dành cho thần Mars đều được tổ chức vào tháng 3 (tháng 3 trong tiếng Latinh (Martius) cũng là tháng được đặt tên theo Mars) và tháng 10, các tháng bắt đầu và kết thúc mùa chinh chiến và thu hoạch.

Tháng Ba là một tháng rất đặc biệt với cá nhân mình, không hiểu sao lại như vậy!

Chắc có lẽ bởi vì, mọi cảnh vật và thiên nhiên của tuổi thơ mình nơi quê nhà đều có nhiều biến chuyển vào tháng Ba:

NỖI NIỀM THÁNG BA

Bình Nguyên Trang

Năm ấy mẹ sinh em mùa đói
Tháng ba nhọc nhằn hoa gạo rụng hố vôi
Cha đi vắng rét nàng Bân buốt nhói
Mẹ ướt mồ hôi, em khóc chào đời

Cây gạo ấy bây giờ em vẫn nhớ
Năm tháng đi phai sắc đỏ mỗi mùa
Tuổi thơ em với bạn bè đồng lứa
Nhặt vỏ sò trên cát vắng ven sông

Chị lớn lên rồi chị lấy chồng
Tháng ba oằn mình hình con đê cong
Bạn bè lớn lên rồi cũng lấy chồng
Còn em đi xa

Mỗi độ xuân về lại thương tháng ba
Buồn sướt mướt những chiều sương nhạt quá
Bãi sông nằm che con đò vất vả
Chị lấy chồng đã mấy mùa hoa

Ký ức em dội ướt một mái nhà
Thời gian phủ nỗi niềm lên màu rạ
Mẹ khâu vá một đời bên bức vách
Ngọn đèn chong chưa lụi tắt bao giờ

Em một mình lặn lội với thơ
Mười tám tuổi không về quê như chị
Mẹ ướt mắt khuyên đừng tập làm thi sĩ
Bạc muôn chừng thân gái con ơi

Tháng ba đi, hoa gạo nở hết rồi
Mẹ đếm tuổi em bằng cánh hoa mùa cuối.
Thư gửi em chừng là viết vội
Mẹ giục về đi lấy chồng thôi.

Tháng ba buồn dai ý hẳn ngậm ngùi
Nhắc em ngày sinh và hố vôi đầy hoa gạo rớt
Quê em đó, cơn mưa dài không ngớt
Khóc từ lúc sinh em cho đến tận bây giờ

Đành rằng tháng ba vẫn thắp màu hoa cũ
Nhưng có những điều phải sống khác ngày xưa…

Tháng Ba hoa gạo nở đỏ rực ven những cánh đồng quê.

Đã có bạn nào nhìn thấy loài hoa này ?

March 12, 2024 0 Bình luận
0 FacebookTwitterPinterestEmail
RoseStories

Hoa tím ngoài sân (2)

by Rose & Cactus March 9, 2024

Trên con đường con đi học qua một khúc quanh, sáng nay mình bắt gặp một khung cảnh thật thơ mộng. Trước một cửa hàng tiện lợi xanh mướt một cây cao tỏa bóng mát. Từ những tán lá, cành cây rủ xuống từng chùm hoa nhỏ xíu và đỏ thắm, từ xa ngỡ là chùm pháo hoa. Khi lại gần lại thấy những cánh hoa rơi rơi xuống như những ánh sao sa giữa ban ngày ruộm vàng nắng. Từng lớp, từng lớp hoa  phủ đỏ cả một đoạn đường. Rất rất là đẹp!

Bạn có đoán là hoa gì không? Là Lộc vừng đấy các bạn

BỈ NGẠN THÁNG BA

By Rose&Cactus

2.

Mắt tôi nhòe đi, những giọt nước rơi xuống cánh hoa bỉ ngạn tạo thành một lớp màn mỏng như sương mờ. Và sau đó tôi  cứ chìm dần, chìm dần trong sắc tím.

Rồi bỗng nhiên tôi thấy mình đang đứng giữa một căn phòng trắng toát và sáng trưng. Đây là đâu nhỉ và sao những người này nhìn lạ quá vậy? Tôi đảo mắt nhìn quanh phòng và tự hỏi.

Có vẻ như là một lớp học, dù tôi không hề nhận thấy có bất kỳ dấu hiệu nào của lớp học. Không bảng, không có bức tranh hay các khẩu hiệu treo tường nào. Thứ duy nhất hiện diện là những người trẻ, khoảng bằng tuổi tôi. Họ ngồi trên những chiếc ghế cao, nhưng một số người lại như đang ngả lưng ra phía sau dù chẳng ai nhìn ra được một điểm tựa nào.

Trước mặt họ, không hề có sách vở hay bút thước và cũng không thấy cả bóng dáng của những chiếc bàn.

Những người trước mặt tôi nom thật lạ lẫm, tôi cố lục lọi mọi ngõ ngách trong miền ký ức nhưng thất bại, rõ ràng họ không phải các bạn học cũ của tôi.

Điểm giống nhau giữa họ là những chiếc kính. Tất cả bọn họ đều đeo kính với những hình thù và màu sắc khác nhau. Có ở đâu mà cả lớp bị cận như ở đây ?

Rồi một vài tiếng xì xầm, lao xao bắt đầu nổi lên khi họ  nhìn thấy tôi. Mọi ánh mắt đổ dồn về phía cửa lớp nơi tôi đang đứng. Tôi hoảng sợ và toan bỏ chạy thì va ngay phải một người phụ nữ đang bước từ ngoài vào. Bà tầm trung tuổi, khá gày gò và cũng đeo kính. Rất nhanh nhẹn bà dắt tôi bước ra giữa phòng và cất tiếng:

-Cô xin thông báo với các em, từ hôm nay lớp chúng ta vui mừng đón thêm một thành viên mới. Tên bạn ấy là Mạn Châu

Xong bà chỉ cho tôi ra một cái ghế còn trống ở góc bên phải, gần cuối căn phòng

-Mạn Châu, đây là vị trí ngồi của em. Giờ học của chúng ta sẽ bắt đầu từ 8 giờ sáng và kết thúc lúc 11.30. Và một điều cô muốn em lưu ý  là khi đến lớp em phải luôn đeo cái kính này vào. Đó là điều quan trọng nhất!

Rồi bà ta đưa cái kính cho tôi. Chiếc kính trong suốt và nhẹ bẫng, có cảm tưởng nó nhẹ đến nỗi mà tôi không cảm thấy có vật gì đó đặt trên mắt hay mũi tôi.

Ồ, nhưng kể từ lúc có cái cặp kính mỏng tang gắn vào thì mọi thế giới xung quanh tôi hoàn toàn thay đổi. Tôi đã trông thấy một khung cảnh khác với lúc ban đầu. Trên tường hai bên bỗng hiện lên đủ các hình bích họa, với hoa lá, chim chóc bay lượn sống động như kiểu tôi đang ở một triển lãm tranh hay một khu rừng nhiệt đới.

 Rồi một âm thanh vang lên từ bức tường cuối lớp làm tôi giật mình, một dòng suối uốn lượn với tiếng nước chảy róc rách hòa quyện cùng âm thanh của một cây đàn dương cầm tạo nên một bản nhạc vô thực, huyền ảo.

Nhìn lên bục giảng, bức tường hoàn toàn biến mất, thay vào đó là một màng sâu thăm thẳm hiển thị một không gian rộng lớn giống như ở bên ngoài Trái Đất. Vô vàn các vì sao lấp lánh và ở giữa là những khoảng tối hun hút đến rợn người.

-Đây là loại kính đặc biệt, có tích hợp Internet để em có thể nhìn thấu và điều khiển mọi thứ theo mong muốn. Chỉ bằng cách nháy mắt hoặc di chuyển các ngón tay là em sẽ tiếp cận được với thông tin mà mình cần. Ví như về chương trình học, bài giảng hay lịch kiểm tra đều có ở  trên đó và còn nhiều những thứ khác nữa. Khi đi học em không cần phải mang bất cứ cái gì theo bên mình ngọai trừ thiết bị này. Nếu có gì chưa rõ và thắc mắc em có thể trao đổi với cô ở trên “nó”. Cô là “Nguyên Xuân” phụ trách các vấn đề nội vụ của học sinh với nhà trường

Sau đó cô Nguyên Xuân đi ra khỏi văn phòng. Tôi đứng đó, cảm giác lạ lẫm vẫn xâm chiếm trong tâm trí tôi. Lớp học ở đây quá khác với lớp học cũ của tôi. Tôi đã lạc vào ở xứ sở nào đó ở một thời đại xa xăm nào khác chăng?

Nếu thế thì cũng là điều thú vị. Tôi nghĩ vậy và cảm thấy có một chút tự tin hơn để can đảm quan sát kỹ những người xung quanh mình. Trong phòng chỉ có khoảng 20 người và họ ngồi lộn xộn không theo hàng lối nào cả. Gần nhất bên tay trái tôi là một đứa con gái tóc dài như công chúa Rapunzel, trên đầu có đính hoa và vài cành măng non.

Nhỏ đang vẽ một bức tranh khổng lồ miêu tả cảnh khô hạn ở một hành tinh đỏ. Đất nứt toác, những cây xương rồng hóa ngọn đuốc cháy ngùn ngụt tạo thành đám khói bụi cuộn chảy. Cảm tưởng hơi nóng phả ra từ bức tranh làm da bỏng rát, tôi vội đưa mắt sang nơi khác, phía bên phải.

Nơi đó một thằng nhóc mắt nhắm nghiền đang đung đưa theo một điệu nhạc nào đó. Nhìn nó có vẻ bí hiểm với trang phục đen từ đầu đến chân, duy mái tóc màu bạch kim lại sáng chói, sợi thì lòa xòa sợi lại được tết chặt kiểu như các rapper da màu. Nó ngồi vắt chân ngữ ngũ, hai bàn tay đan vào nhau vòng ra đỡ phía sau đầu.

Cái kiểu ngồi thư giãn và quả thực nhìn thằng nhỏ cũng có vẻ là như vậy, chốc chốc nó lại hạ cánh tay xuống. Và đúng lúc đó, một mặt bàn nhỏ xíu từ từ được đẩy từ dưới lên. Nó buông tay khỏi đầu rồi thả mấy ngón tay thon dài lên bề mặt bàn, cái mà tôi không biết được cấu tạo bằng chất liệu gì, nhựa, gỗ hay thủy tinh ? Tôi không chắc, chỉ biết nhịp gõ của nó tạo ra một giai điệu cũng đẹp y như hình dạng những ngón tay ấy

Mọi thứ ở đây như là một sự kết hợp giữa thế giới thực và ảo, quá kỳ lạ khiến tôi ngẩn ra một lúc lâu, quên cả mình đang  làm gì. Cho đến khi thằng nhỏ mở mắt và trừng trừng nhìn lại tôi như thể tôi đến từ hành tinh khác thì tôi mới chợt bừng tỉnh.

Cảm thấy hơi xấu hổ nên tôi quay đi, đưa tay chỉnh lại kính mà đúng ra nó chẳng cần phải chỉnh sửa gì và vội vàng ngồi xuống ghế.

Sa Hoa nghe ồn ào mà nó cũng không rõ là từ bao giờ thì mở mắt. Thì ra lớp nó có một thành viên mới, là một đứa con gái và hiện đang rúm ró đứng một góc nơi cửa ra vào.

Trông con bé mới ngộ làm sao: nó mặc một cái áo hoa lòe loẹt xanh đỏ tím vàng chẳng ăn nhập gì với cái váy màu ghi dày dặn như đồ bảo hộ. Chân đi dép lê và tóc buộc cao lên giống đuôi con gà. Nhưng ánh mắt ngơ ngác thì lại hợp quá với dáng vẻ quê mùa của nó. Chắc lại từ một hành tinh nào chẳng may đi lạc vào đây hoặc cũng có thể là người được  thủ lĩnh hành tinh ấy cử đi học. Dù thế nào thì Sa Hoa cũng chẳng mấy bận tâm. Được ba bữa rồi lại eo éo đòi về thôi. Vùng đất chán ngắt này có gì để mà hứng thú.

Nghĩ thế nên nó lại nhắm mắt, tiếp tục với bản nhạc dang dở và nghĩ về câu chuyện mới diễn ra vào buổi sáng.

Sáng nay nó ra khỏi nhà hơi muộn, cũng định nhấn nút báo cô Nguyên Xuân cho học từ xa nhưng lại thôi. Tính toán lại thời gian nó thấy mình vẫn có thể phi kịp được đến trường. Ở nhà làm cho nó phát ốm dù rằng nó cũng không nghĩ lớp học sẽ khiến nó cảm thấy khá khẩm hơn.   

Sa Hoa là con út trong một gia đình đông đúc gồm năm anh chị em. Hai anh trai của nó, một đang làm cho trung tâm nghiên cứu vật liệu mới Quốc gia, một đang tham gia vào lực lượng quân sự trong chiến hạm “Starwar” ở một thiên hà xa xôi nào đó. Hai chị gái sinh đôi thì đi học Đại học xa nhà, tận trên Sao Hỏa.

 Thành thử ở nhà chỉ còn nó với ba mẹ.

Cái nhà nó ngày trước to đùng với cả gần chục căn phòng ngủ, nay chỉ còn hai. Mỗi khi ai đó rời nhà, căn nhà sẽ tự động thu nhỏ diện tích. Các bức tường và đồ đạc biến mất, phòng ốc sẽ được hệ thống sắp xếp lại theo mong muốn của chủ nhân.

Tất cả các đồ vật tồn tại trong nhà đều được kết nối với nhau và với Internet.

Chẳng hạn như, ngồi trong phòng riêng, và muốn một bữa ăn tối thì Sa Hoa chỉ cần thực hiện các thao tác sau: Đầu tiên, nó sẽ quét qua biểu tượng “Bữa tối” trên màn hình mắt kính, và lập tức sẽ có các món ăn cho nó lựa chọn. Ánh mắt nó chớp đến món ăn nào thì hệ thống sẽ kết nối để tạo ra tất cả các món theo yêu cầu của nó: Cá hồi sốt cam ư? Cá hồi thì còn nhưng cam đã hết nên một món khác được gợi ý: Cá hồi sốt phô mai. Sa Hoa lại chớp mắt và yêu cầu này là có thể đáp ứng.

Dưới bếp, tủ lạnh bật mở, robot nhà bếp sẽ lấy cá hồi đem đi rã đông trước khi chế biến. Và cứ thế lần lượt cho từng món, từng món, tất cả đều được những chú robot nhỏ xíu chuẩn bị chu đáo.

Cho đến khi bữa ăn hoàn tất thì một tiếng chuông nhỏ vang lên “Xin mời ông bà chủ dùng bữa tối. Chúc ông bà ngon miệng và có buổi tối tốt lành”. Giọng cô robot phục vụ nghe ngọt ngào chẳng khác nào giọng của mẹ  Sa Hoa. Vậy còn chần chừ gì nữa mà không tung tăng xuống dưới lầu lấp đầy cái dạ dầy rỗng.

Còn học hành ư? Nếu  Sa Hoa chẳng may gật gù trong lúc học vì buồn ngủ, thì một âm thanh sẽ phát ra và đánh thức nó. “Mắt” theo dõi có khắp mọi nơi trong căn phòng để cảnh báo những hiện tượng bất thường hay do chủ nhân ngôi nhà cài đặt.

Máy tính cá nhân vô hình có ở khắp nơi, từ trên mặt tủ quần áo đến trên những cánh cửa sổ.  Khi nhớ anh Hai, Sa Hoa có thể vẫy tay về phía bức hình chụp anh em nó treo trên tường, lập tức bức tranh sẽ chuyển thành màn hình cho nó quan sát những gì đang diễn ra tại Bộ tổng tham mưu nơi chiếm hạm đặt trên Mặt trăng mà anh nó đang làm việc.

Cha Sa Hoa là doanh nhân nhưng phần lớn ông không mấy khi đến văn phòng. Tất cả các cuộc họp hội đồng quản trị hay buổi giới thiệu sản phẩm mới đều có thể được ông chỉ đạo thông qua các cuộc họp qua mạng. Tuy  ở nhà, nhưng người ta như vẫn thấy ông ngồi ở vị trí đó ngay cái ghế đầu của chiếc bàn dài. Hay khi muốn tận mắt mục sở thị khu vực xưởng sản xuất ông chỉ cần đi đến tính năng đã được cấp quyền cho mình và chẳng đến ba giây hình ảnh ông đã phủ sóng khắp tầng lầu nơi xưởng sản xuất.

Mẹ Sa Hoa, ngược lại với cha nó lại thường có các chuyến lưu diễn xa nhà. Bà là nghệ sĩ hát opera nổi tiếng, và hoàn toàn có thể biểu diễn tại gia nhưng bà không hề thích điều đó. Bà mong muốn được xuất hiện trực tiếp trên một sân khấu đẳng cấp thật sự.

Thế nên bà cực kỳ phần khích trước mỗi buổi công diễn dù thật lòng mà nói trăm buổi như một khán giả đến rạp rất ít. Phần lớn họ mua vé và thưởng thức buổi biểu diễn của bà tại nhà qua màn hình ảo.

Điều này có thể mô tả đại  khái rằng khi buổi trình diễn bắt đầu bạn sẽ trông thấy khán giả ảo bước vào rạp y như thật, họ sẽ đi đi lại lại, tìm kiếm ghế ngồi của mình và khi ổn định rồi thì họ sẽ ngồi yên mắt hướng lên sân khấu một cách chăm chú. Nhưng rồi bạn nhận ra một lúc sau có một vài người đã đột ngột biến mất. Ấy là vì do vướng đột xuất việc gì đó mà họ tạm thời thoát ra khỏi chương trình trên màn hình. Và rồi một lúc sau nữa khi xong việc họ lại đăng nhập trở lại và đàng hoàng xuất hiện tại vị trí chiếc ghế mà họ đã mua. Một thế giới thực như ảo mà ảo lại thành thực.

Điều đó quả cũng có khiến cho mẹ Sa Hoa phân tán nên khi đứng trên sân khấu cất tiếng hát, bà thường bỏ cái kính thần kỳ trong túi xách. Bà không đeo kính nữa và do đó dưới sân khấu ba thấy chỉ có đúng vài người là khán giả thực. Số lượng ít có thể giảm độ máu lửa của người nghệ sĩ nhưng trong trường hợp này lại khiến bà tập trung hơn nhiều. Các buổi biểu diễn của mẹ Sa Hoa vì vậy luôn đạt chất lượng cao nhất, với số vé bán ra thường cháy ngay ngày phát hành đầu tiên.

Và vì bà không hề đeo kính khi hát nên đã từ lâu lắm bà có cảm tường mình chỉ biểu diễn cho riêng mình.

Thế thì mẹ cứ ở nhà cần gì phải đi xa cho cực ?

Sa Hoa nghĩ có thể vì việc đi nơi này nơi kia sẽ làm cho mẹ nó cảm thấy năng động vì được bận rộn. Cũng như nó bây giờ vậy, nó cũng chán ghét cái cuộc sống nhàm chán này lắm rồi, nơi nó gần như chẳng phải làm gì mà vẫn có mọi thứ.

Kể cả ba mẹ nó không bắt nó tới trường mà tham dự lớp học ảo tại nhà (dù không đời nào ông bà làm vậy) thì nó vẫn cứ đi, chỉ để cho thời gian trôi qua một cách không vô nghĩa. Lớp học, cũng như nhà của nó, đều là những nơi buồn tẻ. Cái màu sắc xám xịt, chầm chậm ấy khiến nó sinh nổi loạn.

Chuyện đó kể ra hơi dài, để lần sau ta nói vậy. Còn giờ đây khi Sa Hoa mở mắt ra thì thấy cái con nhỏ mới toe, gầy nhom và mặt đầy tàn nhang lại đang nhìn chằm chằm vào nó cứ như thế nó mới là người từ hành tinh khác lạc chân vô đây.

Chứ không phải chính là nhỏ, đứa con gái có cái tên Mạn Châu ấy.

 

March 9, 2024 0 Bình luận
0 FacebookTwitterPinterestEmail
RoseStories

Hoa tím ngoài sân (1)

by Rose & Cactus March 6, 2024

Mình chưa xong truyện dài “Hoa hồng và Xương rồng” thì mình sẽ sáng tác một truyện …ngắn khác tặng các bạn nhân mùa tháng Ba về nhé, chúng mình sẽ đọc cho đến hết tháng luôn!

Ah, và cái tên lấy theo trend luôn nhá :))

BỈ NGẠN THÁNG BA

1.

Nhà tôi nằm ở bìa một khu rừng nhỏ, cách trung tâm thành phố hơn một trăm km. Bố tôi mất sớm khi tôi mới lên hai và mẹ ở vậy nuôi tôi đến bây giờ khi tôi sắp bước sang tuổi mười sáu.

Trước đây mẹ tôi làm công nhân cho một xưởng dệt kim trong vùng. Công việc của mẹ tuy không thể mang lại một cuộc sống sung túc nhưng thành thực mà nói vì chúng tôi tằn tiện nên vẫn đủ sống qua ngày.

Mẹ đi làm cả ngày và ngày nào rời xưởng mẹ cũng trở về nhà với vài cuộn len. Ấy là hàng để tối mẹ làm thêm nhằm tăng thu nhập. Những cuộn len mềm mại, đầy màu sắc luôn là những thứ thu hút tôi nên mặc dù không khéo tay cho lắm tôi vẫn thấy hứng thú khi được mẹ dạy cho đan và móc. Dần dà, tôi còn đan nhanh hơn cả mẹ và biết đan cả những kiểu rất khó. Mẹ hay đùa tôi” Vậy là con có thế theo nghề của mẹ được rồi”. Tôi vui lắm khi nghe mẹ nói như vậy.

Nhưng khi tôi lên mười tuổi thì nhà máy của ông bà chủ có khuôn mặt hết sức phúc hậu ấy đóng cửa. Nguyên do là ông bà đã cao tuổi nên không đủ sức quản lý mà hai người con thì không ai muốn kế nghiệp cha mẹ. Họ đều theo đuổi đường đi riêng nơi phố thị đông đúc và vùng quê buồn tẻ này chưa bao giờ là nơi lựa chọn sinh sống của họ.

Mẹ tôi mất việc từ đấy. Tôi cảm nhận được sự lo lắng hằn lên với những nếp nhăn nơi vầng trán và khóe mắt mẹ chứ không phải là những lời kêu ca. Mẹ tôi ít nói và ít khi phàn nàn về những khó khăn. Thường bà hay im lặng và tìm cách giải quyết vấn đề một mình. Bà không muốn trút những phiền muộn của mình sang người khác.

Tuần đầu tiên sau khi lâm vào cảnh thất nghiệp tôi vẫn thấy mẹ tôi xách xe ra khỏi nhà bình thường. Mẹ chỉ nói với tôi là mẹ đi có việc chứ cụ thể là việc gì thì tôi cũng không được rõ.

Sau đó một tháng trong bữa ăn tối mẹ bảo tôi:

-Mạn Châu, mẹ tính cải tạo lại cái vườn để trồng hoa rồi bán. Ngoài những loại hoa mẹ dự định trồng thì mẹ muốn con cho mẹ biết một vài loài hoa mà con thích. Mẹ sẽ dành một khoảnh đất nhỏ làm thế giới vườn tược riêng của con, nơi con có thể tự mình trồng và chăm sóc y như con đã từng giúp mẹ đan những chiếc áo len vậy.

Tôi suy nghĩ cả buổi tối đó về một số loài hoa mà mình thích. Trong danh sách cây trồng của mẹ đã có hồng, cúc, đồng tiền, lay ơn…. Khó quá, biết lựa hoa nào khác đây? Đến nửa đêm mày mò trên Internet và hình dung lại những loài hoa đẹp mà mình đã từng nhìn thấy tôi quyết định chọn Thủy tiên vàng và Bỉ ngạn. Cứ từ từ, khi nào nghĩ ra được thêm thì tôi sẽ bổ sung sau.

Thủy tiên dễ kiếm, loài hoa này mọc rất nhiều ven con sông chảy uốn lượn quanh cánh rừng gần nhà tôi. Chẳng mất công gì nhiều tôi chỉ cần một chiếc bay và cái xô nhỏ là chỉ một tiếng đã thu được đống củ mang về trồng.

Nhưng còn bỉ ngạn? Thật tình mà nói tôi chưa trông thấy loài hoa này bao giờ . Bỉ ngạn, bỉ ngạn cái tên mới lạ và văn chương làm sao? Mà tôi thì lại thích văn chương. Vậy thì theo tính bắc cầu Mạn Châu và Bỉ Ngạn há chẳng liên quan đến nhau sao?

Hôm sau tôi nói về ước mong có được một cây Bỉ Ngạn trong vườn cho mẹ. Mẹ thậm chí còn ngạc nhiên hơn tôi:

-Trên đời lại có tồn tại một loài hoa tên Bỉ Ngạn sao?

Và chính vì nó lạ quá nên mẹ nói với tôi nhất định mẹ sẽ làm cho khu vườn nhỏ bé của tôi rực rỡ với Bỉ Ngạn.

Hóa ra giống cây này không quá khó như suy nghĩ của chúng tôi. Trung tâm giống cây trồng thành phố người ta ươm và bán nhiều loại bỉ ngạn khác nhau, màu trắng, vàng, đỏ và tím. Mẹ chiều tôi nên đặt mua cả bốn loại.

Mất ba tuần mẹ tôi mới sửa sang xong khu vườn. Tôi lại phải nói qua một chút về khu vườn nhà tôi. Đó là tài sản mẹ tôi được thừa kế lại của ông bà ngoại vì mẹ là con duy nhất của ông bà. Vườn rộng lắm, đến gần mười nghìn mét vuông, nhưng trước đây khi còn đi làm không có thời gian cho vườn tược nên mẹ tôi chỉ sử dụng khoảng hơn trăm mét để trồng rau. Phần còn lại toàn là cây lấy gỗ lâu năm và một vài cây ăn trái. Cỏ dại mọc um tùm.

Khi bố tôi không còn nữa thì ai đến nhà tôi chơi cũng tỏ vẻ ái ngại cho hai mẹ con tôi. Họ nói sao mẹ không bán khu đất này đi vào thị trấn sinh sống có phải vui hơn không? Chứ ở đây vắng vẻ quá chúng tôi không thấy sợ sao? Sợ ma ấy?

Nhưng mẹ nói đất đai tổ tiên để lại mẹ sẽ không bán “Bán đi thì nghiệp nhà sẽ lụi”, mẹ nói thế.  Còn tôi cũng không thích đi đâu cả. Với tôi đây là thiên đường: Tôi sống sát rừng, cạnh sông và trong vườn. Có ai được sung sướng như tôi? Kể cả có ma đi chăng nữa cũng chẳng làm nỗi sợ hãi đè bẹp niềm vui tận hưởng cảnh sắc thiên nhiên của tôi.

Cho dù vì thế mà tôi phải đi học xa hơn chúng bạn. Con đường đến trường của tôi ôm trọn một nửa vòng ngoài của cánh rừng và sau đó tôi phải băng qua hai cánh đồng nhỏ nữa thì mới thấy mái ngói đỏ lấp ló sau những tán cây.

Đó là ngôi trường cấp 1 + 2 duy nhất trong vùng. Dân cư ở đây vốn thưa thớt nên mỗi tiện ích chúng tôi chỉ có một công trình phục vụ. Như bệnh viện cũng thế, chúng tôi cũng chỉ có một bệnh viện duy nhất mà quãng đường từ nhà tôi đến đó còn xa hơn cả đến trường.

Mẹ tôi là người có đầu óc. Vườn rộng mênh mông là thế mà bà chỉ thuê vài người thợ dọn dẹp trong tuần đầu còn sau đó một mình bà tự mình xoay vần với nó. Hết làm đất, đánh luống, trồng cây rồi đến công đoạn tưới tiêu.

Gần nửa năm sau thì chúng tôi thu hoạch được lứa hoa đầu tiên. Mẹ tôi mang ra chợ ngoài thị trấn bán. Cái chợ nhỏ xíu không thể đem lại doanh số bán hàng như mong đợi. Bà lại phải xấc bấc xang bang đi xa hơn tìm những đầu mối lớn trên thành phố để đặt vấn đề bán buôn với họ. Rẻ hơn thật đấy nhưng đỡ mất công đi.

Cuối cùng thì cũng ổn thỏa. Vì mẹ chủ trương trồng trọt theo lối thuận tự nhiên, không phun thuốc trừ sâu, không bón phân hóa học nên hoa thu được rất lành tính. Sau này người ta đến tận nhà đặt hàng trước cả năm thì mẹ đỡ vất vả hơn nhiều.

Cuộc sống của hai mẹ con tôi cứ trôi đi êm đềm như thế. Tôi cũng phụ mẹ chăm vườn hoa lớn và cũng có vườn hoa nhỏ của riêng mình. Bỉ ngạn là loài hoa rất lạ, khi cây còn lá thì sẽ không mọc hoa. Và khi hoa nở rồi thì lá lại rụng hết. Hoa và lá như hai thế giới song song.

Tôi yêu thích khu vườn nhỏ của tôi. Mỗi buổi chiều tôi đều ra cái ghế gỗ dài nơi có một cái bàn tròn nhỏ bên cạnh để đan len và ngắm hoa. Ôi, mê lắm! Nếu bạn từng trồng một cái cây, không dài hơn đi, nếu bạn tự tay bắt đầu gieo những hạt giống xuống đất rồi quan sát quá trình nảy mẩm của nó, khi những chồi non bắt đầu bật nhú lên từ dưới lớp đất ẩm ướt cho đến khi cây con phát triển lên mọc thêm lá thêm cành rồi ra hoa đậu quả hẳn bạn sẽ thấy phấn khích và khám phá ra nhiều điều thú vị lắm.

Nhưng rồi cuộc sống êm đềm của hai mẹ con tôi chỉ kéo dài thêm được vài năm sau khi mẹ khởi tạo vườn hoa này. Năm ngoái, vào buổi sáng khi đang làm việc ngoài vườn, mẹ đột nhiên gục xuống và xỉu đi. Hôm đó là chủ nhật và có nhiều người buôn hoa đến lấy hàng nên mẹ lập tức được đưa đi cấp cứu chứ không có lẽ tôi đã không còn mẹ trên cõi đời.

Mẹ tôi may mắn thoát lưỡi hái tử thần sau cơn tai biến. Nhưng bà vĩnh viễn không thể đi được nữa. Ngay cả nói với mẹ cũng là một điều gì đó rất khó khăn. Mẹ phải ngồi xe lăn từ đó.

Không kể đến tôi đã khóc bao nhiêu lần kể từ khi mẹ đổ bệnh. Không phải là tôi sợ mình vất vả hay không cáng đáng được cuộc sống vì tôi độc lập từ nhỏ nên cái gì cũng có thể tự làm được. Mà bởi vì tôi thương mẹ tôi. Mẹ là một người của sự chuyển động và lúc nào cũng phải luôn tay luôn chân.

Vậy mà giờ đây số phận như trêu ngươi đã bắt bà phải ngồi yên một chỗ. Không thể làm gì, không thể nói gì. Bạn có bao giờ tưởng tượng mình rơi vào tình cảnh đó. Sự bất lực và cảm giác vô dụng này có thể hạ gục tinh thần của bất kỳ ai dù là can đảm nhất.

Tôi đã được bác sĩ dặn cẩn thận là phải học cách nhũn nhặn và cảm thông với căn bệnh của mẹ để đối phó với những tình huống nổi nóng, giận dữ hay thậm chí là buông xuôi với những ý nghĩ và hành động tiêu cực, rất có khả năng xảy ra với người bệnh, nhất là trong giai đoạn đầu.

Nhưng một lần nữa mẹ lại làm tôi kinh ngạc. Bà dường như hiểu mọi chuyện, hiểu được cuộc sống vốn là vô thường, có sinh thì phải có diệt. Chúng ta xuất hiện trong đời này, gặp gỡ nhau, nên duyên với nhau hay phải chia tay xa cách tất cả đều có nguyên do và do sự sắp đặt của tạo hóa, đến lúc một điều gì đó xảy ra thì nó sẽ xảy ra.

Thiền sư Ajahn Chah đã nói “Điểm quan trọng nhất là khi ta còn sống, ta nên luyện tâm cho bình thản trước mọi chuyện. Ta nên biết chia sẻ của cải tài sản. Khi đến lúc, ta nên chia phần cho ai cần, giống như nếu ta cho con mình. Chia sẻ mọi thứ như vậy, ta sẽ thấy hạnh phúc; và nếu ta có thể cho hết tài sản của mình thì khi ta tắt thở, sẽ chẳng còn dính mắc âu lo vì mọi thứ đã mất đi rồi. Như Lai dạy “chết trước khi chết”, chấm dứt mọi thứ trước khi chúng chấm dứt. Sau đó bạn có thể dễ dàng thoải mái. Hãy để các thứ đổ vỡ trước khi chúng đổ vỡ, hãy để chúng kết thúc trước khi chúng kết thúc”.

Mẹ tôi dù không học hành cao nhưng bà đọc kinh Phật và thấm nhuần tinh thần Phật giáo từ khi còn rất nhỏ. Như những chú bé Thái Lan bị mắc kẹt trong hang sâu lụt lội nhiều ngày liền với cơn đói và khát thì cuối cùng họ vẫn bảo toàn được mạng sống là vì họ đã vận dụng được những triết lý sâu sắc của Phật giáo, tôn giáo đã đi theo họ từ khi mới chào đời. Trong tình huống ngặt nghèo, họ sẽ không la hét, và không để mình rơi vào hoảng loạn. Tất cả những hành động rối bời đó sẽ làm họ nhanh chóng mất sức trước khi được giải cứu. Họ chỉ đơn giản là im lặng và thiền. Và bình thản một cách đáng kinh ngạc nếu nhìn từ bề ngoài!

Tôi đã không phải lo sợ vì mẹ tôi chính vì bà thực sự đã chẳng khác gì những chiến binh nhỏ tuổi người Thái kia. Mẹ nằm bị liệt nhưng bà vẫn luôn kiên trì theo đuổi một chế độ tập luyện theo phác đồ của bác sĩ.

Dù rất khó có thể có điều kỳ diệu xảy ra hoặc nếu nó xảy ra thì chỉ có thể đó là một phép màu nhưng việc có một cái gì đó để làm, và một điều để hy vọng sẽ là liều thuốc vô giá nâng đỡ tinh thần của những người mắc trọng bệnh như mẹ

Dần dần tôi cũng quen dần với cuộc sống làm chủ gia đình, với việc học hành và chăm mẹ từ những việc nhỏ nhất. Tôi có được nghị lực đó chính là từ ý chí và niềm vui sống từ trong nghịch cảnh của mẹ tôi.

Tuy vậy, sau cơn thập tử nhất sinh của mẹ thì cũng có nhiều thứ trong gia đình tôi thay đổi. Chúng tôi phải bán đi một nửa mảnh vườn để lo tiền chữa trị cho mẹ và các chi phí sinh hoạt hàng ngày của hai mẹ con. Vườn hoa của mẹ thiếu vắng người chăm sóc nên không thể mang lại thu nhập. Tôi không thể nghỉ học để ở nhà làm vườn. Thời điểm đó tôi mới học lớp 9, ít nhất tôi biết mình cũng phải hoàn thành chương trình học phổ thông. Tôi mà nghỉ học giữa chừng có thể khiến mẹ đau lòng đến chết. Tôi biết rõ điều đó.

Nhưng trường cấp ba thì lại xa quá, tít tận trong thành phố với quãng đường ba mươi km. Tôi không thể bỏ mẹ mà đi suốt cả ngày được, mẹ chỉ còn có mình tôi. Nhưng tôi cũng vẫn còn yêu thích việc học lắm dù tôi không phải là một học sinh xuất sắc. Tôi học hành rất bình thường, không có tài năng gì nổi bật. Nhưng điều đó không ngăn được niềm yêu thích được học, được khám phá tri thức trong con người tôi.

Sự mâu thuận giằng xé giữa việc tiếp tục học hay ở nhà với mẹ và làm vườn  khiến tôi đau khổ suốt cả mùa hè. Dù cố giấu đi tâm trạng đó thì cũng không đủ để trốn thoát khỏi sự “hiểu”của mẹ. Ánh mắt của bà nói cho tôi biết là tôi cần tiếp tục phải học lên nữa.

Cuối cùng may mắn một người thầy đã mách cho tôi chương trình học trực tuyến từ thành phố Vườn Địa Đàng , một phương thức học từ xa khá là phù hợp với hoàn cảnh của tôi. Tôi sẽ vẫn tiếp tục được tiếp cận với tri thức nhà trường dù cho có phải ở nhà. Chỉ đến kỳ thi tôi và những người tham gia lớp học đặc biệt này mới phải đến một địa điểm cụ thể để hoàn thành bài kiểm tra. Khỏi nói tôi việc này khiến tôi vui mừng như thế nào.

Tôi đã đi qua học kỳ I một cách khá nhẹ nhàng.

Cho đến một buổi sáng mùa Xuân ấy, một thời điểm đã làm thay đổi hoàn toàn cuộc đời tôi.

Hôm đó là ngày 29 tháng 2, một ngày nhuận đẹp trời với khí hậu mát mẻ. Lớp học online được nghỉ nên tôi ra ngoài làm vườn. Từ khi nào tôi đã trở nên yêu thích mảnh vườn còn hơn cả niềm vui sướng bên những cuộn len thơm tho và êm ái, thì tôi cũng không rõ. Chỉ biết rằng tôi cảm thấy mình tìm kiếm được rất nhiều những người bạn trong khu vườn này. Nào là các bạn ong vàng ruộm luôn tạo ra thứ âm thanh ù ù thật dễ nhận biết, bên những cánh hoa, nhụy hoa phơi phới. Nào là các bạn chim chuyền cành với tiếng kêu rinh rích mổ quả chín hay những tiếng hót véo von “tán tỉnh” nhau. Thi thoảng còn lạc đâu sang những con vật từ bên kia rừng, sóc và thỏ là tôi quen mặt nhất.

Tôi đang có rất nhiều các bạn bên mình nhưng rồi tôi chợt nhận ra thực sự tôi chẳng có một ai cả. Đã từ lâu lắm rồi tôi chẳng có một ai để mà trò chuyện, nếu như những con vật bên cạnh tôi lúc này mà chúng biết nói thì có khi tôi đã có thể nói được ngôn ngữ của chúng rồi.

Nỗi cô đơn ập đến bất ngờ khiến tôi òa lên khóc. Nước mắt tôi giỏ xuống một cây bỉ ngạn và kỳ lạ thay lá của nó rụng hết và từ ngọn nở ra một bông hoa tím biếc.

Bỉ Ngạn nở hoa vào mùa Thu chứ không phải là tháng Ba đâu. Tháng ba chúng ta có nhiều loài hoa lắm nên mình lấy chủ đề cho cho loạt bài viết này là “Hoa tím ngoài sân”

Vẫn là trong serie về mùa Xuân nhé các bạn, và chúng ta sẽ gặp lại Mountain sau!

March 6, 2024 0 Bình luận
0 FacebookTwitterPinterestEmail
Rose

Mùa chim én bay (9)

by Rose & Cactus March 3, 2024

Nhà bà nội mình trước đây nằm ngay mặt tiền đường quốc lộ liên tỉnh. Con đường đất đỏ nhấp nhô, cứ lên dốc lại xuống dốc như đồ thị hình Sin ấy mùa thu đông khô hanh ít mưa nên bụi bay mờ mịt, bụi phủ lên một màu đỏ vàng kín những lá cây ven đường, chỉ đến khi Xuân đến Hạ sang, mưa nhiều độ ẩm lớn thì mới thấy được màu xanh tươi tốt của cây cỏ. Ấn tượng nhất là những rặng hoa sim hoa mua nở tím ngăn ngắt trên những gờ đất cao nằm sát mép đường.

Nếu em lên biên giới
Em sẽ gặp bạt ngàn hoa
Hoa sim giữa đồi nắng gió
Tím như ai chờ mong

Quê mình không phải ở vùng biên, mà nằm giữa vùng núi cao và đồng bằng nên được gọi là vùng trung du, ấy thế mà hoa sim cũng nhiều như mấy câu thơ trong bài “Hoa sim biên giới” trên vậy.

Hoa sim thường mọc thành từng bụi, mỗi bông hoa gồm năm cánh và hình dáng cánh thì như quả trứng ngược rộng.  Bởi nhờ vẻ đẹp nhẹ nhàng, đằm thắm hiện qua từng cánh hoa, sim đã là biểu tượng của một tình yêu trong sáng dù mới chớm nở nhưng vô cùng bền chặt. Hoa sim còn là hình ảnh của những cô gái chân chất, giản dị với lòng chung thủy chờ đợi chồng, người yêu mình.

Ta thường nhắc đến hoa sim tím như một biểu tượng của lòng chung thủy. Trong nhiều câu chuyện thần thoại xa xưa cổ đại, hoa sim tím được xem là biểu tượng cho các ý nghĩa khác nhau.

Trong thời Hy Lạp cổ, hoa sim rất được mọi người tôn kính và được trồng xung quanh đền thờ và ở những nơi thờ phụng của họ. Hay ở thời Testament cổ, hoa sim được mọi người xem là biểu tượng cho sự hoà bình.

Còn ở thời Victoria, cô con gái của Nữ hoàng Victoria trong lễ cưới trọng đại đã mang các cành hoa nở rộ đầu tiên của cây sim từ vườn hoa của mẹ. Từ đó trở đi, bất kỳ cô dâu hoàng gia khi tổ chức lễ cưới thì đều có một đóa hoa sim bên mình. Đây được xem là điều may mắn và hạnh phúc trong hôn nhân, một lời khẳng định về tình yêu lâu bền. 

Hoa sim còn là biểu tượng cho sự quyền lực và sức mạnh của các quan tòa thành Athen khi đội trên đầu.

 (hoatuoisaigon.vn)

Mỗi lần xuống nhà ông nội mình mà vào mùa sim mua là kiểu gì mình cũng leo lên cái gờ đất ngay sau lưng của nhà ông để bứt hoa. Loài hoa dại nên số phận cũng hẩm hiu vì chẳng được người ta mang vào cắm như hoa hồng hoa huệ, cũng chẳng mấy được các cô học trò thôn quê ngây thơ và đầy lãng mạn lựa chọn để ép vào những trang sổ thơ, sổ viết những câu chuyện tình cảm vu vơ kiểu hoàng tử công chúa mà các cô tưởng tượng :)): Phượng vỹ và bằng lăng mới ở vị trí ấy.

Thế là hoa sim với vẻ đẹp chân chất, mộc mạc chỉ biết khoe sắc những nơi hoang sơ, vắng vẻ trên những triền đồi cao

Những đồi hoa sim ôi những đồi hoa sim tím chiều hoang biền biệt
Vào chuyện ngày xưa nàng yêu hoa sim tím khi còn tóc búi vai

Mình cũng là một cô học trò nào đó của thời đã xa xưa ấy, bứt một bó hoa sim xong cột đại bằng một vài lá cỏ nào đó rồi quẳng lên giỏ xe một cách vô tâm và cứ để như vậy cho đến khi nó héo khô thì vứt đi. Màu tím đã gợi lên vẻ buồn man mác mà xem cái cách người ta đối xử với hoa như vậy còn buồn hơn.

Ây thế mà có khi sim lại nghĩ khác, vì nó quê mùa quá không ai để ý nên nó được tự do sống giữa đất trời, sương gió chứ không phải tù túng trong cái lọ chật hẹp nơi chẳng mấy mà sẽ lụi tàn!

Nhưng hoa sim là hoa của mùa hè. Nó bắt đầu nở vào cuối Xuân và rộ nhất vào đầu hè.

Mà bây giờ mới là tháng Ba

Tháng Ba!

Mùa con ong đi lấy mật
Mùa con voi xuống sông hút nước
Mùa em đi phát rẫy làm nương
Anh vào rừng đặt bẫy cài chông

Một trong những bài hát hay nhất về Tây Nguyên chính là bài hát này, bài hát về Tháng Ba ở vùng đất cao nguyên ngập tràn nắng gió:

Tháng Ba, rừng Tây Nguyên hoa thắm đỏ
Làng buôn vang tiếng chiêng múa hát
Bầy chim muông cất cánh rợp trời
Sông từng đàn con cá lội bơi

Tháng Ba, mùa khô phương Nam đi vào thời kỳ cao trào nhất trước khi có được những hạt mưa quý giá đầu mùa. Thần Helios khó ngủ, mới sáng sớm Ngài đã cưỡi cỗ xe bằng vàng  xé toạc màn đêm và khơi ngọn lửa chiếu sáng nhân gian. Từ thành thị tới thôn quê, từ đồng bằng đến vùng cao khắp nơi như được nhuộm vàng bởi màu nắng. Mặt đất khô, nứt nẻ, sông ngòi cạn trơ đáy.

Ra đường ban trưa thường xuyên anh tài xế công nghệ có thể phải chuẩn bị một bình phun nước mát thi thoảng tạt vào mặt để chống lại hơi nóng từ mặt đường nhựa phả lên. Ra đồng ban trưa, bác nông dân có thể phải chuẩn bị bộ quần áo dầy dặn còn hơn cả áo mùa đông để hạn chế sự thoát nước từ cơ thể dưới những tia nắng thiêu đốt.

Chỉ có loài hoa giấy vẫn hiên ngang, kiên cường. Trời càng nắng màu hoa như lại càng sặc sỡ, vui tươi. Đỏ, tím, trắng xen vào nhau đẹp mê hồn là đẹp. Chỉ thấy lạ là sao loài hoa này đẹp thế mà chẳng mấy có bài thơ hay về nó

Nhật ký William,

March 03

Vậy là tháng Ba đã ào đến báo hiệu nàng Xuân đang qua. Tháng Ba và nắng và gió và mộng mơ :))

-Cộp cộp cộp

Rõ ràng là tiếng gõ trên mặt bàn mà tôi nào hay, đầu óc tôi lúc đó chắc đang ở trên…. trời

-Em William, tôi gọi lần này là lần thứ ba rồi đấy, em có nghe không?

WiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiilllllllllllaaaaaaaaaaMMMMMMMMM

Ôi chắc có lẽ đến lần thứ tư tôi mới nghe được giọng nói như búa tạ của thầy giáo dạy Toán học Romeo đáng kính của tôi. Choàng tỉnh, tôi mới hay mình vừa trải qua một giấc mộng.

-Dạ, em xin lỗi. Vì giọng thầy thánh thót như điệu ru đã đưa em vào…. giấc ngủ

-Anh không phải nịnh. Tôi nhắc cho các anh các chị biết là bây giờ mới lớp 10 thôi, Toán còn dễ thế mà các anh các chị đã gật trong giờ rồi mai mốt lên lớp 11 khó nhăn thì sao đây hả ?

Ðời tổng hợp bởi muôn ngàn mặt
Mà tình em là quĩ tích không gian
Kiếp nhân sinh những hàm số tuần hoàn
Quanh quẩn chỉ trong vòng tròn lượng giác

Đấy các anh chị nghe các khái niệm Toán tương lai năm sau phải học đã thấy sợ chưa ? Thầy không có dọa đâu. Hơn một trăm công thức Lượng giác cộng với những hình vẽ loằng xì ngoằng của không gian ba chiều có thể làm bất cứ ai dù sắt đá cỡ “cụ xứ” cũng có thể…đột quỵ :)), nói gì đến  mấy cái người mà suốt ngày mộng với mơ, thơ với thẩn ấy :))

Ôi dồi ôi, hôm nay thầy của tôi còn cao hứng đọc thơ Tình – Toán thế này thì chết! Nhẽ thầy xuất thân từ cái lò “Ngủ Khò” :))

-Thơ thầy hay quá ạ!

-Không dám! Giờ thi sĩ William nghe tôi nói đây. Thay vì phạt anh lên bảng làm nốt cái bài xác suất này, thầy sẽ giao cho anh một nhiệm vụ khác. Nghe nói anh vừa được bổ nhiệm làm chủ tịch của Cái hội thơ gì gì đó ở cái Vườn Địa Đàng đang nóng như thiêu đốt này. Vinh dự thật, lớp ta thế mà lại có người làm Quan, mà lại là Quan Thơ nữa mới oách chứ. Nên thầy giao cho anh nhiệm vụ về làm một bộ bài thơ Hoa giấy để tạ ơn loài hoa đã cháy hết mình trong điều kiện khí hậu tháng Ba khắc nghiệt này.

-Ôi thầy ơi, mong thầy xem xét lại thầy thương chúng em với tuần sau đã là tuần thi rồi

-THI là THI mà THƠ là THƠ, anh là thi sĩ mà còn kì nèo thế bảo sao cái vương quốc này không bao giờ có được một tác phẩm danh giá nào để lại cho đời kể từ trăm năm đổ lại đây

Anh không muốn cuộc đời đầy Sin Cos
Sống khép tròn trong cộng trừ nhân chia
Cạnh góc đối! Ôi phức tạp vô cùng
Mà hạnh phúc chính là đường biểu diễn

Đúng lúc đó trống đánh hết giờ. Thầy Romeo của chúng tôi lạnh lùng bước ra khỏi lớp:

Này William, tao chưa nghĩ ra được tí nào về tứ thơ “Hoa giấy” đâu nhá! Mày tha cho tao

P/S: Và thông cảm cho thầy Romeo. Nghe nói nhà cô giáo dạy Văn trẻ măng vừa mới về trường mình tên Juliet trồng nhiều hoa giấy nên thầy cao hứng muốn đọc…thơ về loài hoa này. Mày nên trổ tài cho thầy vui

Là nội dung trong mẩu giấy của thằng Skeleton vừa ném lên bàn tôi đấy. Chưa chi nó đã từ chối đây đẩy cái nhiệm vụ bắt buộc phải làm rồi. Bực mình, tôi ném lại xuống bàn nó mảnh note khác:

“Mày chịu khó động não chút đê. Giấy có nhiều loại, “note” cũng là “giấy” đấy, mà là… giấy bạc- banknote :)). Không biết làm về giấy (hoa) thật thì phải nghĩ rộng ra, giấy (tiền) thì cũng là giấy cả, hiểu chửa :))

Rời nhà A Páo mà trong lòng Mountain tràn ngập một nỗi buồn  thăm thẳm. Ở những nơi thâm sơn cùng cốc như thế này, dù cảnh vật như chốn bồng lai tiên cảnh dễ làm che lấp đi những thứ khác, nhưng không khó để nó bắt gặp những con người, những cảnh đời, những hiện tượng, mà cái vẻ lung linh lấp lánh đã vơi đi ít nhiều.

Lên đến đây rồi Mountain  mới thấy đừng tưởng “về quê nuôi cá và trồng thêm rau” mà dễ. Nó chỉ thơ, chỉ đẹp trên các tiểu thuyết hay bài hát ngôn tình, nơi mà con người thành thị đã quá mệt mỏi và căng thẳng với những bon chen nơi phố phường chật hẹp.

Nhưng cuộc sống ở nông thôn nói chung và vùng núi nói riêng không hề đơn giản thế. Để đến được trường học, có khi các em nhỏ phải đi bộ đến nhiều tiếng trong điều kiện địa hình hiểm trở, núi cao vực sâu; trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt mưa lũ hay băng tuyết;

Thêm nữa dù các em được sống trong không gian thiên nhiên rộng lớn nhưng không phải lúc nào trong ngôi nhà nhỏ bé của mình các em cũng được hưởng một bầu không khí khoáng đạt ấy.

Cuộc sống trên cao nguyên thực sự là khắc nghiệt, đất đai khô cằn khó canh tác; mùa màng thì phụ thuộc hoàn toàn vào thời tiết nên chăm chỉ lắm cũng chỉ đủ sống một cuộc sống tối thiểu. Đấy là trong trường hợp bố mẹ ông bà đều cần cù chịu khó chứ chỉ cần một người đi chệch khỏi quỹ đạo thì thôi, rơi vào tình cảnh như chị em A Páo là vẫn chưa phải là xuống đáy.

Nhiều em gái dù tuổi còn rất nhỏ đã bị gia đình bán đi làm vợ ở những vùng đất xa xôi chỉ để đổi lấy một số tiền  ít ỏi cho gia đình sống qua ngày.

Nhiều em trai dù tuổi còn rất nhỏ đã phải bỏ học đi làm nương rẫy, cuộc sống tù mù không tri thức là một cánh cửa đóng sập vào tương lai.

Cái khổ nhất của trẻ em ở những vùng xa xôi hẻo lánh như thế này là các em không được sống trong một bầu không khí của tri thức. Nghèo đói về mặt vật chẩt, dù không ai mong muốn điều này cả, thì vẫn chưa bao giờ là cái đáng sợ nhất.

Cái đáng sợ nhất là vì không có tri thức chỉ đường dẫn lối, không có ánh sáng của sự hiểu biết chỉ bảo cho mình những điều hay lẽ phải để rồi cả đời các em phải sống trong tăm tối.

Các em gái thường lập gia đình khi còn rất trẻ thiếu kinh nghiệm và hiểu biết rồi chôn vùi tuổi thanh xuân của mình với những tháng ngày vất vả lên nương lên rẫy, với hàng đàn con năm một mà không bao giờ có chút thời gian để thư giãn hay nghỉ ngơi, nói gì đến việc tiếp cận với tri thức sách vở.

Nghe câu chuyện của hoa hậu Hen Nie kể về cuộc đời mình là chúng ta đủ hiểu cuộc sống của trẻ em gái ở các vùng sâu vùng xa thật sự chứa đựng nhiều bi kịch thế nào. Chỉ có những người có nghị lực, tố chất đặc biệt mới có thể vươn lên và thoát ra khỏi cái môi trường lạc hậu ấy. Mà đâu phải ai cũng được như cô hoa hậu H’nie? Phần lớn rồi lại quay lại cái vòng luẩn quẩn, 15-16 tuổi đã lấy chồng sinh con và đến 30 đã lên chức bà.

Còn đàn ông thì sao? Trừ những người may mắn thoát ly đi ra những nơi văn minh hơn để học hành thì còn được năng cao về nhận thức. Những người ở lại, thì rât nhiều đắm chìm trong những tệ nạn như rượu chè, cờ bạc.

Cuộc sống nông thôn, mùa màng có thời gian cả, vào lúc nông nhàn họ có quá nhiều thời gian rảnh chứ không phải lúc nào họ cũng phải giam mình nơi công sở với những kỷ luật hay nguyên tắc bắt buộc như ở thành phố.

 Cuộc sống tự mình quản lý về thời gian sẽ rất tuyệt vời nếu con người được trang bị đầy đủ tri thức và sẽ là thảm họa với những người không có khả năng tìm kiếm niềm vui trong sự học hỏi và ham hiểu biết. Họ sẽ không biết giải khuây cho cuộc sống nhàm chán bằng cái gì khác ngoài cắm rễ ở quán nhậu nhẹt ngày đêm.

Số liệu cống bố chính thức cho thấy Việt Nam là nước tiêu thụ rượu bia lớn thứ ba châu Á, với khoảng 5 tỷ USD/năm. Người ta uống rượu mọi lúc mọi nơi có thể. Các quán nhậu nhiều vô thiên lủng khắp các hang cùng ngõ hẻm. Ngay cả ở những môi trường thiêng liêng đầy tính học thuật nhất như các trường Đại học thì bao quanh nó cũng là vô số các hàng ăn và quán nhậu, tịnh không cho cảm giác gì là thánh đường cho những trải nghiệm học hành ở bậc cao.

Thư viện Quốc hội ở thủ đô Washington, Hoa Kỳ

Ví như chúng ta có thể thắc mắc và trả lời các câu hỏi thế này:

-Tại sao người dân các nước Âu Mỹ họ học hành không đến nỗi quá khắc nghiệt như dân Đông Á hay nhiều nước khác mà họ lại toàn sản sinh ra những vĩ nhân? Hay dù cho chẳng phải là những vĩ nhân mà ngay cả những người bình thường nhất của họ thôi, như chú công nhân hay cô nông dân thì cách nói chuyện của những người này vẫn toát ra được sự hiểu biết, tự tin chả khác gì những người có học vấn cao ?

Cái này là thật, không phải tâng bốc, bạn nào xem nhiều phim đọc nhiều truyện hoặc sau này sang các nước đó học hành làm việc là sẽ thấy. Tại sao lại như vậy? Phải chăng do họ được thừa hưởng “của trời cho” là gen thông minh hay năng lực sáng tạo vô biên?

 Điều này chỉ đúng một phần thôi, vì nếu thế thì ai cũng là vĩ nhân hết cả rồi.

Cái chính là dân nước họ đều là những con người yêu tri thức, trân trọng tri thức và đặc biệt thích đọc.

Ví dụ, ở nước Mỹ đi, họ có  đến 119.847 thư viện trên toàn quốc (theo thống kê của Hiệp hội Thư viện Hoa Kỳ), trong đó hơn 80% là hệ thống thư viện tại các trường học, hầu như trường học nào cũng sở hữu thư viện riêng. Nước Mỹ có 4 thư viện ở tầm quốc gia: Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ, Thư viện Y học quốc gia Hoa Kỳ, Thư viện Nông nghiệp quốc gia Hoa Kỳ, Thư viện Giáo dục quốc gia Hoa Kỳ. Với số lượng đầu sách lưu trữ khổng lồ lên dến cả trăm tỷ bản.

Chỉ riêng thư viện Quốc hội Mỹ (Library of Congress – LC) thôi đã chứa hơn 164 triệu mục, từ sách ảnh, ghi âm, bản đồ đến vô số  tài liệu từ khắp nơi trên thế giới và bạn có thể tin được không, lượng sách trong thư viện này  ‘khủng’ đến mức mà tổng chiều dài của các cuốn sách cộng lại dài gần bằng 1/3 chiều dài nước Việt ta.

Mỹ cũng có tới 3.000 nhà xuất bản với hơn ba triệu đầu sách được xuất bản hàng năm.

Đọc đoạn viết ngắn dưới đây thì đủ hiểu tại sao Mỹ không chỉ là miền đất hứa cho giới nghệ sĩ hay nghệ thuật biểu diễn hay giới làm khoa học mà còn là nơi lý tưởng và gây nhiều cảm hứng sáng tác cho các nhà văn, nhà thơ lớn:

Khi Charles Dickens đến thăm Mỹ vào năm 1842, người ta tiếp đón ông như cách ta tung hô các ngôi sao truyền hình, siêu sao bóng bầu dục và Michael Jackson. “Tôi không thể tả cho anh sự chào đón mà tôi nhận được”, Dickens viết cho một người bạn. “Chưa bao giờ có một vị vua hay hoàng đế nào trên Trái Đất lại được đám đông tung hô đến vậy, được tiếp đón ở những buổi dạ hội và những bữa tiệc tối lộng lẫy, được các cơ quan công quyền nhiều nơi chờ đợi…

Nếu tôi đi ra ngoài bằng xe ngựa, đám đông sẽ vây quanh và hộ tống tôi về nhà. Nếu tôi đi tới rạp hát, mọi người sẽ đồng loạt đứng lên”.

-Rồi trở lại với châu Á, thì tại sao những nước như Hàn, Nhật hay thậm chí là Trung Quốc, học sinh của họ cũng như ta học hành áp lực khủng khiếp nhưng hãy nhìn xem nền khoa học và nghệ thuật của họ phát triển đến mức độ nào so với ở ta? Tại sao rất nhiều em học sinh nước họ  có khả năng viết truyện, làm thơ? Vẽ tranh, chơi nhạc cụ? Rõ ràng là họ học đâu chỉ đơn thuần vì điểm hay thành tích? Dù điểm và thành tích vẫn là tiêu chí cần có

Ví dụ như ở Nhật đi,  trẻ em ở bên đó ai cũng có khả năng làm thơ, những bài thơ ngắn và đơn giản thôi nhưng rất ngộ nghĩnh đáng yêu. Khi lớn lên thì người Nhật viết rất nhiều, cái gì họ cũng có thể viết thành sách được từ những thứ đơn giản đến không tưởng như “cách kỳ cọ toilet sao cho sạch” đến những thứ triết lý khai sáng dân tộc như của Fukuzawa Yukichi.

Mình từng ngỡ ngàng khi đọc một cuốn sách của một tác giả người Nhật (khổ lâu quá rồi giờ không nhớ tên để mà tìm lại) khi ông viết sách hướng dẫn cách cắm hoa, những loài hoa theo mùa. Trong đó ông mô tả chi tiết từng đặc điểm của từng cây hoa, rồi từng loại chất liệu và màu sắc của bình cắm hoa, rồi thế cây, rồi phong thủy…. phải nói là chi tiết đến không thể chi tiết hơn được nữa. Đọc xong thì khỏi thắc mắc luôn tại sao dân tộc họ lại vĩ đại.

Bạn đọc những vần thơ Haiku Nhật là có thể cảm nhận được điều đó đúng không? Những cái rất nhỏ thôi mà họ cũng có thể viết ra được.

Còn chúng ta thì sao? Chúng ta gần như chỉ hướng đến duy nhất khi đi học là làm sao cho các con được điểm cao, với bằng này cấp nọ. Không phải chúng ta không đề ra tiêu chí thế này thế khác về giáo dục nhưng đó vẫn mãi là khẩu hiệu. Thực tế thực hiện thì có khi lại khác. 

Để rồi rốt cuộc ta thu được gì? Năng suất lao động của người Việt không cao (mình đã viết về vấn đề này rồi); Người tài giỏi ra đi nhiều, chảy máu chất xám, nhất là ở tầng lớp tinh hoa, chưa bao giờ ngừng trong suốt mấy chục năm qua.

Ở ta, những tài năng đặc biệt ít được trọng dụng. Có học ở những ngôi trường hàng đầu thế giới về nước cũng không có môi trường để phát triển. Tất cả đều được cào bằng năng lực về với nhau, cuối cùng dù có là thiên tài cũng sớm nở tối tàn. 

Mình không bao giờ phủ nhận hoàn toàn áp lực của thành tích cũng có thể tôi luyện con người. Vì ngày xưa mình cũng phải học hành chết bỏ chứ không có chuyện rong chơi nhàn hạ đâu; 

Chỉ có điều mình đã nhận ra rằng rõ ràng giáo dục của chúng ta dường như vẫn còn thiếu một thứ gì đó mang tính cốt lõi nên dù có cố mấy đi chăng nữa chúng ta cũng không bao giờ có thế vươn tới được một xã hội có chất lượng, và đào tạo ra được những con người thực sự “chất lương”,

trong khi  những tố chất của người Việt rõ ràng không phải là quá thua kém so với các dân tộc khác ở điểm xuất phát.

THỨ HẠNG TẤM HỘ CHIẾU

Bùi Mẫn /Kỹ sư cao cấp

Vnexpress

Nhiều năm trước, trong ngày cưới của người họ hàng chung, tôi bất ngờ gặp lại Danh từ Việt Nam sang. Danh cho biết để có visa sang Vương Quốc Anh (UK) mẹ Danh phải chuyển quyền đứng tên căn nhà mặt tiền cho Danh.

Nhân viên sứ quán UK nhận ra điều này khi xem bản sao sổ hồng và đặt câu hỏi. Danh trả lời thẳng “mẹ tôi phải làm việc này vì các ngài lo tôi không quay lại Việt Nam”. Sự thẳng thắn, “đánh bài ngửa” khi phỏng vấn đã giúp Danh có visa Anh Quốc.

Tôi cũng biết một Việt kiều khác. Chú này sửa nhà và viết thư bảo lãnh visa du lịch cho người cháu là thợ hồ. Trong khi phỏng vấn, người cháu vô tình nói hớ là ngoài việc thăm người thân, đi du lịch, còn mong muốn giúp chú sửa nhà. Hồ sơ visa vì vậy bị từ chối. Ngoài ra, người chú này có thể bị đưa vào danh sách đen, cả đời không thể bảo lãnh thành công một người thân nào sang Anh Quốc.

Tôi có lần giúp điền hồ sơ mời cô của một Việt kiều sang UK thăm cháu. Hồ sơ xin visa của cô bị từ chối, cho dù điều kiện kinh tế khá đảm bảo. Tôi được cho biết, Đại sứ quán UK gởi thư về địa phương để yêu cầu công an xã xác minh và đã phát hiện ra những nội dung trả lời sai thực tế.

Qua ba câu chuyện trên, có thể rút ra hai điểm chung. Một là, nơi cấp visa lo lắng người được cấp visa trốn ở lại nước sở tại. Đây là lý do về kinh tế. Hai là tính trung thực, một khía cạnh văn hóa. Những người thiếu trung thực dễ dẫn đến các mối nguy về an ninh cũng như gia tăng tỷ lệ tội phạm, hay các gánh nặng an sinh xã hội.

Theo Chỉ số quyền lực hộ chiếu toàn cầu (World Power Index) thì hộ chiếu Việt Nam xếp hạng 75, có thể được nhập cảnh vào 51 nước và vùng lãnh thổ, trong đó 19 nước là miễn thị thực và 32 nước có thể làm visa khi đến nơi (visa on arrival). Theo tổ chức Henley and Partners, hộ chiếu Việt Nam xếp hạng 92 toàn cầu, có thể nhập cảnh 55 nước, cùng hạng với các nước như Ai Cập, Bhutan, Haiti, Cộng hòa Trung Phi. Đứng cuối bảng là Afghanistan, xếp thứ 109.

Câu hỏi đặt ra: đâu là các yếu tố then chốt, và làm sao tấm hộ chiếu Việt Nam có được thứ hạng cao như các nước láng giềng, như Brunei (hạng 21), Malaysia (12), hoặc Singapore (1).

Theo tôi, tăng trưởng về GDP chưa đủ để bảo đảm quyền lực hộ chiếu. Việt Nam hiện là một trong 35 nước có GDP cao nhất thế giới (hạng 34), theo Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế học và Kinh doanh (Centre for Economics and Business Research – CEBR). Nhưng điều này không giúp hộ chiếu Việt Nam có thứ hạng cao. Trung Quốc có GDP thứ hai thế giới, nhưng xếp hạng hộ chiếu thứ 64, hay Ấn Độ xếp thứ 85, Indonesia (68), Nga xếp thứ (55).

Khi tìm tương quan giữa thu nhập bình quân đầu người với xếp hạng hộ chiếu, tôi nhận thấy, nhìn chung, các nước có thu nhập bình quân đầu người cao, thì chỉ số quyền lực hộ chiếu tăng và ngược lại. Tuy vậy, tương quan này có nhiều ngoại lệ. Qatar là nước có thu nhập trung bình đầu người 81.968 USD/năm, nhưng chỉ xếp thứ 55, sau Venezuela xếp hạng 47, là nước có thu nhập bình quân đầu người thấp hơn Việt Nam. Một ví dụ khác là Saudi Arabia – một nước giàu có khác ở Vùng Vịnh nhưng hộ chiếu chỉ xếp hạng 63.

Vì vậy, còn nhiều yếu tố quan trọng khác ảnh hưởng đến xếp hạng hộ chiếu. Theo tôi, đó chính là mối quan hệ giữa các nước, ví dụ chiến tranh lạnh, căng thẳng địa chính trị, các mối đe dọa an ninh tiềm ẩn, hợp tác kinh tế, chính sách đầu tư, trao đổi văn hóa, công nghệ và đổi mới sáng tạo, và nguyên tắc “bánh ít đi, bánh quy lại” (hay còn gọi là “tương nhượng”, reciprocity, trong ngoại giao). Ngoài ra còn kể đến các yếu tố xã hội như tỷ lệ tội phạm và văn hóa người dân của nước đó.

Khá nhiều nước có quy mô nhỏ về GDP và thu nhập bình quân đầu người ở mức trung bình cao, nhưng có thứ hạng hộ chiếu rất cao như Hy Lạp xếp thứ 5, Lithuania, Estonia, Latvia, Slovakia, Slovenia xếp hạng 7 đến 9, được miễn thị thực hơn 185 quốc gia và vùng lãnh thổ. Một trong số lý do chính là các nước trên thuộc Cộng đồng chung châu Âu (EU). Mặc định, các nước này được miễn thị thực cho 27 nước thuộc EU. Thế mạnh ngoại giao của EU với các khối và khu vực khác trên thế giới cũng đã giúp các nước EU được miễn thị thực nhiều hơn.

Malaysia là một trường hợp thú vị, thu nhập bình quân đầu người thuộc hàng trung bình, 13.035 USD/ năm, nhưng xếp thứ 12 về hộ chiếu. Từ khi giành độc lập năm 1957, Malaysia hầu như không có chiến tranh hay căng thẳng lớn với các nước. Với chính sách trung lập, không liên kết (Non-Aligned Foreign Policy) Malaysia giữ ngoại giao tốt với “các bên” ngay cả trong thời kỳ chiến tranh lạnh.

Họ có chính sách ngoại giao và hợp tác tốt với các khối như Tổ chức hợp tác các nước Đạo Hồi (57 nước), Khối Thịnh vượng chung (56 nước), EU (27 nước), châu Mỹ Latin và vùng Caribe (33 nước), OECD (38 nước), ASEAN (10 nước), Đông Á… Malaysia cũng chú trọng vun đắp quyền lực mềm, tăng cường hợp tác kinh tế, và trao đổi văn hóa. Đặc biệt cần kể đến, người dân Malaysia thượng tôn pháp luật; người theo đạo Hồi nhìn chung hiền lành, ít gây ra các các mối quan tâm về an ninh, phạm pháp, hay lưu trú trái phép.

Nếu tôi chỉ làm một so sánh hẹp 30 nước có thu nhập bình quân đầu người từ 3.000 đến 6.000 USD/năm, Việt Nam với thu nhập bình quân đầu người 4.316 USD/năm có chỉ số hộ chiếu xếp thứ 27 trong 30 nước này (xem đồ thị). Ukraine với thu nhập bình quân đầu người không xa Việt Nam, nhưng xếp hạng 31. Vì vậy, cũng cần kể đến các yếu tố văn hóa, lịch sử, chính trị, và mối quan hệ lâu đời mà các nước châu Âu đã thiết lập với các nước khác trên thế giới, cũng góp phần vào thứ hạng cao về hộ chiếu.

Thứ hạng hộ chiếu tương đối thấp của Việt Nam có thể lý giải bởi nhiều yếu tố. Việt Nam đã trải qua chiến tranh với các cường quốc trong thời gian dài. Đất nước bị chia cắt. Sau thống nhất, Việt Nam lại chịu liên tiếp các cuộc chiến ở biên giới Tây Nam và phía Bắc. Đất nước cũng chịu các cấm vận, và ảnh hưởng của cuộc chiến tranh lạnh cho đến những năm 1990. Các yếu tố trên làm gián đoạn và nguội lạnh quan hệ ngoại giao với các nước.

Tàn phá sau chiến tranh dẫn đến các làn sóng di cư vì kinh tế, và sự tìm kiếm tị nạn chính trị. Thêm vào đó tai tiếng xấu về cư trú bất hợp pháp, tỷ lệ tội phạm tăng đã làm giảm giá trị “thương hiệu Việt Nam”, dẫn đến các chính sách visa khắt khe và có thể cả định kiến mà các nước đã và đang áp đặt cho công dân Việt Nam.

Các nỗ lực ngoại giao rộng của Việt Nam chỉ bắt đầu khi đất nước mở cửa và kết thúc cấm vận, vì vậy thành quả về ngoại giao của Việt Nam, các tăng trưởng về kinh tế, cũng như các thay đổi tích cực về xã hội cần thời gian để biến thành trái ngọt.

Tôi tìm kiếm mối tương quan giữa chỉ số xếp hạng hộ chiếu và chỉ số phát triển xã hội (Social Process Index). Đây là chỉ số đánh giá toàn diện mức độ mà các quốc gia cung cấp các nhu cầu xã hội, môi trường, và phúc lợi cho người dân một cách tổng thể hơn là các chỉ số kinh tế đơn lẻ.

Nhìn chung các nước có chỉ số phát triển xã hội cao thì xếp hạng hộ chiếu cũng cao và ngược lại (hình trên). Với điểm số phát triển xã hội là 68,18 (năm 2022), Việt Nam xứng đáng (hay rất có tiềm năng) có được điểm số hộ chiếu cao hơn rất nhiều so với xếp hạng hiện nay. Điều này cho thấy, ở cả mức độ quốc gia và cá nhân, cần nỗ lực rất nhiều để có được thay đổi tích cực về nhận thức của các nước đối với Việt Nam, sao cho phù hợp với tình hình phát triển kinh tế, xã hội và con người Việt Nam hiện nay.

Để tăng thứ hạng quyền lực của hộ chiếu, Việt Nam có thể học các nước EU, Malaysia, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singpaore. Ở tầm quốc gia, đó là các chính sách tăng cường quyền lực mềm, hợp tác và ngoại giao, sử dụng sức mạnh của các khối mà Việt Nam là thành viên để đàm phán với các khối, thay vì với từng quốc gia riêng rẻ. Cần nói thêm, chính sách ngoại giao là cực kỳ quan trọng, nhưng chưa đủ.

Bằng chứng là Việt Nam đã thiết lập quan hệ chiến lược toàn diện với rất nhiều quốc gia ngoài khối ASEAN, nhưng chưa nước nào trong số này cho phép công dân Việt Nam miễn thị thực.

Việt Nam cũng cần xây dựng lại chiến lược phát triển văn hóa quốc gia, (để có các thành tựu về công nghiệp văn hóa như Hàn Quốc), các chính sách giáo dục, rèn luyện ý thức thượng tôn pháp luật và trung thực cho công dân (như Singapore, Nhật Bản).

Ở tầm cá nhân đó là việc tự rèn luyện các thói quen coi trọng quốc thể, hình ảnh, và danh dự quốc gia. Khi công tác, du học, hay du lịch ở nước ngoài, cần hành xử như lữ khách có trách nhiệm, tuân thủ các quy định visa của nước sở tại, không lưu trú quá hạn, tích cực trao đổi văn hóa để quảng bá hình ảnh và tăng cường hiểu biết giữa các quốc gia và Việt Nam.

Tôi mong rằng, 10 năm nữa, với các chính sách đúng và nỗ lực bền bỉ của cả Chính phủ và người dân, hộ chiếu Việt Nam sẽ dần cải thiện vị trí và vào top 30 thế giới.

 

March 3, 2024 0 Bình luận
0 FacebookTwitterPinterestEmail
Rose

Mùa chim én bay (8)

by Rose & Cactus February 29, 2024

NĂM NHUẬN

Các năm 2020, 2024, 2028, 2032, 2036, 2040 và 2044 có điểm gì chung? Đó chính là Năm nhuận, khi tháng Hai có thêm một ngày và dài 29 ngày.

Nhưng tại sao? Lý do đằng sau nó hơi phức tạp. Ví dụ, hầu hết mọi người tin rằng năm nhuận xảy ra bốn năm một lần, nhưng điều đó không phải lúc nào cũng đúng.

Tại sao chúng ta có năm nhuận?

Một năm dương lịch thường dài 365 ngày. Những năm này xác định một cách tương đối số ngày Trái đất cần để hoàn thành một quỹ đạo quanh Mặt trời. Nhưng 365 thực chất là một con số được làm tròn.

Trái đất mất 365,242190 ngày để quay quanh Mặt trời, hay 365 ngày 5 giờ 48 phút và 56 giây. Năm “thiên văn” này dài hơn một chút so với năm dương lịch và bằng cách nào đó cần phải tính thêm 5 giờ 48 phút 56 giây đó. Nếu chúng ta không tính đến thời gian thêm này, các mùa sẽ bắt đầu trôi đi.

Điều này sẽ gây ra phiền nhiễu nếu không muốn nói là tàn phá, bởi vì trong khoảng thời gian khoảng 700 năm, mùa hè của chúng ta, mà chúng ta dự đoán vào tháng 6 ở bán cầu bắc, sẽ bắt đầu diễn ra vào tháng 12!

Bằng cách thêm một ngày vào mỗi bốn năm, năm dương lịch của chúng ta vẫn được điều chỉnh theo năm thiên văn, nhưng điều đó cũng không hoàn toàn đúng.

Tại sao không phải lúc nào cũng là “cứ bốn năm lại có một năm nhuận”?

Một số phép toán đơn giản sẽ cho thấy rằng trong bốn năm, sự khác biệt giữa năm dương lịch và năm thiên văn không chính xác là 24 giờ.

Thay vào đó là 23,262222 giờ. Làm tròn lại gây tai họa một lần nữa! Bằng cách thêm một ngày nhuận cứ sau bốn năm, chúng ta thực sự làm cho lịch dài hơn hơn 44 phút. Theo thời gian, hơn 44 phút thêm này cũng sẽ khiến các mùa trôi đi trong lịch của chúng ta.

Vì lý do này, không phải bốn năm một lần đều là năm nhuận. Quy tắc là nếu năm chia hết cho 100 và không chia hết cho 400 thì bỏ qua năm nhuận. Ví dụ, năm 2000 là năm nhuận, nhưng các năm 1700, 1800 và 1900 thì không. Lần tiếp theo năm nhuận sẽ bị bỏ qua là năm 2100.

Tại sao gọi là “năm nhuận”?

Vâng, một năm thông thường có 52 tuần và 1 ngày. Điều đó có nghĩa là nếu năm nay sinh nhật của bạn xảy ra vào thứ Hai thì năm tiếp theo nó sẽ diễn ra vào thứ Ba. Tuy nhiên, việc thêm một ngày vào năm nhuận có nghĩa là ngày sinh của bạn bây giờ “nhảy” hơn một ngày.

Thay vì sinh nhật của bạn diễn ra vào Thứ Ba như các năm thông thường, trong năm nhuận, sinh nhật của bạn “nhảy” qua Thứ Ba và bây giờ sẽ diễn ra vào Thứ Tư.

Và nếu bạn sinh vào ngày nhuận 29 tháng 2, điều đó không có nghĩa là bạn chỉ tổ chức sinh nhật bốn năm một lần. Vào những năm không có ngày nhuận, bạn sẽ tổ chức sinh nhật vào ngày 1 tháng 3 và tiếp tục già đi như tất cả chúng ta.

Nhờ năm nhuận nên các mùa của chúng ta sẽ luôn diễn ra đúng thời điểm chúng ta mong đợi và năm dương lịch của chúng ta sẽ trùng với năm thiên văn của Trái đất.

MỘT SỐ SỰ THẬT THÚ VỊ VỀ NĂM NHUẬN

By Esther Frauenstein

1. Tất cả các tháng khác trong lịch Julian đều có 30 hoặc 31 ngày, nhưng tháng Hai đã thua thiệt vì cái tôi của Hoàng đế La Mã Caesar Augustus. Dưới thời người tiền nhiệm Julius Caesar, tháng Hai có 30 ngày và tháng mang tên ông – tháng Bảy – có 31. Tháng Tám chỉ có 29 ngày.

Khi Caesar Augustus trở thành Hoàng đế, ông đã thêm hai ngày vào tháng ‘của mình’ để làm cho tháng Tám giống với tháng Bảy. Thế là tháng Hai đã thua tháng Tám trong trận chiến của những ngày thêm.

2. Nếu một người đàn ông từ chối lời cầu hôn, anh ta sẽ bị phạt một nụ hôn, một chiếc váy lụa hoặc mười hai đôi găng tay.

3.Theo truyền thống, phụ nữ phải mặc quần ống túm hoặc váy lót màu đỏ tươi để cầu hôn.

Phụ nữ có thể cầu hôn nam giới vào năm nhuận: Theo truyền thuyết vào thế kỷ thứ V khi một nữ tu sĩ người Ireland tên là St Bridget đã phàn nàn với thần hộ mệnh của nước này, thánh Patrick về việc người phụ nữ phải đợi chờ quá lâu để “nửa kia” nói lời cầu hôn. Sau đó, Thánh Patrick đã quyết định chọn ngày 29/2 là ngày phụ nữ có thể “cầu hôn” với nam giới. Năm 1288, Scotland đã thông qua đạo luật cho phép phụ nữ được cầu hôn nam giới trong năm nhuận.

4. Một trong năm cặp đôi đã đính hôn ở Hy Lạp sẽ lên kế hoạch tránh kết hôn vào năm nhuận. Họ tin rằng đó là điều xui xẻo.Nếu như đối với nhiều người hoặc một số quốc gia, ngày 29/02 được xem là ngày đặc biệt may mắn thì ở Hy Lạp và Scotland ít ai chào đón, vì ngày này được xem là ngày xui xẻo tương tự như thứ 6 ngày 13 và họ cho rằng những cặp đôi kết hôn vào ngày 29/02 sau này sẽ gặp kết cục không may mắn.

5. Người sinh ngày 29 tháng 2 được gọi là “người nhảy vọt”.

6. The Honor Society of Leap Year Babies là câu lạc bộ dành cho những người sinh ngày 29 tháng 2. Hơn 10.000 người trên toàn thế giới là thành viên.

7. Các nhà chiêm tinh tin rằng những người sinh ngày 29 tháng 2 có tài năng khác thường, chẳng hạn như khả năng đọc bảng chữ cái hoặc vẽ tranh như Picasso.

8. Người đáng chú ý duy nhất được biết là sinh và mất vào ngày 29 tháng 2 là Ngài James Wilson (1812–1880), Thủ hiến Tasmania.

9. Tỷ lệ sinh vào ngày nhuận là 1/1500

10. Karin Henriksen người Na Uy sinh ba người con liên tiếp vào ngày 29 tháng 2 – một con gái vào năm 1960 và hai con trai vào năm 1964 và 1968.

11. Ở Hồng Kông, ngày sinh nhật hợp pháp của một “người nhảy vọt” là ngày 1 tháng 3 trong các năm thông thường, trong khi ở New Zealand là ngày 28 tháng 2. Nếu tính đúng thời gian, khi bay từ nước này sang nước khác, bạn có thể tận hưởng ngày sinh nhật dài nhất thế giới.

12. Hôm nay bạn đang làm việc không công nếu bạn nhận mức lương cố định hàng năm. Và những tù nhân có mức án một năm phải chấp hành thêm ngày nếu thời hạn vượt qua ngày nhuận.

13. Con ếch là biểu tượng gắn liền với ngày 29 tháng 2. Loài ếch tên lửa Úc có thể nhảy cao hơn hai mét.

14. Anthony, Texas tự xưng là “Thủ đô năm nhuận của thế giới”. Nơi đây tổ chức một lễ hội bao gồm chuyến đi có hướng dẫn đến Hang Aztec, “vui chơi ở trang trại ngựa” và khiêu vũ vuông.

15. Matthew Goode, ngôi sao điện ảnh người Anh đóng trong phim Leap Year, cho biết anh biết bộ phim sẽ bị nhớ đến là “bộ phim tệ nhất năm 2011” nhưng muốn “được ở gần nhà và có thể đến thăm bạn gái và con gái mới sinh của mình.” .”

16. Ở Nga, người ta tin rằng năm nhuận có thể mang đến nhiều kiểu thời tiết kỳ dị hơn và nguy cơ tử vong cao hơn. Kinh nghiệm dân gian làm nông nói rằng đậu và đậu Hà Lan trồng vào năm nhuận “phát triển sai cách”.

17. Ở Đài Loan, theo truyền thống, con gái đã lấy chồng sẽ về nhà vào tháng nhuận vì người ta tin rằng tháng âm lịch có thể mang lại sức khỏe không tốt cho cha mẹ. Con gái được yêu cầu mang mì chân giò (lợn) để cầu chúc sức khỏe và may mắn.

18. Năm nhuận trong lịch sử: Trong những năm nhuận, George Armstrong Custer đã đánh trận Little Bighorn (1876), tàu Titanic bị chìm (1912), Benjamin Franklin đã chứng minh rằng sét là điện (1752) và vàng được phát hiện ở California ( 1848). 

Google Doodle sáng nay chào mừng năm nhuận bằng hình ảnh đẹp các bạn nhỉ. Mình vốn thích nhìn hình vẽ chú ếch xanh trên cái lá môn xanh trên làn nước xanh “Kìa chú là chú ếch con. Có hai là hai mắt tròn” nhưng thoạt đầu cũng chưa hiểu dụng ý của Google là gì khi đưa  chú ếch để minh họa.

Phải mất một lúc một luận ra được các bạn ạ (hơi chậm nhỉ): Trong tiếng Anh điệu nhảy (giống như của chú ếch) là leap (từ này được từ điển định nghĩa nghĩa thứ nhất của nó tương đồng với jump – cú nhảy). Mà năm nhuận cũng là Leap: Leap year.

Cho nên biết thêm ngoại ngữ (ngoài tiếng mẹ đẻ ra) nó thú vị lắm các bạn ạ, giống như mở ra cho mình cánh cửa để khám phá chân trời tri thức và văn minh nhân loại. Tất nhiên không ai có khả năng biết hết mọi ngôn ngữ trên thế giới, nhưng ít nhất cũng nên biết (thành thạo thì càng tốt) một trong hai thứ tiếng: Anh và Trung.

Kho tàng tri thức đồ sộ và những gì tinh túy nhất mà con người đúc kết qua hàng ngàn năm lịch sử đều có thể tìm thấy qua những tài liệu được phản ánh bằng hai ngôn ngữ này. Nó thật sự là vô giá.

Nhưng, lại tiếc, là chúng ta không có (và không xây dựng được) đội ngũ những dịch giả, những người viết thuộc lĩnh vực khoa học xã hội và khoa học tự nhiên để chuyển thế những tri thức đó sang ngôn ngữ tiếng Việt và phổ biến rộng rãi ra đại chúng bằng một hệ thống thư viện bao phủ.

Tiếng Việt càng ngày càng yếu vì hai nguyên nhân:

Thứ nhất gốc tiếng Việt phần lớn là tiếng Hán, những từ hay nhất trong tiếng Việt chính là từ Hán Việt đó các bạn,  thì chúng mình lại chẳng được học tiếng Hán nên đọc  văn chương thơ ca cổ gần như không hiểu gì;

Thứ hai với khoa học hiện đại phần lớn các  phát minh đều được khám phá ra ở bên ngoài lãnh thổ Việt Nam nên cũng được viết bằng ngôn ngữ khác, với những thuật ngữ khoa học rất là mới (từ kinh tế cho đến khoa học cơ bản) mà không kiếm đâu ra được ở kho tàng tiếng Việt đã quá cũ kỹ.  Thành thử đôi khi phải để nguyên từ của tiếng nước ngoài

Hệ thống thư viện từ cấp quốc gia đến  địa phương quá nghèo nàn, lạc hậu. Đọc sách mới chỉ dừng ở mức hô hào khẩu hiệu, nặng về hình thức mà không xây dựng được một chiến lược bài bản. 

Chúng ta mãi chỉ như anh thợ đẽo cày giữa đường

ta trồng cây chiều hôm nay

và thu hoạch quả vào sáng ngày mai

 

rồi vội vàng chở về

trong một chiếc xe kéo cồng kềnh ọp ẹp

trên những con đường ngoằn ngoèo chật hẹp

những con đường mấp mô và luôn đông nghẹt,

những con đường nắng chang

 

không một bóng cây rợp mát

ta chỉ thấy xung quanh

bên này đường

quán cà phê, trà đá,  thức ăn nhanh

và bên kia

tiệm giặt là, sửa xe, làm tóc

 

bật khóc

ta dừng chân nơi đèn đỏ

 

một cơn gió

phả vào mặt ta bỏng rát

rồi mây vần vũ và mưa bắt đầu rơi

nặng hạt

 

mưa như lũ thác

cuốn cuộn dưới bàn chân,

 

ta xuyên qua

những tiếng ó la

và những tiếng chửi thề tựa âm thanh sấm sét

 

ta băng qua

hàng trăm ki lo mét

 

và may mắn khi thấm mệt

kịp về đến hiên nhà

 

nhưng những thành tựu của mùa màng, lúc mở ra

quả thì còn  xanh,

trái lại đã

dập nát!

(mình viết vội bài này một cách ngẫu hứng cách đây hơn chục năm, khi đi công tác về gặp cơn mưa tầm tã và nhìn ra ngoài cửa kính xe, tại một cây đèn đỏ, ,mình thấy một người buôn hoa quả không có áo mưa, người ướt hết và phía sau anh chở thùng trái cây giữa hỗn độn đủ thứ  âm thanh. Giờ mình lại nghĩ đến nó  nên đăng ở đây)

Có một bộ phim liên quan đến ‘Năm nhuận” (Leap year), không biết đã bạn nào xem chưa ? Đó là một bộ phim tình cảm nhẹ nhàng kể về hành trình ngẫu nhiên tìm thấy được tình yêu chân chính đời mình của một cô gái thành thị đến từ nước Mỹ tên Anna.

Anna bay đến Dublin, Ireland để cầu hôn bạn trai cô, một vị bác sĩ  thành đạt nhưng bận rộn, người đang công tác tại đây, vào đúng ngày 29 tháng 2 bởi theo truyền thuyết của người Ireland thì người đàn ông nào được hoặc bị cầu hôn vào ngày nhuận phải chấp nhận lời cầu hôn đó.

Tuy nhiên vì thời tiết xấu nên chuyến bay của cô bị trục trặc và cô bị mắc kẹt ở một ngôi làng nhỏ vùng miền quê đẹp như tranh của Ireland. Tại đây cô đã gặp được chàng trai thực sự yêu mình dù bề ngoài anh ta luôn tỏ ra cục cằn thô lỗ, để rồi cuối cùng cô nhận ra cuộc sống hào nhoáng cùng vị hôn phu giàu có không phải là nơi dành cho mình.

Nội dung phim này thì không có gì mới lạ nhưng mình ấn tượng với những cảnh quay đẹp như mộng của đồng quê thiên nhiên của nước Anh. Và dù ở một đất nước phát triển như vậy rồi nhưng vẫn có sự khác biệt rõ rệt về hạ tầng và dịch vụ giữa khu vực thành thị và nông thôn; giữa đô thị lớn và tỉnh lẻ

NGƯỜI H’MONG

By Sarah Turner

6.

Giống như trâu có vị trí then chốt trong xã hội, nghi lễ và sinh kế của nhiều nhóm dân tộc thiểu số ở vùng cao Tây Nam Trung Quốc và miền Bắc Việt Nam, thì rượu chưng cất và rượu ngô cũng vậy (thường được gọi là cawc trong tiếng Hmong, jiu trong tiếng Trung và rượu trong tiếng Việt) .

Truyền thống chưng cất rượu phổ biến đã là thói quen của các hộ gia đình người Mông trong nhiều thế kỷ. Mặc dù luôn quan trọng nhưng đồ uống có cồn trước đây chỉ được dành cho những dịp đặc biệt, chẳng hạn như các nghi lễ vòng đời như đám cưới, đám tang, lễ tổ tiên và Tết Nguyên đán.

Ngày nay, việc tiêu thụ rượu chưng cất tự chế ở địa phương đã trở nên phổ biến hơn nhiều và được ưa chuộng để chiêu đãi khách, tại các hội chợ, trong thời gian lao động chung và tại nhiều lễ hội khác.

Các gia đình người Mông coi việc mời khách uống rượu gạo (tiếng Hmong: cawv nplej) hoặc rượu ngô là biểu hiện của sự lịch sự, tôn trọng và tình bạn.

Rượu thường được cung cấp – và được mong đợi – trong quá trình trao đổi lao động nhóm hoặc thỏa thuận lao động được trả lương, chẳng hạn như trồng lúa hoặc xây nhà. Trong khi người chưng cất và thương nhân có thể là nam giới hoặc phụ nữ, việc tiêu thụ rượu một cách công khai có xu hướng là một hoạt động giới tính.

Thông thường, phụ nữ uống rượu quá mức trong các sự kiện xã hội thường bị phản đối, mặc dù đàn ông thường làm như vậy vào những ngày họp chợ và các cuộc tụ họp khác. Tuy nhiên, việc phụ nữ uống đồ uống có cồn trong các nghi lễ quan trọng như đám cưới và nghi lễ sau tang lễ là điều bình thường.

Rượu là một phần  trong các cuộc đàm phán hôn nhân và đám cưới của người Hmong, nơi rượu thường được phục vụ trong những chiếc cốc tre được chạm khắc đặc biệt.

Theo phong tục, rượu cũng được đưa vào như một phần của khoản thanh toán trong đám cưới và của cải cô dâu do nhà trai tặng cùng với lợn, gà, bạc thỏi hoặc tiền. Việc trao đổi những vật phẩm này, cũng có giá trị biểu tượng, đóng vai trò như một khế ước xã hội, củng cố mối liên minh giữa hai thị tộc thông qua hôn nhân.

Mặc dù tổng số tiền trao đổi này thay đổi tùy theo địa vị xã hội và tình trạng giàu có của một hộ gia đình, nhưng 40 đến 50 lít rượu vẫn là một kỳ vọng khá nhất quán trong hàng thập kỷ qua. Danh sách các khoản thanh toán đám cưới thường, được báo cáo vào năm 2013, bao gồm 40 đến 50 lít rượu, 100 kg lợn sống, 5 kg thịt gà (hai hoặc 3 con) và số tiền tương đương khoảng 500 USD tiền địa phương.

Để so sánh, khi Tsi, một phụ nữ Hmong trung niên, kết hôn vào giữa những năm 1980, lượng rượu trao đổi trung bình chỉ bằng một nửa số đó, có lẽ do nền kinh tế bao cấp của miền Bắc Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1986, khi hoạt động sản xuất và buôn bán tư nhân rượu bị cấm.

Trước đó nữa, Giàu, một người đàn ông lớn tuổi người Mông Sa Pa, kể rằng khi lấy vợ năm 1968, bố mẹ ông phải chu cấp cho gia đình vợ năm mươi chai rượu, năm mươi thỏi bạc, năm mươi đồng bạc và năm mươi kg thịt lợ

Một cặp vợ chồng người Hmong lớn tuổi ở Maguan, Vân Nam, tiết lộ rằng rượu ngô là một phần của lễ cưới khi họ kết hôn vào năm 1970 và vẫn tiếp tục là thông lệ cho đến giờ.

Một người đàn ông Hmong lớn tuổi khác lưu ý rằng khi ông kết hôn vào cuối những năm 1960, các khoản thanh toán bao gồm 40 lít rượu cùng với 70 đến 80 kg thịt lợn, bảy bộ quần áo may thủ công, hai con gà và Y80. Những người được phỏng vấn này xác nhận chức năng quan trọng của rượu vùng cao ở những thời điểm khác nhau và ở cả hai bên biên giới Trung-Việt và nhấn mạnh tính liên tục của ý nghĩa văn hóa của rượu.

Nhu cầu về gạo và rượu ngô của các hộ gia đình Hmong đạt đỉnh điểm trong khoảng thời gian trước Tết Nguyên đán, diễn ra vào cuối tháng Giêng hoặc đầu tháng Hai. Mùa nghỉ lễ có thể bắt đầu sớm nhất là vào tháng 10 hoặc tháng 11, khi rượu, thường được dùng làm quà tặng, được sử dụng trong nhiều lễ kỷ niệm và các chuyến thăm xã hội.

Trong những tháng sau vụ thu hoạch, các hộ gia đình có nhiều thời gian hơn dành cho những sự kiện xã hội quan trọng, đặc biệt là đám cưới.

Để chuẩn bị cho nhu cầu gia tăng, các nhà sản xuất rượu tự chế bắt đầu chưng cất số lượng lớn vào tháng Bảy. Sản xuất và buôn bán rượu giảm dần sau Tết, vào cuối tháng 2 và tháng 3, trùng với thời điểm bắt đầu mùa trồng lúa và ngô, khi các hộ gia đình dành sức lao động để sản xuất nông nghiệp và giữ tiền mặt  để mua giống và phân bón. 

Ở Việt Nam, rượu vẫn được sản xuất ở các hộ gia đình và các làng vùng cao. Việc phân phối đang mở rộng cả qua biên giới và về phía vùng đồng bằng Việt Nam, nơi rượu vùng cao có những khách hàng ruột.

Rượu vùng cao tự chế đóng vai trò quan trọng trong quá trình hiện đại hóa, thu hút sự quan tâm ngày càng tăng từ các bên liên quan ngoài địa phương và người tiêu dùng kể từ cuối những năm 1990.

Mối quan tâm này đã làm tăng bối cảnh thương mại vượt ra ngoài khu vực địa phương; các chuỗi hàng hóa mới bao gồm các dòng thương mại khu vực và vùng cao-đồng bằng đã được xây dựng và vướng vào các mạng lưới quan hệ và ý nghĩa xã hội rộng lớn hơn.

Khi những hàng hóa này di chuyển qua các thị trường địa phương và quốc gia, chúng gặp phải các hình thức sản xuất, lưu thông, tiếp thị, quản lý và tiêu dùng khác nhau.

Giá trị thương mại ngày càng tăng của các sản phẩm này được thể hiện qua việc quảng bá và xây dựng thương hiệu cho các “làng sản xuất rượu”, tức là các làng dân tộc thiểu số đã nổi tiếng là nơi sản xuất rượu đặc sản khắp miền Bắc Việt Nam kể từ cuối những năm 1990.

Sự nổi tiếng ngày càng tăng của những ngôi làng này bắt nguồn từ sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm du lịch, đầu tư nhà nước, quảng bá trên các phương tiện thông tin đại chúng và sự thay đổi thị hiếu tiêu dùng ở vùng đồng bằng. Một nghiên cứu điển hình về một ngôi làng như vậy sẽ giúp chứng minh tác động của việc thương mại hóa rượu ngô.

Sự phát triển của các thị trường thương mại rộng lớn hơn cho những hàng hóa này đang tạo ra những cơ hội cũng như không gian tranh chấp và lật đổ mới, từ đó dẫn đến các cuộc đàm phán và ứng biến sáng tạo. Những logic cụ thể đóng khung các chuỗi hàng hóa rượu vùng cao này thể hiện rõ ràng trong các diễn ngôn, kiến ​​thức và cách thể hiện đang thay đổi mà qua đó dòng chảy của những hàng hóa này đang được định hình và định hình lại.

Một truyền thống gia đình.

Trước đây, các hộ gia đình người Mông thường tự sản xuất rượu nhưng ngày nay một số gia đình chuyên chưng cất rượu để trao đổi với các hộ khác hoặc để buôn bán. Kiến thức truyền thống địa phương về nghề này được lưu truyền qua nhiều thế hệ và được coi là tài sản thiết yếu của hộ gia đình.

Ở vùng cao Việt Nam, chuyên môn hóa sản xuất rượu được người Mông xem là biểu tượng của uy tín, một phần vì nó phản ánh sự giàu có của một hộ gia đình.

Theo anh Cau, một người Hmong sản xuất và buôn bán rượu ngô ở tỉnh Lào Cai,

“Có nhà chỉ nấu rượu khoảng 5 lần/năm, có nhà làm quanh năm. Những hộ sản xuất nhiều rượu hơn như nhà tôi cũng buôn bán. Đây là điều đã được truyền lại cho chúng tôi từ những người lớn tuổi. Bố mẹ, ông bà và các cụ của tôi sản xuất rượu ngô để bán nên bây giờ đến lượt tôi kế nghiệp. Có gia đình đã chuyên làm nghề này từ rất lâu; những gia đình này được người dân trong làng biết đến và kính trọng”.

Đối với một số nhà sản xuất người Mông như Chia, người đã chưng cất rượu ngô 18 năm, buôn bán rượu được ưa thích hơn việc bán hạt ngô.

Tiếp bước cha mẹ, Chia giải thích: “Việc sản xuất rượu đã có trong lịch sử gia đình tôi và tôi không muốn đánh mất văn hóa của mình”.

Mong muốn gắn bó với nghề chưng cất và kinh doanh rượu ngô của anh càng trở nên quan trọng hơn bởi thực tế là bản thân hạt ngô đang trở thành cây trồng vùng cao có lợi nhuận cao ở phía đông sông Hồng.

Giá trị và uy tín cao mà những người Hmong ở Việt Nam mang lại cho hoạt động sản xuất và buôn bán rượu mạnh trái ngược với tình trạng xảy ra ngay bên kia biên giới ở huyện Maguan, Vân Nam. Ở đó, thanh niên và người lớn tuổi người Mông giải thích rằng trước đây nhiều hộ gia đình chưng cất rượu nhưng ngày nay rượu ngô công nghiệp được mua ở các cửa hàng hoặc chợ.

May, một phụ nữ Hmong ở độ tuổi 20, lớn lên ở vùng nông thôn huyện Maguan, kể với chúng tôi: “Người làng tôi từng làm rượu ngô nhưng đã bỏ nghề sau khi ngừng nuôi lợn. Ngày xưa họ vừa trồng ngô vừa thu mua ngô để làm rượu nhưng hiện nay một quán trong làng chỉ bán rượu người ta mua về dùng trong đám cưới, đám tang.

Ngày nay ở Maguan, nhiều người Hmong, cũng như các thành viên của các nhóm thiểu số khác mà chúng tôi đã nói chuyện, coi việc sản xuất rượu là một công việc vất vả và đặc biệt là giới trẻ dường như không muốn tham gia vào hoạt động này.

Hơn nữa, trong khi rượu ngô vẫn giữ được tầm quan trọng về mặt văn hóa xã hội, rượu được sản xuất công nghiệp hiện được nhiều người Hmong và Zhuang ở Vân Nam coi là có chất lượng ngang bằng hoặc cao hơn so với các loại rượu chưng cất tại nhà.

Kết quả là, ở phía bắc biên giới, việc sản xuất rượu phần lớn đã trở nên tách rời khỏi văn hóa, nền kinh tế uy tín và sự giàu có của hộ gia đình.

Rượu vùng cao và phương trình sinh kế của người Hmong

Ở vùng cao Việt Nam, rượu do các hộ gia đình người Mông chưng cất thường được sản xuất từ ​​gạo hoặc ngô. Đôi khi, các loại cây lấy củ như sắn được sử dụng, mặc dù nhiều nhà chưng cất cho rằng loại rượu này có chất lượng kém và không thể bán được với giá tốt trên thị trường.

Không có gì đáng ngạc nhiên khi loại ngũ cốc mà nhà chưng cất sử dụng là loại cây trồng chủ lực ở địa phương. Chúng tôi nhận thấy rượu gạo được sản xuất nhiều hơn ở phía tây sông Hồng, nơi địa hình và khí hậu cho phép sản xuất lúa nước bậc thang. Rượu ngô có xu hướng là rượu được sản xuất ở phía đông con sông, nơi điều kiện khô hạn và thổ những thích hợp với ngô hơn lúa.

Thật vậy, ở khu vực phía đông của Lào Cai, cũng như ở tỉnh Hà Giang xa hơn về phía đông, ngô là nguồn sinh kế chính của người dân Hmong, những người tiêu thụ ngũ cốc, sử dụng trong chăn nuôi gia súc và bán ở chợ dưới dạng rượu hoặc làm ngũ cốc cho ngành thức ăn chăn nuôi  ở đồng bằng sông Hồng.

Việc một hộ gia đình có chưng cất rượu hay không phần lớn được quyết định bởi khả năng tiếp cận đủ đất để tạo ra lượng gạo hoặc ngô dư thừa vượt quá nhu cầu sinh hoạt hàng năm.

Những hộ này – những người vẫn làm nông nghiệp nhưng cũng chuyên sản xuất rượu thường xuyên – do đó có xu hướng khá giả hơn, có thửa đất lớn hơn.

Do đó, việc sản xuất rượu ở một mức độ nào đó phản ánh sự khác biệt về kinh tế xã hội trong và giữa các thôn. Tuy nhiên, đồng thời, việc thu hẹp diện tích đất nông nghiệp của các hộ gia đình đang dẫn đến việc giảm sản lượng lúa và rượu ngô ở một số vùng miền núi Việt Nam. Như đã lưu ý ở trên, các hộ gia đình người Mông theo chế độ phụ hệ và con trai thường được thừa kế thửa đất từ ​​cha mẹ khi kết hôn.

Những thỏa thuận thừa kế theo truyền thống này, khi kết hợp với các yếu tố khác, chẳng hạn như tăng trưởng dân số, nhập cư và việc giao đất do chính phủ tài trợ, đang tạo ra một mô hình tổng thể về tình trạng giảm quỹ đất sẵn có trên mỗi hộ gia đình.

Ví dụ, cho đến những năm 1990, người Mông ở các xã thuộc huyện Sa Pa, tỉnh Lào cai như Tả Van, Lao Chải, Giàng Tả Chải, Tả Phìn đều tham gia sản xuất rượu gạo quy mô nhỏ thường xuyên, chủ yếu phục vụ nhu cầu gia đình, tiêu dùng hoặc mua bán, trao đổi trong thôn. Ngày nay, chỉ còn một số hộ gia đình ở các xã này có thể tiếp tục chưng cất vì diện tích đất trồng lúa bình quân đầu người đã bị thu hẹp.

Các hộ gia đình hiện nay sử dụng nhiều đất hơn để trồng lúa phục vụ nhu cầu tiêu dùng hàng ngày. Hơn nữa, nông dân Hmong ở huyện Sa Pa giải thích rằng họ chỉ có thể làm rượu nếu họ nuôi nhiều lợn. Do đó, hầu hết các nhà sản xuất Hmong ở các thôn lân cận, những người bán hàng ở chợ Hmong hoặc các hộ gia đình Giáy địa phương nằm trong các thung lũng vẫn tiếp tục chưng cất ở quy mô lớn hơn.

Trong khi sự khan hiếm đất nông nghiệp bình quân đầu người ngày càng tăng đồng nghĩa với việc sản xuất rượu đang trở thành một hoạt động chuyên môn hơn, thì đối với các hộ gia đình vẫn có đủ đất để hỗ trợ sản xuất thường xuyên, thu nhập từ rượu ngày càng trở nên quan trọng như một cách kiếm tiền rất cần thiết để trả tiền mua hạt giống và vật tư nông nghiệp.

Do đó, việc mở rộng hoạt động buôn bán rượu của các hộ gia đình này có liên quan trực tiếp đến việc Nhà nước Việt Nam khuyến khích các giống lúa lai, giống ngô và các đầu vào nông nghiệp có thể kiếm tiền khác.Các giống lai cũng có một số tác động trực tiếp đến việc sản xuất rượu.

Tại huyện Bát Xát và Sa Pa, tỉnh Lào Cai, những người được phỏng vấn giải thích rằng gạo dùng để sản xuất rượu không còn là giống lúa truyền thống mà là giống lai.

Theo truyền thống, các giống lúa địa phương được đánh giá cao hơn nhờ hương vị vượt trội so với các giống lúa lai, chúng được dành cho tiêu dùng trong gia đình. Hơn nữa, việc sử dụng các giống địa phương để sản xuất rượu hiện được coi là lãng phí vì thiếu đất nên khó tạo ra đủ sản lượng để chưng cất quy mô lớn hơn.Đối với người Hmong và những người sản xuất rượu ngô thuộc các dân tộc thiểu số khác, tình hình còn phức tạp hơn.

Những người chưng cất rượu Hmong coi hạt giống ngô lai có chất lượng thấp và họ không thích sử dụng những hạt giống này để làm đồ uống bán trên thị trường. Do đó, các nhà sản xuất rượu chuyên dụng ở tỉnh Lai Cai và Lai Châu chỉ cố gắng chưng cất rượu từ giống ngô địa phương của họ.

Tuy nhiên, ở các vùng cao phụ thuộc vào ngô, các hộ gia đình trồng ngô lai ngày càng nhiều với mục đích tiếp thị nó dưới dạng ngũ cốc và thức ăn chăn nuôi. Các nhà chưng cất ở Hà Giang ngày càng dựa vào ngô lai do điều kiện sinh thái nông nghiệp khó khăn nên sẽ thỏa hiệp khi cần thiết và sử dụng ngô lai.

Tuy nhiên, người Hmong thích ăn các giống ngô truyền thống của địa phương và ngô lai vẫn chưa được con người ưa chuộng, chẳng hạn như bột ngô, một loại lương thực chủ yếu của người Hmong.

Thu nhập và sử dụng thu nhập của hộ gia đình

Ngoài các chức năng văn hóa xã hội và mức độ liên quan của rượu vùng cao như một biểu tượng cho kiến ​​thức truyền thống và vốn văn hóa của hộ gia đình, nó còn đóng một vai trò tài chính quan trọng đối với người Hmong và các dân tộc thiểu số khác tham gia sản xuất.

Buôn bán rượu dường như là một chiến lược sinh kế sinh lợi hơn so với bán gạo hoặc ngô – nhưng lại kém lợi nhuận hơn bạch đậu khấu. Lò Mây, một phụ nữ người Yao sản xuất và buôn bán rượu ở xã Thanh Kim, huyện Sa Pa, từng bán số gạo dư thừa của mình nhưng sau đó nhận ra rằng mình có thể kiếm được nhiều tiền hơn nhờ buôn bán rượu.

Năm 2009, Lò Mây có thể thu về 140.000 đồng nhờ bán 40kg lúa lai. Tuy nhiên, dùng số tiền tương tự để sản xuất rượu, cô có thể thu về 600.000 đồng – gấp hơn 4 lần.

Tuy nhiên, quan sát của chúng tôi cho thấy rằng các nhà chưng cất không sản xuất nhiều rượu hơn mức cần thiết để duy trì sinh kế chung của họ. Doanh thu từ việc bán rượu thường được chuyển trở lại sản xuất gạo hoặc ngô để tiêu dùng và chưng cất thêm.

Thu nhập từ việc bán rượu cũng tài trợ cho việc mua hạt giống lai hàng năm cũng như các loại phân bón và thuốc trừ sâu tốn kém nhưng cần thiết để những hạt giống này phát triển tối ưu.

Các khoản mua sắm thường xuyên khác từ thu nhập thương mại được các nhà sản xuất rượu Hmong trích dẫn bao gồm các mặt hàng sử dụng hàng ngày trong gia đình, thịt, gạo (đặc biệt ở các vùng trồng ngô), và ít phổ biến hơn là thiết bị nông nghiệp, trâu, xe máy và chi phí giáo dục cho con em.

Quá trình sản xuất

Mặc dù hãy nhớ rằng các quy trình sản xuất cụ thể cho các loại rượu khác nhau là khác nhau, nhưng mô tả của các nhà sản xuất Hmong về quy trình chưng cất cơ bản cho thấy rằng chúng vẫn có công nghệ thấp và chi phí thấp, giống như các quy trình được mô tả trong các báo cáo của thực dân Pháp từ cuối thế kỷ 19, những năm 1890.

Cái khác là các máy chưng cất ngày nay cũng sử dụng hạt lai khi cần thiết và sản xuất các chất lên men; mặt khác, không có nhiều thay đổi.

Dụng cụ chưng cất được sử dụng ở một làng người Mông ở Lào vào cuối những năm 1960 cũng tương tự như những dụng cụ chưng cất ở vùng cao Việt Nam ngày nay.

Hệ thống này còn thô sơ nhưng hiệu quả, mặc dù thực dân Pháp không mấy ấn tượng với nó, họ lưu ý rằng “Người dân trong vùng sản xuất rượu eau de vie (rượu) có chất lượng kém hơn so với rượu sản xuất ở Đồng bằng do quy trình sản xuất rất thô sơ. Sau khi thu hoạch, mỗi gia đình người Mông hoặc Mân (Yao) dựng một hoặc vài thùng chưng cất rất đơn giản tại nhà. Thóc được giữ nguyên vỏ trấu, đựng trong hũ lớn hoặc thùng gỗ để lên men tự nhiên. Ở mức thấp nhất của gầu là một ống tre để chưng cất từng giọt rượu vào một thùng đất nung. Loại rượu này không được người An Nam (Kinh) đánh giá cao. Một số nhà sản xuất (Hmong và Yao) thích loại rượu này hơn choum-choum (rượu) từ vùng đồng bằng “

Thời đó, như bây giờ, việc chưng cất cần có một cái chảo thép lớn thuộc loại mà các hộ gia đình thường dùng để nấu nướng, một thùng gỗ không có nắp (cùng loại được người Hmông dùng để nhuộm chàm) và một dụng cụ bằng kim loại có đáy lõm trên đỉnh thùng.

Ma, một phụ nữ người Mông mà gia đình thường xuyên chưng cất rượu để bán ở chợ địa phương, đã nêu ra các bước chính trong quá trình sản xuất rượu (bằng gạo hoặc ngô nguyên vỏ):

  1. Chúng tôi phơi khô ngũ cốc dưới ánh nắng mặt trời
  2. Chúng tôi đun sôi gạo hoặc hạt ngô trong chảo lớn trên lửa từ 5 đến 8 tiếng, tạo thành hỗn hợp nhuyễn
  3. Chúng tôi làm nguội hỗn hợp đã nhuyễn đó. Sau đó, chúng tôi thêm chất lên men ban đầu và hương liệu khác. Chúng có thể bao gồm các loại thảo mộc, gia vị và các loại lá đặc biệt khác nhau được trồng trong vườn nhà của chúng tôi hoặc được thu hoạch từ rừng. Hỗn hợp này được đặt trong một thùng chứa và để lên men trong bốn đến mười ngày.
  4. Sau khi lên men, chúng tôi chuyển hỗn hợp vào thùng gỗ lớn. Thùng này được gắn một ống tre chèn vào bên cạnh. Bên trên đặt một chiếc bát kim loại chứa nước mát. Đồ chứa được đặt trên bếp và nấu chín. Chúng tôi cố gắng giữ nhiệt độ ổn định và được kiểm soát chặt chẽ.
  5. Rượu (khói) bốc lên trên đỉnh thùng, tại đây chúng ngưng tụ ở đáy bát kim loại chứa nước lạnh và bắt đầu nhỏ giọt xuống ống tre. Chúng tôi thu thập chất lỏng (bằng phễu) và chuyển nó vào thùng đựng.
  6. Đôi khi chúng tôi lặp lại việc này (chưng cất lại) để làm cho rượu mạnh hơn.

Gia đình của Ma, cùng với nhiều người khác, đầu tư đáng kể lao động chân tay và thời gian – lên tới hai tuần cho mỗi chu kỳ sản xuất – vào việc sản xuất rượu. Họ phải tìm nguồn nguyên liệu từ rừng, sản xuất hoặc mua chất  “men” khởi đầu, trồng và thu hoạch lúa hoặc ngô, tất cả đều trải qua một quy trình chưng cất kéo dài và tinh tế đòi hỏi bí quyết đáng kể.

Lượng rượu mà người Hmong có thể thu được từ mỗi mẻ thay đổi tùy theo kỹ năng kỹ thuật, lao động sẵn có trong gia đình của họ, chất lên men được sử dụng, loại ngũ cốc và thời tiết, cùng các yếu tố khác.

Các nhà sản xuất giải thích rằng 40 kg thóc tạo ra 16 đến 20 lít rượu gạo, trong khi cần khoảng 60 kg ngô để tạo ra 20 lít rượu ngô. Chúng tôi ước tính rằng loại rượu này thường nằm trong khoảng từ 35 đến 50 phần trăm theo thể tích.

February 29, 2024 0 Bình luận
0 FacebookTwitterPinterestEmail
Rose

Mùa chim én bay (7)

by Rose & Cactus February 26, 2024

Mẹ mình bận trước gọi điện nói chuyện với mình bảo: Con ơi, mẹ mới đọc bài con rồi, con cứ viết đều đi nhé để mẹ đọc. Con viết vui quá cơ :)).

Thật mình chẳng có niềm vui nào hơn thế, định hỏi dò bà cụ: Thế mẹ (cười) đã sái quai hàm chưa ? :)) nhưng lại thôi, ăn nói thế sợ phạm thượng :)) trời đày xuống 9 tầng Địa ngục lại chả có cơ hội viết tấu hài cho các bạn xả stress :)) (may ra có “cụ xứ” cụ mở tiệc ăn mừng vì hết người nói xấu cụ, lúc đó cụ mới chính thức “xuống núi” :)).

Ối giồi ôi, nhưng nói thật với cụ đợi được bữa tiệc ăn mừng của cụ, và cũng là ngày thằng William lấy được vợ, thì răng thi sĩ cũng rụng hết mất rồi :)). Chứ chả à, vì mình đi xem bói thầy bói phán mình sống đến 100 tuổi có lẻ cơ, sống dai đến ăn hết phần con cháu :)).

Vậy nhé, giờ mình xin được quay trở lại câu chuyện mình định nói.

Mẹ mình năm nay gần 70 mắt cũng đã kém nhiều và hay bị mỏi nên giờ bà ít đọc mà chuyển sang nghe (chắc lại Jiu Túp bà Tân Vê lốc :)). Chứ thời còn trẻ hơn mẹ cũng hay đọc sách báo. Ngoài vài tờ báo mẹ đặt ở cơ quan cho gia đình mình thì những tờ báo chung của phòng mẹ và phòng khác sau khi mọi người đọc xong mẹ đều mượn về nhà cho mình đọc.

Bố mình thì là bộ đội nên ông thích đọc báo an ninh và quân đội. Những quyển Văn nghệ Quân đội rất dày, hình như được phát hành mỗi Quý một lần, mỗi lần về phép từ đơn vị ở Tây Nguyên ông cũng hay mang về theo và mình thường giữ lại.

Ngày xưa hay có các tập san truyện ngắn hay ghê, như Văn nghệ quân đội (của báo Quân đội nhân dân), Áo trắng (của NXB Trẻ), Hương đầu mùa (của báo Hoa Học Trò) thì mình gần như là “con mọt” luôn. Ngoài những truyện ngắn trữ tình trên các ấn phẩm đó thì các câu chuyện hài hước trên Tuổi trẻ Cười mình cũng không mấy bỏ sót (toàn đọc nhờ báo nhà cô hàng xóm phát thanh viên truyền thanh đối diện nhà mình như trong Loạt truyện mình đã viết về thời học cấp ba của mình đó).

 Có hai tờ báo của Tp.HCM mình rất thích từ ngày mình còn là học sinh ở quê là Tờ Tuổi trẻ Cười + Tuổi trẻ cuối tuần (đều của báo Tuổi trẻ) và Tờ Thời Báo Kinh tế Sài Gòn. Từ mấy chục năm trước, các nhà báo kỳ cựu phía Nam có thể do trước đây được tiếp xúc nhiều hơn với báo chí phương Tây (so với phía Bắc) nên cách viết và bố cục bài viết của họ mang hơi hướng kiểu Anh Mỹ hơn: Hài hước, dí dỏm, hiện đại nhưng vẫn có chiều sâu.

Mình đặc biệt thích đọc cái bài viết về các vấn đề kinh tế, vốn bản chất khô khan, theo hướng viết này. Sau này có vài bác sĩ viết các vấn đề về sức khỏe trên “Tuổi trẻ” cũng rất vui và hài, Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc là một ví dụ.

Tiếc là thời đỉnh cao của báo giấy đã qua lâu rồi!

Hôm nay tự dưng mình nhớ lại là bởi báo Xuân vốn luôn là một món ăn tinh thần không thể thiếu đối với thế hệ những người yêu đọc và viết thế hệ mình. Vì những tờ báo Tết luôn là ấn phẩm chất lượng nhất trong năm, nơi tập hợp rất nhiều các tản văn, tùy bút, các bài thơ Xuân vừa bay bổng mà lại vừa sâu lắng của nhiều cây viết được bạn đọc yêu thích!

Ngày xưa thiếu thốn nhưng nhờ đọc nhiều sách báo nên thời học sinh mình cũng hay viết lách vớ vẩn nhiều. Ngoại trừ lớp 12 phải tập trung lo ôn thi đại học nên dừng hẳn 1 năm chứ còn học hành bận mấy thì bận, thi cử cứ thi cử,kệ, ngày nào cũng phải dành 1,2 tiếng để viết.

Viết đôi khi chỉ để giữ cho riêng mình chứ cũng chẳng gửi đi đâu cả nhưng vì thích thì viết thôi. Buồn cười nhất là thời đó mình toàn viết  mấy truyện tình cảm con gà bông mà chính mình 17,18 rồi nào đã biết Yêu là gì :)).

Cả lớp mình  33 mạng, tốt nghiệp lớp 12 mà có đúng 3 đứa là có yêu đương, còn 30 đứa ngố tàu còn lại “chỉ biết điên tiết với ba đứa kia thôi chứ chả làm được gì” :)). Gía kể lúc ấy chúng mình mà có bị bồ đá thì (chắc là) cũng vẫn thấy vui vì ít ra là còn (đã từng) có bồ, đây làm gì có mà bị (được) đá, “nhục” chưa :)) ?

Thế nên 30 số phận đáng thương, khốn khổ, bơ vơ không nơi nương tựa, huhuhu, chỉ còn biết dồn sức vào …chơi :))), cho bọn đã trúng mũi tên thần Cupid ganh tị chết đi vì cái bọn đó chỉ biết đến nhau thôi chứ mà làm gì biết đến…. “chơi bời trác táng” :))

Đấy, đại loại là thời cấp ba tươi đẹp mà lại bi thương về khoản Tình yêu thế đấy các bạn ạ :)). Chúng mình cứ ca bài ca “đời tôi cô đơn” dài cổ đến tận khi đi làm mới bắt đầu thực sự biết mùi “Chết trong lòng một tí” :)). Mà đến lúc ấy “chết” là “chết” hẳn luôn, chết đứ đừ đừ không nhúc nhích :))

Nên các bạn mới lớp 10 thì cứ vui vẻ đi nhá, tận hưởng cuộc sống độc thân là khỏe nhất, chả vướng bận làm gì cho nhức đầu :)). Đấy các bạn nhìn gương anh Leo đó, ảnh chạy cờ lông công lên với ông nhạc tương lai của ảnh mà có đáp ứng được yêu cầu của ổng đâu. Nội tiêu chí “chịu đựng đủ bảy giờ một ngày, bảy ngày một tuần nghe tiếng sư tử, hổ báo, vượn rú khỉ kêu từ trong nhà ra ngoài ngõ” đã đủ khiến ảnh “đầu hàng không điều kiện rồi” :)):

-DẠ CHÁU XIN HÀNG Ạ. CHÁU XIN TRỞ VỀ CUỘC SỐNG CỦA “NHỮNG NGƯỜI ĐỘC THÂN VUI VẺ” ĐỂ HÀNG NGÀY CHÁU SÁNG TÁC THƠ CHO HỘI THƠ CỦA THẰNG WILLIAM BẠN CHÁU ĐẶNG KIẾM MẤY ĐỒNG NHUẬN BÚT MÀ SỐNG SÓT CHO QUA NGÀY!

:))

NGƯỜI H’MONG

By Sarah Turner

5.

Trên khắp vùng biên giới Trung-Việt, sinh kế nông thôn và các mối quan hệ xã hội luôn trong tình trạng thay đổi. Trong khi một số xã hội vùng cao thận trọng trong việc thay đổi các tập quán lâu đời đã phù hợp với họ qua nhiều thế hệ, thì những xã hội khác lại đón nhận những triển vọng mới do chuyển đổi nông nghiệp, thị trường hàng hóa sâu rộng, tăng cường thương mại, tự do hóa thị trường, cơ sở hạ tầng và công nghệ truyền thông mới mang lại.

Những tình thế tiến thoái lưỡng nan được tạo ra bởi sự kết hợp giữa các nguyên tắc hiện đại và những thực hành này đặc biệt rõ ràng trong trường hợp một lâm sản ngoài gỗ vùng cao, bạch đậu khấu, hiện được thương mại hóa trên khắp các vùng cao này.

Nhu cầu về loại gia vị có giá trị cao này đã tăng lên đều đặn trong hai thập kỷ qua và nhiều nông dân người Hmong đã nắm bắt cơ hội trồng bạch đậu khấu, loại cây phải được trồng dưới tán rừng. Bạch đậu khấu được vận chuyển đến vùng đồng bằng thông qua trung gian hoặc thường xuyên hơn được xuất khẩu sang Trung Quốc theo chuỗi hàng hóa phức tạp.

Thương mại diễn ra thông qua mạng lưới các mối quan hệ xã hội, cơ cấu quyền lực không đồng đều và lợi nhuận kinh tế khác nhau giữa các chủ thể cạnh tranh để tiếp cận các nguồn tài nguyên quan trọng trong suốt quá trình.

Giống như khi cây anh túc trở thành cây trồng chính và thuốc phiện trở thành sản phẩm được đánh giá cao ở những vùng núi này, không phải tất cả người dân địa phương đều được hưởng lợi như nhau từ sự bùng nổ bạch đậu khấu hiện nay. Thật khó để không nhận ra sự tương đồng giữa hai mặt hàng này khi nhìn vào ảnh hưởng của chúng đối với sự cân bằng kinh tế và chính trị ở vùng cao.

Hãy ghi nhớ tiền lệ về thuốc phiện khi đánh giá tác động ngắn hạn và dài hạn của bất kỳ loại cây trồng thương mại hoặc sản phẩm rừng mới nào đối với nền kinh tế địa phương giúp chúng ta giải thích ý nghĩa kinh tế xã hội của các loại cây trồng “mới”, đưa ra những kết luận sâu sắc hơn và có nguồn gốc lịch sử hơn.

Khai thác lâm sản

Người Hmong rất tôn trọng đất đai và mùa màng. Do đó, các quyết định về môi trường được điều chỉnh không chỉ bởi lý do kinh tế mà còn bởi các lối sống và tín ngưỡng văn hóa góp phần duy trì phong tục, bản sắc và một trật tự thế giới nhất định. Các vùng đất rừng cụ thể vẫn còn nguyên vẹn, đặc biệt nếu chúng được cho là nơi ở của các linh hồn nhân từ, trong khi luật tục áp dụng để quản lý tài nguyên chung.

Như Claes Corlin giải thích, “Lãnh thổ và tài nguyên của nó – nước, thảm thực vật và thú săn – thuộc về tổ tiên và linh hồn của địa phương, còn con người sống chỉ đơn giản là những người quản lý vùng đất này”. Do đó, hệ thống sinh thái nông nghiệp của người Hmong có thể được coi là “sự dung hòa giữa hai nhu cầu: nhu cầu về lương thực và những nhu cầu thiết yếu cho cuộc sống nhưng cũng là sự tôn trọng sâu sắc đối với thiên nhiên và tinh thần của nó”.

Ngoài ra, các hệ thống này có thể được coi là sự cân bằng giữa nhu cầu vật chất trước mắt và tính bền vững của môi trường, tính bền vững của môi trường bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi sự hiện diện của các linh hồn trong tự nhiên.

Ở cả hai bên biên giới Trung-Việt, người Hmong, giống như nhiều xã hội khác của khối núi Đông Nam Á, sử dụng kiến thức sâu rộng về các sản phẩm rừng có thể ăn được để bổ sung vào chế độ ăn uống của mình khi không cần lao động ở nơi khác.

Một số thực phẩm  theo mùa – ví dụ như măng, được thu hoạch vào mùa mưa từ tháng 3 đến tháng 6 – trong khi những thực phẩm khác có sẵn quanh năm, chẳng hạn như tổ ong rừng, thú săn, côn trùng hoặc nấm mọc nhiều sau mưa lớn. Ngoài ra, quanh năm, phụ nữ và trẻ em thu hái củi ở các khu vực rừng gần nhà hoặc trên các nương rẫy, trong khi đàn ông đi lấy củi từ những nơi xa hơn.

Rừng thật hào phóng. Cây thuốc là nguồn tài nguyên rừng được thu thập rộng rãi bởi cả hộ gia đình thông thường và những người chữa bệnh chuyên môn, những người xử lý những cây này khác với lâm sản được thu thập để tiêu thụ thông thường. Có thể nói nhiều điều về y học cổ truyền và cách chữa bệnh cũng như ảnh hưởng của chúng đối với bản sắc người Hmong.

Thuốc hoang dã giúp các hộ gia đình dễ dàng tiếp cận các sản phẩm chăm sóc sức khỏe phục vụ các chức năng thiết thực cũng như mang tính biểu tượng. Các tập quán chăm sóc sức khỏe của người Hmong, bao gồm cả thầy lang và việc sử dụng các loại thuốc thực vật, cả tươi và khô, khác biệt với các phương pháp chữa bệnh truyền thống của người Hán hoặc người Kinh.

Tại chợ Mengzi, Honghe, tỉnh Vân Nam, một người buôn bán thảo dược lưu động của người Hmong đã nhấn mạnh với chúng tôi về sự độc đáo của phương pháp chữa bệnh bằng thảo dược của người Hmong và thuyết phục chúng tôi thử phương pháp chữa trị “giảm căng thẳng” mới nhất của cô ấy – với những kết quả còn gây tranh cãi (đáng buồn thay)

Một thầy lang người Hmong lớn tuổi ở Maguan, tỉnh Văn Sơn, giải thích rằng ngay cả khi người Hmong ở thành phố, chẳng hạn như con trai ông, hiện đang làm việc cho chính quyền địa phương, có xu hướng thiên về ‘y học hiện đại’, họ vẫn gọi ông để điều trị một số loại bệnh.

Một số thanh niên người Mông đã tận dụng một thị trường ngách nhỏ để bán hoa lan dại làm cảnh và làm thuốc – được người dân vùng thấp coi là mặt hàng uy tín và xa xỉ – nhu cầu được thúc đẩy bởi hàng nghìn khách du lịch người Kinh đi du lịch cuối tuần đến thị trấn Sa pa.

Những người hái lan mang cây vào thị trấn Sapa vào ngày chủ nhật và bán bên đường hoặc bán cho thương lái người Kinh. Những người buôn lan này không chỉ phục vụ nhu cầu du lịch địa phương mà còn giao dịch với các doanh nghiệp có trụ sở tại các thành phố vùng thấp, bao gồm Hải Phòng, Hà Nội và TP.HCM. Tại một số huyện biên giới Lai Châu và Hà Giang, hoa lan rừng do người Mông thu hái cũng được các tiểu thương săn lùng, xuất khẩu tiểu ngạch qua biên giới sang Vân Nam.

Tuy nhiên, đối với các hộ gia đình người Mông trong và xung quanh Vườn quốc gia Hoàng Liên Sơn, việc buôn bán một số loại thực phẩm, thực vật và động vật hoang dã (đặc biệt là các loài chim biết hót và rắn, loại đầu tiên để bán sống, loại thứ hai ngâm trong chum rượu gạo) được coi là ngày càng có ít lợi nhuận hơn và ngày càng có nhiều rủi ro hơn do nguồn lực khan hiếm, các hạn chế về bảo vệ tài nguyên quốc gia ngày càng gia tăng và giá thị trường giảm.

Thực phẩm hoang dã trước đây đóng vai trò quan trọng trong thời kỳ đói kém và bất ổn kinh tế hiện chỉ được thu thập bởi các hộ gia đình không có đủ đất trồng lúa hoặc ngô hoặc phải đối mặt với nhu cầu khẩn cấp về tiền mặt do các tình huống bất ngờ như tang lễ tốn kém hoặc đắt đỏ, hoặc phải nhập viên điều trị bệnh. Một ngoại lệ nổi bật đối với quy tắc này ở cả hai bên biên giới là bạch đậu khấu.

Bạch đậu khấu, từ thu hái đến hàng hóa

Cây thảo quả đen lâu năm thân thảo mọc tự nhiên ở những vùng tương đối nhiều mây, mát mẻ và ẩm ướt của khối núi Đông Nam Á. Cùng với các lâm sản khác, nó đã được người dân vùng cao khai thác trong nhiều thế kỷ, chủ yếu để sử dụng trong gia đình nhưng khi nhu cầu tăng lên, nó cũng được dùng để buôn bán. Tuy nhiên, cho đến đầu những năm 1990, hoạt động buôn bán này ở vùng biên giới vẫn còn khiêm tốn.

Ở Việt Nam, cây bạch đậu khấu được tìm thấy ở dãy núi Hoàng Liên và các vùng rừng thuộc tỉnh Lào Cai và Lai Châu. Phía đông Lào Cai, ở các tỉnh Hà Giang và Cao Bằng, cây bạch đậu khấu được trồng ít hơn nhiều do địa hình quá nhiều đá và lộ thiên, nhưng với nhu cầu ngày càng tăng, việc trồng trọt hiện nay diễn ra ở bất cứ nơi nào có thể.

Bạch đậu khấu đã được buôn bán trong nhiều thế kỷ trên khắp  Trung Quốc vì tính chất dược liệu của nó và ngày nay là một trong những loại gia vị đắt nhất thế giới tính theo trọng lượng trái cây khô, sau nghệ tây và vani.

Loại gia vị này thường được sử dụng như một thành phần trong các phương pháp chữa trị truyền thống của Trung Quốc cho bệnh đau dạ dày, táo bón, kiết lỵ và nôn mửa, cùng nhiều bệnh khác.  Một số hoạt động thương mại diễn ra thông qua các kênh chính thức, được tạo điều kiện thuận lợi bởi sự phát triển của ngành dược phẩm trong nước .

Đối với nông dân địa phương, việc trồng bạch đậu khấu như một loại cây trồng mang lại lợi nhuận rất có ý nghĩa. Thu hoạch và sấy khô các sản phẩm tự nhiên là một kiến thức bản địa gắn liền với văn hóa. Quy trình trồng bạch đậu khấu tương đối dễ nắm bắt và đòi hỏi ít lao động hơn nhiều so với lúa hoặc ngô, vì địa hình không cần phải chuẩn bị kỹ lưỡng, không cần sức lao động của động vật và thời gian thu hoạch gia vị bổ sung cho các công việc thời vụ khác.

Bạch đậu khấu có tỷ lệ giá trị trên trọng lượng cao, một lý do khác khiến nó trở thành nguồn thu nhập cho nhiều người Hmong ở những vùng trồng trọt chính. Theo đó, nhiều hộ đã chuyển từ việc thu hái cây tự nhiên sang trồng và kinh doanh.

Việc buôn bán bạch đậu khấu hiện nay là theo nhu cầu. Chỉ riêng ở Châu Á đã có hàng tỷ người tiêu dùng thuốc tiềm năng và loài cây này có nhiều công dụng ẩm thực cho những người tiêu dùng khác trên toàn cầu.

Như nghiên cứu điển hình của chúng tôi bắt nguồn từ huyện Sapa, Việt Nam, cho thấy, hoạt động buôn bán này phát huy một mạng lưới phức tạp gồm các cá nhân: người trồng trọt, người trung gian, người bán buôn ở vùng cao, nhà sản xuất bạch đậu khấu ở Vân Nam, người buôn bán ở vùng đồng bằng ở Việt Nam và người tiêu dùng ở Trung Quốc, Việt Nam và những nơi khác.

Chuỗi mặt hàng bạch đậu khấu hiện nay ở huyện Sa Pa

Việc buôn bán bạch đậu khấu đương đại bắt đầu vào những năm 1990. Một số hộ gia đình người Mông ở huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai nhận thấy nhu cầu ngày càng tăng và giá cả xuyên biên giới tăng cao đã bắt đầu tăng cường thu hái thảo quả quy mô nhỏ theo thông lệ của họ.

Thời điểm đã chín muồi, khi các chính sách của chính phủ cấm sản xuất thuốc phiện và cắt giảm phần lớn hoạt động khai thác gỗ từ năm 1993 trở đi đã khiến nhiều người Hmong chuyển sang các nguồn thay thế khác để kiếm tiền. Hơn nữa, chính sách Đổi mới, tự do hóa kinh tế được tuyên bố vào năm 1986, đã dẫn đến việc bãi bỏ tập thể và mở ra khả năng tiếp cận thương mại thị trường.

Bạch đậu khấu nhanh chóng nổi lên như một loại cây trồng thay thế đầy hứa hẹn cho thuốc phiện và gỗ. Vụ mùa này mang lại lợi nhuận đủ để các hộ gia đình người Mông có thể nhận được khoản ứng trước chiến lược từ bên trung gian vào tháng 6 và tháng 7, những tháng mà một số gia đình bắt đầu trải qua tình trạng thiếu lương thực hàng năm đáng sợ.

Thu nhập bằng tiền mặt từ bạch đậu khấu đang đóng một vai trò ngày càng có giá trị trong các hộ gia đình người Hmong và hiện giúp nhiều người duy trì nguồn dự trữ đáng kể để đáp ứng nhu cầu của hộ gia đình trong suốt cả năm, cũng như chi trả cho các đầu vào lúa lai, đám cưới và đám tang cũng như các khoản mua sắm lớn như tậu trâu.

Để tăng sản lượng, phương pháp truyền thống chỉ đơn giản là thu hái bạch đậu khấu trong rừng đã nhường chỗ cho việc trồng thảo quả có chủ ý dưới tán cây rải rác quanh dãy núi Hoàng Liên và các vùng rừng lân cận.

Ở huyện Sa Pa, bạch đậu khấu được thu hoạch từ tháng 8 đến cuối tháng 10, sau đó phơi khô trên ngọn lửa củi trong rừng từ hai đến ba ngày, tùy theo điều kiện thời tiết. Việc trồng trọt chủ yếu dựa vào công việc gia đình và sắp xếp lao động có đi có lại, với các yêu cầu lao động khác nhau tùy thuộc vào quy mô hộ gia đình và thu hoạch. Trồng bạch đậu khấu chủ yếu là công việc của nam giới do phải ở trong rừng xa nhà trong thời gian dài và nạ trộm cắp mùa màng luôn là một rủi ro.

Do tình trạng thiếu đất ngày càng tăng, nhu cầu không ngừng và số lượng người sản xuất tăng nhanh, sự cạnh tranh giữa các gia đình người Hmong trồng bạch đậu khấu ngày càng gia tăng. Năm 2006, Mao, một người H’mông trồng bạch đậu khấu ở xã Sa Pa – nằm khá xa trung tâm vườn quốc gia – đã lưu ý rằng “không có đủ đất rừng cho mọi người trong làng.

Mao lý luận rằng việc thiếu rừng thích hợp để canh tác trong khoảng cách đi bộ là do làng của ông lâu đời hơn, với mật độ dân số tương đối cao nên các hộ gia đình đã định cư đã khoanh vùng mảnh đất của mình. Ngược lại, các hộ gia đình ở xã San Sả Hồ, nằm trong VQG, tiếp tục trồng các cánh đồng bạch đậu khấu mới vì các thôn ở đó mới được thành lập gần đây và nằm gần rừng hơn.

Những người trồng bạch đậu khấu Hmông có xu hướng vẫn ở vị trí cuối cùng trong chuỗi hàng hóa đang mở rộng, giống như họ đã từng làm với thuốc phiện trước đây và với rượu vùng cao ngày nay. Thay vì trở thành những người chơi chủ chốt tận dụng tối đa các cơ hội kinh doanh, nông dân Hmong bán sản phẩm thảo quả thu hoạch thẳng cho những người trung gian không phải người Hmong.

Vào thời điểm thu hoạch, từ tháng 8 đến tháng 11, những người trồng trọt người Mông được những người trung gian trồng bạch đậu khấu đến thăm, phần lớn ở huyện Sapa là phụ nữ Kinh và Giáy.

Những người mua này, sống ở thị trấn Sa Pa hoặc quản lý các cửa hàng tổng hợp nhỏ ở các làng Hmong lớn nhất, là những đối tượng lý tưởng để mua bạch đậu khấu do họ tương tác hàng ngày và quen thuộc với người trồng trọt.

Thương mại thường được thực hiện bằng tín dụng. Mai Pham, một người Kinh bán buôn ở thị trấn Sa Pa, giải thích: “Hầu hết người dân (trung gian) đưa tiền mặt cho người Hmong trước, trước khi thu hoạch bạch đậu khấu”. Ngoài việc đảm bảo thỏa thuận sớm, hệ thống tín dụng này cho phép người dân làng Hmong mua gạo và các hàng hóa khác trong những tháng 6 và 7 khó khăn.

Nhưng điều đó cũng có nghĩa là họ bán một phần sản lượng thảo quả của mình với giá giả định, thường thấp hơn lợi nhuận thực tế vào thời điểm đó. Việc ràng buộc người sản xuất với một mức giá theo cách này mang lại cho các nhà trung gian người Kinh và Giáy lợi thế tài chính so với các nhà cung cấp người Hmong đang gặp khó khăn, về cơ bản quyết định tỷ suất lợi nhuận của họ.

Khi đã sẵn sàng, bạch đậu khấu được những người trung gian trong làng mua và vận chuyển bằng xe máy, xe jeep hoặc xe tải nhỏ đến những người bán buôn ở thị trấn Sa Pa, hầu hết đều là phụ nữ Kinh trung niên.

Thư Mountain,

Tôi đã đứng trước nhà của A Páo. Đó là một căn nhà ba gian  theo kiểu truyền thống của người Mông. Và, nó đã xuống cấp nghiêm trọng. Từ xa thấy rõ những vết nứt trên bức vách đất, như con rắn ngoằn ngoèo trườn từ chân tường lên đến xà. Đó là  những khoảng hở mà những cơn gió lồng lộng mùa Đông nơi biên ải này sẽ rất thích vì chúng được bay vờn, luồn lách, ra vào vào ra. Chỉ có những người trú trong đó là khổ vì cái lạnh. Lạnh ở đây có thể có băng tuyết chứ không đơn giản như dưới xuôi đâu.

Ngôi nhà thấp và xập xệ. Mái nhà được lợp bằng những viên  gạch nung  xám xịt, già nua được phủ bên trên những lớp lá cây dày, những chiếc lá rụng xuống từ những cây đào, cây mận được trồng ngay đầu hiên. Lớp lá  đã mục nát, thi thoảng có đàn chim bay lên sà xuống khiến một chút lớp mục ở phần rìa của mái rơi xuống lả tả, để lộ ra tình trạng thê thảm của những viên ngói, vỡ nát, cái trồi lên cái sụt xuống. Có chỗ một viên ngói đã bay đi từ khi nào, để hở ra cả những khoảng trống hoác.

 Chắc chắn, những ngày nắng, qua những lỗ thủng này những người trong nhà có thể thấy được cả khoảng trời bên trên; nhưng nếu mưa gió thì mới là tệ, nước sẽ xối xuống ào ạt mà chẳng có xô chậu nào có thể hứng kịp.

Trên cái nền đất lỗi lõm ngoài hiên,  chỏng chơ mấy cái chậu nhựa cáu bẩn, đâ sứt mẻ. Bên trong cái thì  lưa thưa vài hạt ngô, cái thì chồng chất những chiếc bát đũa chưa được rửa. Ngay trước bực cửa, mấy chú chó con đang đùa nghịch, tranh nhau giằng xé những  chiếc giẻ rách đen xì.

Ở bên phải hiên, chiếc dây phơi bệ rạc võng cả xuống, có vẻ như chủ nhân của nó chẳng buồn quan tâm căng nó lên lại cho thẳng thớm, khiến quần áo trên dây chạm cả vào những chiếc bao tải ngô dựng sát tường nhà. Nhìn sang trái lại thấy treo rất nhiều trái bắp vàng ươm, chắc vừa được hái chưa lâu. Đây có lẽ là hình ảnh đẹp nhất, sáng của nhất của ngôi nhà.

Căn nhà có hai cửa ra vào, một chính một phụ. Có lẽ do vị trí trên cao, mùa hè mát mẻ phải tương đương mùa thu dưới xuôi, mà mùa đông lại lạnh giá nên căn nhà không hề có cửa sổ. Nhấc chân qua một khung thanh chắn cửa, tôi bước vào nhà. Ban ngày mà trong nhà tối lắm. Ở giữa nhà có một cái cột trụ, bếp ăn được bố trí ở ngay ở bên trong nhà, bên tay trái

A Páo có vẻ ngượng nghịu mời tôi ngồi xuống cái ghế gỗ thấp đặt ở phòng ngoài:

-Nhà A Páo giờ có ai ở nhà không ?

Tôi hỏi

-Có bà nội A Páo thôi. Bà đang ở ngoài vườn

Thằng bé vừa dứt lời thì một người đàn bà với dáng vẻ hơi còng chậm rãi từ phía sau nhà đi vào sân. Tôi áng bà khoảng trên dưới 60. Dáng người bà thấp đậm, với tóc được cuốn trên đỉnh đầu. Bà mặc váy chàm hoa văn sặc sỡ, trên cổ đeo một cái vòng bạc đã xỉn màu.

-A Páo về rồi đó hả?

Bà cất tiếng hỏi và để nhúm rau cầm trên tay lên cái tấm phản tre ngoài sân

Nghe tiếng, A Páo chạy ra ngay:

-Bà ơi, nhà mình hôm nay có khách

Tôi cũng đi ra theo thằng bé, mỉm cười chào bà.

-Chào cháu. Cháu là thầy giáo của A Páo sao?

-Không bà ơi. Anh ấy là khách du lịch, muốn ghé qua nhà mình để tìm hiểu nhà của người dân tộc ta

A Páo nhanh nhảu lắm. Nó trả lời tranh cả phần tôi.

-Ồ, già vui quá được đón khách. Nhưng cái nhà này e làm cháu thất vọng rồi

Bà cụ buồn bã trả lời và ngồi xuống tấm phản

-Bà ơi, hôm nay bà có xuống chợ phiên không?

Tôi cũng ngồi xuống và hỏi cụ

-Lẽ ra là có đấy nhưng mấy hôm nay già cảm thấy người không khỏe, chân đau quá nên đành ở nhà.

Cụ ngưng một xíu rồi tiếp tục:

-Nhưng cứ ở nhà mãi thế này thì lấy gì mà ăn. Đi xuống chợ bán cái nọ cái kia còn có tiền mà đổi thịt, cá

-Xin lỗi cho cháu hỏi bố mẹ A Páo giờ này đang ở trên rẫy ạ?

Bà cụ nghe  tôi hỏi vậy thì rơm rớm nước mắt

-Không. Con dâu tôi, nó chết nhiều năm rồi, khi thằng A Páo mới 3 tuổi. Mùa lũ năm đó về nhanh quá, nước đổ xuống ào ào như thác, cuốn trôi tất cả, cả người cả lợn cả trâu. Mẹ nó lo cho đàn gia súc cứ quanh quẩn ngoài chuồng nên chạy không kịp rồi đi theo dòng nước dữ. Khổ thân, tôi thương nó lắm, chăm chỉ, chịu khó, nhu mì mà ra đi sớm quá. Con bé lấy chồng cũng khổ và đến lúc làm ma cũng vẫn khổ. Con trai tôi nó bệ rạc, suốt ngày chỉ có rượu chè, lêu lổng chứ nào giúp gì được cho mẹ, cho vợ con nó

Tôi không ngờ câu chuyện lại thành ra vậy

-Đấy, nó đi từ sáng, đến giờ mặt trời nên cao bằng con sào rồi mà đã chịu về đâu. Nó đi uống rượu đấy. Nó bị con ma rượu nhập vào rồi không bỏ được. Nó uống rượu nợ nần người ta nhiều quá nên nhà còn có con trâu duy nhất cũng bị họ đến bắt đi mất rồi. Giờ thì chẳng còn gì

Bà cụ dừng lại một chút rồi lấy ống tay áo lau mắt. Thằng Páo đứng cạnh cứ lay lay cánh tay bà nó

-Cái nhà ọp ẹp này là do ông chồng tôi làm từ ngày tôi lấy ông ấy. Ông ấy cũng vì rượu mà sinh bệnh rồi mất sớm, để lại một mình nó cho tôi nuôi. Nhưng nó lớn lên rồi cũng y như bố nó. Cả ngày chả thấy mặt đâu nhưng khi về đến nhà là say xỉn, quát tháo mấy đứa con khiến chúng sợ khiếp. Tội mấy đứa con nó, con Pao tháng trước đã nghỉ học rồi. Nhà hết tiền rồi, nó phải lên nương làm rẫy mới có cái ăn không chết đói hết. Con bé rồi còn khổ hơn cả mẹ nó!

Tôi thấy cụ đang xúc động quá định nói vài câu an ủi để cụ bình tâm lại thì từ ngoài cổng một giọng lè nhè cất lên:

-Thằng Páo đâu, đi lấy ngay cho bố mày một chén rượu nữa ra đây!

Một người đàn ông đen xạm, hom hem, gầy gò, mặt đỏ gay như gà chọi, chân nam đá chân chiêu đứng không vững phải dựa vào cái cột đá đầu cổng.

Thằng Páo ngay lập tức chạy ra đỡ lấy bố nó. Ông ta trong tình trạng đã say lắm rồi, không còn nhận thức được gì nữa nên lấy tay đẩy thằng bé ra, nhưng mất đà nhao về phía trước rồi ngã xuống cái nền đất ngay dưới gốc mận.

Không gian bỗng Im lặng như tờ, chẳng nghe ai nói câu gì.

Phải một lúc, bà cụ người Mông mới chống tay lên tấm phản, khó nhọc đứng dậy

-Ngày nào nó cũng thế này nên chúng tôi quen rồi. Hôm nay chắc hết tiền nên bị người ta đuổi về sớm chứ bình thường là phải đến đêm, khi con ma đã ẩn nấp trên những cành cây kia. Cậu đừng lo, nó không chết đâu, nó còn làm tội làm nợ mẹ nó con nó lâu lắm

Thấy tôi hốt hoảng nhưng cũng chưa biết phải làm gì bà cụ quay sang tôi nói như vậy.

Thằng Páo lúc này  kéo bố nó ngồi lên dựa váo gốc mận. Ba con chó con cứ xoắn xuýt bên chân cậu chủ nhỏ.  Khi bà nó tới, hai người hợp nhau lại để lôi người đàn ông mới hơn ba mươi mà nhìn già hơn đến chục tuổi, vào nhà. Nhưng bà cụ đang đau chân nên cũng không chịu được sức nặng của đứa con trai.

Tôi chạy ra ngay ngó ý giúp bà. Đưa cánh tay phải của người đàn ông Hmong lên vai tôi nghe hơi thở nồng nặc rượu phả ra từ cái miệng hôi hám. Suýt nữa thì tôi đã ói thay vì người say.

Loay hoay một lúc tôi và thằng Páo đã đưa được gã say vào nhà. Ông ta ngã vật xuống giường rồi lăn quay ra ngủ như chết, không còn biết đến trời đất gì nữa.

Bà cụ H’mong thở dài rồi đi về hướng gian bếp. Đã quá trưa sang chiều rồi.

Buổi trưa ấy, hai bà cháu nằng nặc giữ tôi ở lại dùng bữa. Bữa ăn đạm bạc, không có gì ngoài bát canh và một bát  mèn mén.

Mèn mén vốn ngọt mà tôi chỉ cảm thấy vị đắng ngập tràn.

Mời các bạn đọc truyện ngắn dưới đây của nhà văn Đỗ Bích Thúy mang tên “Tiếng đàn môi sau bờ rào đá”.  Tác phẩm này đã được chuyển thể thành bộ phim điện ảnh nổi tiếng “Chuyện của Pao”, được sản xuất cách đây cũng khá lâu rồi, cỡ khoảng gần 20 năm.

Nhà Văn Đỗ Bích Thúy quê Hà Giang và câu chuyện cũng diễn ra ở một ngôi nhà đá nào đó của một gia đình H’mong tại vùng cao nguyên xa xôi này

(vannghequandoi.com.vn)

Trước khi viết Tiếng đàn môi sau bờ rào đá, tôi nghĩ đến Thương. Khi viết xong, gặp lại Thương, thì thấy may mà tôi không gặp lại Thương trước khi viết, nếu gặp, chắc chắn tôi không viết nổi truyện ngắn đó.

Thương là nguyên mẫu của nhân vật May (trong truyện); Pao (trong phim Chuyện của Pao), còn mẹ Già – bà Mao, là bà May – người mẹ Mông không sinh ra Thương.

Tôi chơi với Thương từ lúc tôi chưa vào lớp một. Cái xóm nhà tôi ở có cả người Kinh, người Tày, người Dao, người Mông. Thương có được đi học, nhưng chỉ lớp hai, lớp ba là bỏ. Thương là chị cả trong một gia đình có một ông bố, hai bà mẹ và năm đứa con: Thương – Anh – Nhớ – Bằng – Thắng.

Đứa em kế Thương, thằng cu Anh, ở nhà gọi là Chài. Tại vì Thương có một bà mẹ là người Kinh, nên năm chị em Thương mới được đặt tên theo kiểu người Kinh như vậy. Duy chỉ thằng Chài, lại ảnh hưởng theo cách người Tày thường gọi con trai lớn trong nhà.

Vì sao Thương lại có hai bà mẹ? Bố Thương tên là Chú và mẹ Già lấy nhau nhiều năm không có con. Khi bố Thương đi dân công làm đường Hạnh Phúc thì gặp mẹ Hoa của Thương. Đường làm xong thì ông Chú dẫn bà Hoa về nhà ở. Không cưới xin gì. Rồi lần lượt bà Hoa sinh ra năm đứa con.

Nhà Thương rất rộng, pha tạp giữa kiến trúc nhà của người Mông lẫn người Tày, lẫn người Kinh: mái lợp lá cọ, ba gian, mỗi bên có một cái buồng cửa ra vào che bằng một tấm ri đô hoa đỏ, gian bếp có bếp lò, có gác bếp trên treo lúa cum và ngô buộc thành túm. Hai căn buồng ấy một dành cho mẹ Già, một dành cho mẹ Hoa. Ông Chú thích ngủ ở buồng nào thì ngủ. Bọn trẻ con ngủ trên phản ngoài nhà.

Tôi chứng kiến bà Hoa lần lượt sinh bốn đứa con sau Thương, và đứa nào cũng được bà May chăm bẵm cặm cụi nuôi nấng y như thể chúng do chính bà sinh ra vậy. Bà Hoa thì cứ bận buôn bán gì đó, đi vắng suốt, hầu như đến nhà chỉ thấy có bà May.
Tôi hay cho Thương quần áo cũ, vì tôi không có em, mà tôi lại cao lớn hơn Thương một cái đầu. Và có khi cái áo tôi cho Thương năm trước, năm sau lại đến lượt cái Nhớ hoặc thằng Thắng mặc.

Đấy là một phần của Thương trước khi tôi viết Tiếng đàn môi sau bờ rào đá.
Khi tôi đưa Ngô Quang Hải, đạo diễn phim Chuyện của Pao lên Hà Giang gặp Thương, Thương và chồng, hai con đang ở trong một ngôi nhà vừa xây ở lưng chừng một quả đồi khô khốc, tường chưa quét vôi, nền chưa láng xi măng. Sau nhà là một con lợn nái sề đang vác cái bụng to đi lại lặc lè, vốn liếng của Thương đang để tất ở đó. Bà May khi ấy đang sống trong một ngôi nhà cùng với Thắng, đứa con út vừa đi bộ đội về, cách nhà Thương một đoạn.

Một năm sau đó, tôi lại đến.
Một chuyện rất buồn vừa xảy ra: Đứa con trai nhỏ của Thương, đi học về, cùng bạn chui vào trong bể nước đầu nguồn, nơi tích trữ nước cung cấp cho cả thị xã để tắm, và chết đuối trong đó.

Thương ngồi đó, trước bàn thờ con và chỉ biết lau nước mắt. Thằng con trai lớn thì ngồi thừ trước hiên. Thương nói: Nó (thằng bé), học giỏi lắm, không như anh nó đâu. Nhưng nó cũng nghịch hơn thằng anh nhiều. Ai mà nghĩ được là nó lại dám mò lên tận đỉnh núi rồi chui vào cái bể cơ chứ.

Hỏi: Thế bố chúng nó đâu?
Trả lời: Chắc đi uống rượu rồi. Làm được đồng nào cho vào chai rượu hết.

Những gì có thể bán được Thương đã đem bán làm đám tang cho con. Giờ phải chạy ăn từng bữa. Chồng sáng vác cưa đi, chiều vác cưa về với một cái bụng đầy rượu. Mặc vợ mặc con.
Bà May nghe tin tôi đến tất tả chạy ra, vớ lấy điếu cày, vo một cục thuốc to tướng nhét vào nõ, châm điếu, rít mấy hơi liền, khói phả mù mịt. Rót hai chén rượu đầy, tôi một bà một, uống cạn. Tôi hỏi:
– Cô dạo này thế nào ạ?
– Vẫn thế, vẫn hút được thuốc, uống được rượu.
Thương chen vào:
– Chúng nó đang đòi bán nhà đấy.
– Ai cơ?
Thì thằng Chài, thằng Thắng, cả cái Nhớ nữa. Cứ đòi bán để chia nhau.
Bà May rít thêm hơi thuốc:
– Tao có mắng mấy câu thì chúng nó cãi: Bà có đẻ ra tôi đâu mà mắng tôi.
– Hồi bà ngã gãy chân, còn chả đứa nào thèm hỏi han cơ – Thương đế thêm.
– Cái Thương cứ bảo tao ra đây ở, nhưng tao ở làm sao được, còn chồng con nó nữa chứ. Cuối cùng, còn mỗi con bé này thương tao thôi.

Tự dưng tôi thấy buồn ghê gớm. Tôi đã chứng kiến bà May trước mặt ôm thằng Thắng, sau lưng địu cái Nhớ, vừa nấu cám cho lợn, cuốc đất trồng rau, lội suối xúc cá. Ông Chú đã mất vì ung thư gan mười mấy năm trước, bà Hoa còn mất trước cả ông Chú.

Rốt cuộc, chỉ có mình bà May gồng gánh, nuôi nấng từng ấy đứa. Vậy mà khi đã trưởng thành, chỉ có Thương còn nghĩ được trước sau, nghĩ được công sức, ân tình mà người đàn bà Mông này dành cho năm chị em, còn lại, đều quên hết như thể dòng nước đã trôi qua vậy.

Bà May không may mắn được như nhân vật trong phim, Thương cũng không biết đến tình yêu là gì. Và cả hai chưa hề xem phim, cũng không đọc truyện của tôi. Những thứ ấy, với họ như là sản phẩm của thế giới nào khác. Bà May và Thương chỉ láng máng biết rằng tôi đã dựa vào cuộc đời họ để viết gì đó, và từ đấy họ lên phim. Họ ríu rít khi tôi về, là vì tôi với Thương đã có chung một tuổi thơ đầy thương mến ấy mà thôi.

Bây giờ, nơi được lấy làm bối cảnh bộ phim Chuyện của Pao ở Sủng Là, Đồng Văn đã trở thành một điểm du lịch không thể thiếu được trên hành trình lên cao nguyên đá. Thế nhưng, nguyên mẫu của hai nhân vật ấy chưa một lần đặt chân tới. Họ còn bận lao động quần quật lo cho cuộc sống thường ngày. Câu chuyện của quá khứ đã vùi sâu, rất sâu trong kí ức.

Chỉ có tôi chưa bao giờ quên hình ảnh bà May, phốp pháp trong chiếc váy Mông đồ sộ, khăn áo đầy mùi khói bếp, và địu trước cõng sau những đứa trẻ không phải do bà sinh ra. Giờ, đã cuối đời, ngồi hút thuốc lào và lặng lẽ thở dài khi nhắc đến cái cuộc đời vẫn còn đang tiếp diễn một cách khó khăn, mỏi mệt và không ít buồn phiền.

Tôi không biết mình có thể làm gì cho bà, để như một sự biết ơn về cái thân phận hiếm hoi ấy đã níu giữ tôi trở lại với một vùng đất nặng trĩu ân tình.Tôi sẽ không gặp lại một thân phận thứ hai như thế trong đời, cũng khó có thể viết một truyện ngắn nào mà nguyên mẫu lại ám ảnh đến như vậy.

Nhà văn ĐỖ BÍCH THÚY

TIẾNG ĐÀN MÔI SAU BỜ RÀO ĐÁ

1.

Dựng xong căn lều trên mảnh nương mới được bạn tồng nhường cho, ông Chúng mang mấy chiếc nồi bé sang, cả gạo, muối, dầu thắp, cả một con trong đàn chó canh nhà. Lúc bà hỏi ông, định đi luôn không về hay sao mà mang lắm thứ thế, ông bảo phải qua sông, lại cũng xa nữa, nên thỉnh thoảng ông phải ở lại.

Thực ra chính ông cũng biết đó chỉ là cái cớ, chứ nếu ông đi vắng thường xuyên thì nhà ông như thiếu tường đất, mưa không biết lấy gì mà che, gió không biết lấy gì mà chống. Chưa kể gần đây thỉnh thoảng lại có nhà trong bản bị mất trộm dê lợn, có nhà đã mất cả bò. Thế mà cánh cổng gỗ vào nhà đã có từ đời ông bà, chưa một lần thay, cài then thì cũng chỉ để đánh lừa mắt thôi, người khỏe xô nhẹ là bật ngay ra rồi.

Chẳng phải ông không biết lo việc nhà, chẳng phải ông bỏ đi để hàng ngày được rượu thịt một mình. Lúc này ông thấy trong nhà mình khó ở quá, giống như trời sắp mưa giông mà mấy ngày liền không mưa được. Nhìn dáng con May ngồi thái dọc mùng trắng cho lợn mới thấy thời gian trôi đi nhanh quá, thằng Trài cũng cao hơn con dao quắm dựng góc nhà rồi.

Chỉ còn phải lo cho hai đứa con một vài năm nữa thôi, đến lúc chúng như con chim rời tổ thì với ông sống hay chết, no hay đói, giàu hay nghèo cũng chẳng cần phải nghĩ đến nữa. Cả bà chắc cũng nghĩ như ông thôi…
Ông Chúng sang nương, mấy ngày đầu nhà vắng quá, bữa cơm nào cũng mang thừa bát đũa. Đến tối May sang ngủ chung với mẹ Già.

Thường thì cứ phải đến lúc May chập chờn ngủ rồi mẹ Già mới vào. Hôm nào mẹ cũng phải đi một vòng xem lại cửa cổng, dập hết than trong bếp lò, mang chó ra buộc gần chuồng ngựa. Lúc mẹ Già vào, May ôm lấy mẹ thật chặt. Người May nóng gần bằng cái bếp lò, mẹ Già bảo thế.

Đêm nay May đi ngủ muộn, phần vì nhà đã vắng càng vắng – thằng Trài mang ngựa đi lấy giống, mẹ Già đi xem bệnh cho trẻ con nhà Chứ – phần vì ngoài kia, sau bờ rào đá, có tiếng đàn môi tự dưng cất lên, gọi mãi, gọi mãi. Tiếng đàn ấy May gặp ở mấy phiên chợ rồi, lần nào cũng đuổi sau lưng, May đi nhanh thì theo nhanh, May đi chậm thì theo chậm, bây giờ lại dám theo về tận nhà người ta nữa.

Đã mấy lần May đứng dậy, ngập ngừng định đi ra cửa mà chân cứ run lên lại ngồi xuống. Chiếc khăn thêu được vài đường đã nhầm, kim lại đâm vào ngón tay mấy lần. Sau rồi May cũng giữ được chân mình mặc kệ tiếng đàn môi ấy, dội lửa vào củi rồi vào buồng. Tiếng đàn còn quanh quẩn mãi bên ngoài mới chịu đi. Tiếng bước chân ngựa cũng ngập ngừng. Đi ngựa là người ở xa đến rồi. Đi xa mà đứng lâu như thế dưới sương có khi lại ốm.

May nằm mãi cũng chẳng ngủ được. Trên gác nhà, con mèo mẹ tha đàn con đi đi lại lại suốt, lục sục trong đống ngô bắp. Nhà không có đủ người, gió lùa từ đầu hồi này tới đầu hồi kia, nghe mỏi cả tai. Nhắm mắt rồi mở mắt, May cố không nhìn vào cái hòm gỗ to lù lù góc buồng. Trong cái hòm ấy mẹ Già cất một bộ váy áo đẹp lắm, thêu bảy màu như cầu vồng, mẹ bảo bao giờ con May lấy chồng thì mẹ cho mang theo.

Vậy mà mới đêm hôm qua, lúc gần sáng May thức giấc lại thấy mẹ già mở hòm lấy bộ váy áo ấy ra. Mẹ Già định mặc váy áo đẹp đến thế đi đâu? Hết mùa cưới rồi, họ hàng chắc cũng không còn ai cưới vợ cưới chồng cho con nữa. Mẹ Già đi đâu? Hay là mẹ Già định đi hội chợ hai bảy tới đây? Nếu thế thì… thì sao hở May? Có phải vì bố bỏ sang nương không? Hay vì bố biết mẹ Già định đi hội chợ tháng ba năm nay mà bố đi?

Lâu lâu không nghĩ đến chuyện bố mang gạo muối sang bên kia sông Nho Quế, bây giờ nghĩ lại mới thấy có điều gì đó không bình thường, không giống như việc đàn ông các nhà khác làm lều trên nương canh dê bò, canh khỉ trên rừng về phá. Càng nghĩ càng thấy khó tìm lối ra, càng khó ngủ. Tự dưng May lo lo, không rõ mình lo gì, nhưng như có ai đốt lửa trong bụng. Ngoài hè, giọt sương đọng trên mái tranh rơi xuống bể nước đá cạn khô càng lúc càng to, nghe giống tiếng mưa lác đác.

Năm nay trời rét đậm hơn mọi năm, lại rét muộn nữa. Rét muộn thì sẽ rét lâu rét dài, tháng ba tháng tư có nắng rồi vẫn rét. Ra giêng hoa đào hoa lê mới đua nhau nở, ai cũng bảo năm nay Tết mùng năm tháng năm sẽ mất vui. Nhưng Tết mùng năm còn lâu mới tới, trời thay đổi tính nết thì con người khổ, khổ vì gieo hạt ngô lúa xuống đất mãi vẫn chưa thấy lá chồi lên. Đất càng ngày càng khô đi. Ở những nương đá mới xếp đất xẹp gí xuống, đợi hạt giống đâm mầm lá lên mới bón thêm phân được. Nhưng lo thì cứ lo vậy thôi, hội hai bảy vẫn chẳng kém vui hơn mọi năm đâu.

Có tiếng chó đầu nhà rên ư ử, đuôi quẫy đập vào tường đất lạch phạch. Ông Chúng về. Mẹ Già mới về trước một lúc lập cập ra mở cửa, xuýt xoa:
– Về sớm thế? Sao không để sáng hẳn ra, sương tan cho đỡ lạnh.
– Ừ… – Tiếng ông khàn khàn – Cũng định thế. Nhưng có mấy người trên Xín Cái xuống sớm, bảo cho đi nhờ thuyền sang bên này, tiện thể về luôn. Ở nhà có việc gì không?
– Vẫn thế thôi, chỉ có mấy thanh chuồng ngựa sắp gãy. Hôm nào ông về lâu lâu thì sửa nhé.
– Được rồi, cứ để đấy, tí nữa tôi sửa luôn.
Ở nhà này thứ gì cũng cũ, cũng già. Cả cái chuồng ngựa cũng thế. Ngày xưa bố ông Chúng dựng bằng gỗ lim từ lúc con trai út chưa ra đời. Mấy chục năm rồi, không nhớ đã có bao nhiêu đời ngựa, bây giờ mới hỏng cần phải sửa là bền quá còn gì.

Trời sáng hẳn, ông Chúng đi một vòng quanh nhà, xem kĩ chỗ chuồng ngựa chuồng dê rồi mang dao, cưa ra sửa luôn. Bà ra theo ông, xem có cần gì thì giúp. Vừa làm ông Chúng vừa bảo vợ:
– Mẹ Già này, năm nay xuân muộn, người đi chợ hai bảy đông lắm, nấu được ít rượu ngô đem bán thì tốt quá.
– Không phải nấu cũng còn đầy kia kìa. Trước tết nhà Sùng nhờ nấu mấy nồi cho nó lấy con dâu mới, sau họ hàng giúp nhiều quá lại không dùng đến.
– Thế thì bà mang ngựa thồ đi bán nhé.

Giọng nói của ông có gì khang khác, bà cảm thấy thế. Rượu nhà mình tự nấu, để bao lâu cũng được, càng để lâu uống càng ngon. Mà từ giờ đến tết năm sau còn có bao nhiêu dịp cần đến rượu, sao ông lại giục bà đi bán. Bà nhìn mãi sang ông nhưng ông vẫn cắm cúi làm, như không để ý, như chỉ vô tình nói ra chuyện đi chợ bán rượu. Ai cũng biết mang rượu đi chợ hai bảy để người bán người mua uống cùng với nhau.

Uống cho say rồi người mua không nhớ trả tiền cũng được, mà nhớ nhưng trong túi chỉ còn vài đồng không đủ mua túi muối, mang ra trả cũng được. Chợ ngày hai bảy nhưng từ hai mốt, hai hai đã lác đác có người, có rượu. Cả năm cúi mặt ngoài nương, cúi mặt vì hạt ngô hạt đậu, về nhà cúi mặt vì con lợn con gà, mãi mới có lúc thảnh thơi. Không bị trẻ con quấn chân nên ở chợ mọi người tha hồ chơi, tha hồ uống rượu. Đàn ông quên dao, quên nỏ, đàn bà quên chảo cám, quên cái đũa cả, chẳng ai chê cười.

2.

Giữa ông Chúng với vợ đúng là có bao nhiêu thứ khó nói ra thành câu thành tiếng. Tất cả cũng chỉ tại một người mới đến, rồi lại đi trước tết. Đi luôn thì thôi, đằng này còn hẹn ra xuân sẽ quay lại. Nếu đúng lời hẹn thì người ấy cũng sắp quay lại rồi.
Trước tết một tháng, đúng hôm mẹ Già với May làm bánh khảo thì nhà có khách.

Khách ấy là mẹ Hoa. Lúc May ra mở cổng, May nhận ra mẹ Hoa ngay, nhưng mẹ Hoa cứ đứng nhìn May mãi, nhìn không chớp mắt. May không nghĩ mình lớn đến mức khó nhận ra thế. Ngay lúc ấy May đã quay lưng đi như chạy vào nhà ngay, mặc kệ mẹ Hoa kéo lê cái túi to đùng trên đất đi sau.

Người May tự dưng nóng bừng lên, hai đầu gối run bần bật. Có cái gì đó như một cơn gió lạ đã ùa đến, rồi sẽ hất tung mọi thứ trong nhà lên, sẽ chẳng có thứ gì được ở yên chỗ của mình nữa. Sao tự dưng mẹ Hoa lại về, sao không đi luôn. Chị em May đã sắp quên chuyện cũ đi, giờ lại phải nhớ hay sao?
Mẹ Hoa đi vào trong nhà, cúi đầu chào bố đang ngồi bên bàn uống nước. Bố May nhìn ra:
– À… lại về nhà đấy!
– Vâng… – Mẹ Hoa lí nhí, đầu cúi thấp hơn nữa, tay mân mê hai cái quai túi đặt trước mặt.
– Về làm gì? – Bố hỏi mà như không hỏi.
– Em… em về chơi thôi. Xem mọi người thế nào.
– Thế nào à? Chẳng thế nào hết. Người lớn thì già đi, trẻ con thì lớn lên…

Bố nói như không có người đứng nghe ngay trước mặt. Bố gọi May, gọi thằng Trài. Chỉ mình thằng Trài vào, còn May đứng đầu hồi, như không nghe tiếng bố.
Mẹ Già đi ra, bảo mang củi ướt ngoài chuồng ngựa vào cho mẹ gác lên bếp lò, ghé vào tai May nói như mắng:
– Không được thế con gái à. Mẹ Hoa chứ có phải người lạ gặp ngoài đường đâu. Lâu quá mới về nhà, nhưng con gái vẫn không quên đâu, phải thế không?
May quay lại trả lời mẹ Già:
– Con còn nhớ hơn cả mẹ, mẹ Già ạ. Nhớ hết. Nhớ cả con bò bị người ta dắt đi…
– Ầy, chuyện cũ đừng nhắc nữa. Cái gì cần nhớ hãy nhớ, cái gì nên quên phải biết quên. Hôm qua trời mưa nước suối đục, nhưng không đục mãi được. Con người cũng thế…
Mặc kệ mẹ Già nói gì thì nói, May cũng không tự bắt mình quên được. May chạy ra chạy vào, hùng hục mang tất cả số củi ướt ngoài chuồng ngựa vào chất cao gần chạm gác bếp ở sau lò. Một thanh củi rơi cả vào chảo cám đang sôi sùng sục. Mặc kệ. Mồ hôi túa ra trên mặt May, áo váy bê bết đất. Chuyến cuối cùng, thằng Trài đứng chặn ở cửa, nhìn chị từ trên xuống:
– Chị là đứa trẻ con bốn, năm tuổi à?
May mím môi. Thằng Trài người thì to thật đấy nhưng ý nghĩ thì bé, bây giờ đã dám nói cái giọng ấy với chị nó rồi cơ đấy. May giằng tay em ra, mang số củi ướt vào phía sau bếp lò, cầm lấy thanh củi trong chảo cám quấy tung cả lên.

Mẹ Già về làm vợ ông Chúng đã hơn hai chục năm. Ngày ấy cả vùng này biết tiếng cô Mao đẹp người, nết cũng đẹp, con gái bản trên làng dưới không ai dám nhận mình thêu thùa, dệt vải vừa nhanh vừa đẹp như cô. Cả vùng cũng chỉ có nhà anh Chúng chồng đủ bạc trắng, đủ gạo, rượu như bố mẹ Mao thách cưới, vậy là Mao về làm dâu nhà Chúng.

Trước ngày cưới, cả đêm tiếng chân ngựa bồn chồn ngoài bờ rào đá làm Mao thức trắng. Mờ sáng thì con ngựa ấy bỏ đi, một lúc sau thì tiếng đàn môi cất lên từ sau hẻm núi. Tiếng đàn môi nghe rất xa. Mao ngồi dậy, nhìn qua ô cửa bé bằng hai bàn tay, thấy ngoài trời mù mịt sương ập xuống mảnh sân, vườn, nhìn từ nhà ra bờ rào đã không thấy rõ. Tiếng đàn môi từ rất xa kia lại giống như mũi tên xuyên qua sương dày đặc, lao đến. Tiếng đàn môi buồn rầu, trách móc. Mao lặng lẽ khóc, từ hôm ấy Mao không bao giờ nghe tiếng đàn môi dành cho riêng mình nữa.

Sau ngày cưới một năm, hai năm, rồi ba năm, chờ mãi mà vợ chồng Mao vẫn chưa có con. Lúc đầu nhà chồng còn chạy tìm thầy tìm thuốc sau thấy không làm được gì đành thôi. Bố chồng, mẹ chồng nối nhau đi, thương con dâu như con gái nên không đành mở miệng bảo con trai đi tìm vợ mới, dù cả họ chỉ còn mỗi một người đàn ông trẻ nhất là Chúng.

Còn lại hai vợ chồng, bao nhiêu lần Mao nói với Chúng, hay là Chúng để Mao về nhà mẹ đẻ, cho Chúng đi lấy vợ mới, nhưng Chúng không nghe. Chúng phải giữ lấy Mao như giữ cánh cửa trong nhà mình. Chúng biết mình chẳng tìm được ở đâu một người thay được chỗ của Mao. Mỗi lần có việc phải ra khỏi nhà Chúng cũng đều cố gắng nhanh nhanh cho xong việc để còn về. Chúng sợ Mao ở một mình lại buồn, sợ Mao đắp nửa chăn, nằm nửa giường lạnh không ngủ được.

Năm ấy, người ta mở đường lên Thượng Sơn, cả bản nhà nào cũng phải có một người ra khuân đất đá. Ngày nào Mao cũng dậy sớm đồ xôi, nướng gà cho Chúng ăn no, còn gói để Chúng mang theo ăn trưa luôn. Nhưng càng ngày con đường càng xa, làm xong không kịp về nhà, Chúng phải mang gạo đi, đến công trường góp nấu cơm chung với người ta. Vài ba hôm Chúng mới tranh thủ về được một lần. Lần nào cũng động viên Mao chịu khó ở một mình ít ngày nữa, đường sắp xong rồi.

Nhưng cũng phải hết mùa khô thì con đường nối mấy xã với nhau mới hoàn thành. Căn nhà rộng vắng bóng Chúng lâu quá nên chỗ nào cũng thấy lành lạnh, ngày Chúng về Mao đang ốm, đã mấy hôm liền không ăn uống gì.
Nhưng Chúng không về một mình. Đi theo Chúng còn có một người cùng trong đội dân công. Người ấy là một cô gái trẻ hơn Mao mấy tuổi, người miền xuôi.

Mao lặng lẽ chuyển đồ đạc của mình sang căn buồng của mẹ chồng trước kia. Căn buồng thường xuyên được Mao quét dọn, nhưng thiếu người ở nên cứ như cái nhà hoang. Lúc Mao mang cái hòm riêng từ ngày về nhà chồng ra thì Chúng đứng ở cửa buồng, đưa tay ra như muốn giữ Mao lại. Mao nhìn vào mắt Chúng, nhìn thẳng. Chúng không chịu được ánh mắt Mao phải quay mặt để Mao bước ra.

3.

Đêm hôm ấy Chúng ngồi gọt chuôi dao bên bếp lò, muộn lắm mà không đi ngủ. Mao dọn dẹp nhà cửa xong cũng không đi ngủ mà mang bó mùng trắng ra thái. Hai người không ai nói gì, chỉ nghe tiếng dao thái vào thân mùng phầm phập. Mao đứng dậy, đổ dọc mùng vào chảo cám, cúi xuống đẩy mấy gộc củi vào sâu trong bếp, lúc ấy Chúng mới kéo áo Mao, bảo Mao ngồi xuống cạnh mình.

Nhưng hai người ngồi cạnh nhau rồi mà Chúng vẫn cứ gọt mãi, gọt mãi cái chuôi dao, gọt cả vào ngón tay, máu ứa ra. Đưa ngón tay bị đứt lên miệng. Chúng không biết bắt đầu như thế nào. Mao vẫn nhìn chằm chằm vào bếp lửa, ánh lửa hắt lên mặt Mao đỏ hồng, tự dưng Chúng thấy sờ sợ Mao, thà Mao cứ nói gì thật to với Chúng còn hơn.

Từ hôm ấy nhà có ba người. Ba người ngủ ở ba cái giường, ba góc nhà. Ba người không mấy lúc nói chuyện với nhau, Mao dưới bếp, Hoa trên nhà, Chúng ngoài vườn, chỉ bữa cơm mới ngồi gần nhau. Đêm nào cũng nghe thấy tiếng kọt kẹt từ ba cái giường. Dậy sớm hay dậy muộn thì cả ba người đều quầng hai mắt. Sống thế thì khổ quá, rồi đến lúc ốm cả thì sao?

Một đêm, Chúng ngồi dậy, đi đến cửa buồng bên phải, cửa buồng cài chặt bên trong, Chúng đứng một lúc lâu, khe khẽ ho, nhưng cửa vẫn đóng kín cũng không nghe thấy tiếng người trong buồng thức dậy. Lúc ấy, buồng bên trái tự dưng có tiếng khóc. Tiếng khóc của người đang úp mặt xuống gối. Cửa buồng bên ấy lại không cài, chỉ khép hờ. Trời lạnh mà mồ hôi vã ra đầm đìa trên mặt Chúng…

Sau khi con bé May ra đời, Hoa ở lại chứ không bỏ đi như Chúng nói với Mao. Nhưng đúng là Hoa không quen làm nương, không biết trỉa đậu, vun đậu, nhóm cái bếp lò cũng không nổi. May được hai tháng tuổi thì mẹ Hoa để May ở nhà với mẹ Già rồi xuống phố huyện mở sạp bán giày vải, thỉnh thoảng mới về.

May bé như con mèo con. Từ sáng đến tối khuya, lúc nào cũng nằm trong địu trên lưng mẹ Già. Không biết bao nhiêu lần May ngậm hai bầu ngực mẹ Già, nhay đến bật máu vì thèm sữa. May lên hai tuổi, còn chưa trèo qua được bậu cửa thì mẹ Hoa đẻ thêm thằng Trài. Thằng Trài lại ngồi trong địu, thay chỗ của May, lại nhay bầu vú chưa bao giờ có sữa của mẹ Già.

Mẹ Hoa ngày càng ít về, mỗi lần về cũng chỉ một lúc, không kịp ăn cơm lại đi. Lần nào về cũng mang cho hai chị em May cả túi kẹo màu to tướng, cả giày dép áo quần. Nhưng lần nào cũng vậy, chị em May lại mang kẹo ra đổ vào máng ngựa, quần áo cũng không mặc đến, mặc váy áo mẹ Già dệt quen rồi. Quần áo mẹ Hoa mang về cứ để mãi trong hòm.

Năm May lên mười một tuổi, em Trài lên chín thì mẹ Hoa về nhà lần cuối cùng rồi đi hẳn. Lần ấy mẹ Hoa ăn cơm rồi ngủ lại một đêm với ba mẹ con. Bố May đi săn không về, chị em May đi ngủ sớm, sáng hôm sau thức dậy đã không thấy mẹ Hoa đâu. Mẹ Già cũng chỉ bảo là mẹ Hoa đi sớm lắm, khắc tự dậy mở cửa rồi đi. Cũng đêm ấy, con bò cày bị mất trộm, ai đó đã tháo thanh cài cửa chuồng dắt bò đi.

Nhà chỉ có một con bò cày, mất bò thì người phải làm thay bò thôi. Gần trưa hôm ấy ông Chúng mới đi săn về, May ôm lấy chân bố, kể chuyện mẹ Hoa về, chuyện mất trộm bò. Không thấy bố và mẹ Già nói gì với nhau về chuyện ấy. Mấy đêm liền bố May không ngủ, ngồi uống rượu khan ngoài hè, xung quanh là đàn chó con lớn con bé nằm chồng lên nhau.

Vụ mùa năm ấy, vụ sau nữa, hai bố mẹ May phải mang cuốc đi cuốc đất thay bò. Bàn tay mẹ Già đã chai càng chai thêm, vết chai dày cộp như miếng cháy trong nồi cám. Đêm nào mẹ Già cũng lấy hai bàn tay đầy vết chai ấy xoa lưng cho hai chị em May dễ ngủ.

Mẹ Hoa đã đi suốt bao nhiêu ngày bao nhiêu tháng, ai cũng nghĩ là mẹ Hoa không bao giờ về nữa. Mấy lần ông Chúng xuống huyện cũng không thấy Hoa ngồi bán hàng ở đó. Bằng ấy ngày tháng, đủ cho bọn trẻ con sắp thành người lớn cả rồi, Hoa còn trở lại. Chẳng lẽ giống như người đi mãi mà không tới được nơi cần đến, không còn sức nữa nên quay về tìm chỗ nghỉ chân?

Mẹ Hoa về làm cái gia đình đang yên ổn như tổ chim trên cao lộn tung cả lên. Hoa đã nói những gì ông Chúng chẳng nhớ hết, vì ông không muốn nghe thì nói gì cũng thế thôi, chỉ đến khi mẹ Hoa ngỏ ý đưa con bé May với thằng Trài về xuôi thăm họ hàng, ăn tết, thì ông quát lên. Nhà ông không phải vườn ổi hoang, ai thích đến hái thì cứ hái như bọn trẻ chăn bò.

Nói với ông khó quá thì mẹ Hoa tìm mẹ Già. Sau một đêm, thức dậy ông thấy hai mắt mẹ Già trũng xuống, tay bưng chậu cám run như phải cảm. Ông cứ chờ xem bà có nói gì với mình không nhưng bà im lặng mãi, cắm cúi làm, không buồn ngẩng mặt lên.

Mẹ Già thì tránh mắt ông, ông lại tránh mắt mẹ Hoa. Mẹ Hoa vẫn đẹp như bông lê đang độ nở rộ ngày trời ấm. Mẹ Hoa chỉ kém mẹ Già mấy tuổi mà trông như con gái của mẹ Già. Có lúc mẹ Hoa nhìn ông, nhìn muốn cháy cả mặt.

Lúc mẹ Hoa vén quần rửa chân, để lộ hai bắp chân tròn hơn cả bắp chân con May, thì ông xua tất cả những ý nghĩ lạ sắp đến trong đầu mình đi. Mẹ Hoa lại vào ngủ trong buồng trái, không cần ai bảo. Từ ngày mẹ Hoa đi, ông ngủ một mình ở đấy. Mẹ Già lấy cớ đã ngủ quen bên kia với bọn trẻ con, dứt khoát không chuyển đồ sang lại nữa.

Ông lại ngồi uống rượu khan. Lưng áo ông lạnh buốt. Sau lưng ông là cửa buồng trái khép hờ, trước mặt là ngọn đèn cạn dầu, ngọn lửa cháy đã có mùi khét của bấc.

Mẹ Hoa không sao nói chuyện được với May. May tránh mặt mẹ đẻ. May bảo với bố, mẹ Hoa chỉ như con thú hoang ở đâu lạc vào nhà mình thôi, lúc nào không muốn ở nữa thì khắc bỏ đi. May biết, lúc nào phía sau, bên cạnh mình cũng có ánh mắt mẹ Hoa nhìn mình.

Thằng Trài khác May, nó đã chịu nói chuyện với mẹ Hoa. May đâm ra ghét cả Trài, hai chị em cũng không nói chuyện với nhau nốt. Lúc nào May cũng chỉ thấy hai bàn tay khô như hai cành mua cong queo, đầy vết chai dầy như miếng cháy trong chảo cám của mẹ Già trước mắt mình.

4.

Mãi đến lúc mẹ Hoa xách túi đi May mới nhìn thẳng vào mẹ một lần, lần đầu tiên từ hôm mẹ về. Và May đã giật mình, đã tự dưng thấy đau buốt trong ngực. Hai mắt mẹ Hoa – đôi mắt mà mẹ Già vẫn bảo là thứ để người khác nhìn vào nhận ra May – đôi mắt ấy đỏ như chảy máu, mí mắt sưng to, hai gò má mẹ Hoa trắng nhợt. Nhưng May vẫn không nói với mẹ Hoa một lời nào, miệng May như có ai khâu chặt lại.

May đã quay mặt đi, tránh ánh mắt mẹ Hoa, May không đủ sức nhìn lâu hơn. Mẹ Hoa đi, một lúc đã không thấy đâu giữa những triền ngô xơ xác vừa qua vụ thu hoạch. May vùng chạy khỏi nhà, chạy về phía con suối nằm rất sâu trong rừng. Mẹ Già đang giặt ở đấy, váy áo ướt phơi đầy trên những tảng đá lớn trên bờ suối. May chạy xuống ngã dúi vào mẹ Già, khóc oà lên:
– Đi… đi rồi, mẹ Già ơi! Mẹ Hoa ấy…

Mẹ Già ôm lấy vai May. Nước suối lạnh buốt đập vào gờ đá, bắn ướt chân váy hai mẹ con. Mẹ Già khe khẽ thở dài…
May gặp người ấy rồi. Có một tối ngồi trong nhà, nghe tiếng đàn môi gọi mãi, giục mãi. May đã liều bước chân ra cổng. Người ấy ở Thượng Sơn xuống, còn trẻ lắm, hơn May một, hai tuổi là cùng, nhưng May chỉ đứng cao đến vai người ấy.

Dưới ánh trăng hạ tuần mờ mờ May không nhìn được rõ mặt, nhưng cảm thấy rất rõ ánh mắt như lửa cháy của người ấy nhìn mình như thế nào. Đêm đầu tiên, May chỉ dám đứng một lúc, run quá, chạy vội vào nhà, May sợ mình đứng thêm nữa thì ngã mất. Dần dần đỡ sợ hơn, May đứng thêm một lúc, có hôm sương rơi ướt vành khăn mới vào nhà. Giờ thì May đã nhận lời đi hội chợ hai bảy với người ấy.

Ngày mai Chử đợi May ở ngã ba, từ ngã ba đến chợ còn một đoạn nữa, đến nơi chắc trời cũng tối rồi. Cả đêm May không ngủ được. Đã cố tình đi ngủ muộn mà đến lúc vào giường, nằm mãi vẫn chưa thấy gà gáy. May nói dối mẹ Già là cái Ly rủ May sang nhà nó làm bánh, mẹ Già không nói gì, chỉ dặn đến nhà người khác phải nhớ chào hỏi người già, không được đi ngủ trước người già như ở nhà mình.
Trời mờ sáng, May đã dắt ngựa ra. Con ngựa đen như hiểu ý May, ngoan ngoãn để May đặt yên lên lưng.

May run quá, chỉ sợ gặp người quen trong bản, người ta kể lại với bố mẹ thì thế nào cũng bị mắng vì tội nói dối. Nhưng sợ thì cũng cứ đi, có người đi cùng mình thì còn sợ cái gì. Không ngờ ở chợ ấy May gặp đến ba, bốn đứa bạn gái cùng bản, đứa nào cũng đi với một anh con trai lạ. Nhìn thấy nhau, không đứa nào nói gì, cứ làm như không quen, quay mặt đi mới tủm tỉm cười.

Đêm xuống, có một thanh niên đốt đống lửa to ở giữa bãi còn, ai có cái gì mang theo thì bỏ ra ăn chung. May và bạn May cũng buộc ngựa một góc rồi ra đấy ngồi cùng. Xung quanh đống lửa càng lúc càng đông người, toàn con trai con gái trẻ. Giờ thì không có ai xấu hổ nữa. Má đám con gái đỏ rực nhưng là vì ánh lửa. Ai cũng như mình thì việc gì phải xấu hổ.
Sáng hôm sau, đúng ngày hai bảy tháng ba, mặt trời mãi mới nhô lên sau cánh rừng đỏ rực. Chử kéo tay May ra phía người ta ngồi thành hàng dài, rượu đựng trong can to để trước mặt. Nhưng ngồi uống rượu lâu cả buổi thì chỉ có người già thôi, bọn thanh niên ghé qua một tí rồi tìm chỗ khác, ít bị người ta nhìn thấy mà ngồi.

Vừa ngồi xuống một hàng rượu, chưa kịp nói gì với người bán thì đột nhiên May kéo Chử đứng bật dậy:
Đi! Đi chỗ khác. Nhanh lên.
Vừa nói May vừa kéo Chử đi như chạy, xa chỗ bán rượu càng nhanh càng tốt. May vừa nhìn thấy, May không nhìn nhầm, nhất định May không nhầm, người mặc váy áo rực rỡ như cầu vồng ấy là mẹ Già. Mẹ Già đang ngồi sau quẩy tấu gùi rượu, mặt đỏ rực. Còn người phía bên kia có phải là bạn của mẹ Già? Là người thề không bao giờ chơi đàn môi nữa từ ngày mẹ già đi làm dâu, có phải người ấy không?

May kéo Chử đi, còn Chử nhìn May, nhìn mãi không nói được câu gì. Nhà Chử chỉ có hai bố con. Mẹ Chử chết bệnh từ khi đứa con trai đang bám bậu cửa tập đi. Lên sáu tuổi, Chử đã được bố dạy thổi kèn, lên mười tuổi Chử đã theo bố lên nương. Biết chuyện, bạn May có đứa đùa, bảo May về nhà ấy làm dâu thì sướng, vì Chử thổi kèn còn hay hơn cả bố, vì May không phải chiều mẹ chồng…
Muộn lắm May mới về tới nhà. Mẹ Già đang ngồi hong tay trước cửa bếp lò mới bén lửa, giục May lấy nước ấm đi rửa chân tay. Mẹ Già đã mặc bộ váy áo ở nhà nhưng lại quên thay khăn. May ngồi xuống bên cạnh. Mẹ Già bảo bố đưa mẹ Hoa xuống phố huyện chưa về, mẹ Hoa mới lên chiều hôm qua. Mẹ Hoa lại lên. Chuyện ấy có đáng nghĩ đến không? Sao mẹ Già chẳng nói gì thêm? May ngập ngừng:
– Mẹ Già định… định thế nào?

– Thế con gái bảo mẹ phải làm gì? – Mẹ Già quay sang nhìn May rồi lại quay đi, cằm tì lên hai đầu gối, tay cầm thanh củi dụi mãi vào bếp lò đang cháy to dần, một lúc lâu mới tiếp:
– Con gái à, làm dâu mà không làm mẹ thì chỉ là cái cục đá kê chân cột nhà chồng thôi. Ở hai mươi, ba mươi năm, ở đến lúc chết cũng chỉ là cục đá kê cột thế thôi…
Nghe mẹ Già nói May ứa nước mắt ra. Vậy là hai mươi năm nay mẹ Già vẫn nghĩ mình chỉ là cục đá, mẹ Già không nhận chị em May hay sao? Mẹ Già định trả chị em May cho mẹ Hoa như người ta mượn ngựa rồi trả ngựa hay sao? Trả xong rồi thì mẹ Già làm gì nữa? Chẳng lẽ bằng ấy tuổi rồi còn định sang nhà khác tiếp tục làm cục đá kê cột? May kéo ghế ngồi xích lại gần mẹ Già hơn một tí, không biết nói gì cho phải, bụng dạ đau thắt như có ai cầm dao sắc mà cứa.

Khuya rồi vẫn không thấy bố về. Bây giờ đường tốt rồi, người ta đi về chỉ mất chưa hết nửa ngày, vậy mà bố đi lâu thế? Chẳng ai bảo ai nhưng hai mẹ con đều có ý chờ, chờ đến tàn gộc củi mới đi ngủ. Nhưng vừa nằm một lúc, chập chờn ngủ thì May nghe có tiếng đàn môi cất lên.

Tiếng đàn ngay ngoài cổng gỗ chứ không gọi ở đầu nhà như lần trước. May định mặc kệ, vừa mới chào nhau, mùi tóc quen quen còn chưa bay hết, lại buồn ngủ nữa. Nhưng tiếng đàn cứ gọi mãi, gọi mãi, mà tiếng đàn môi đêm nay cũng có gì khang khác, dài hơn, trầm hơn, ngập ngừng hơn, vẫn tràn qua bờ đá vừa dày vừa cao như suối chảy. Nghe bao nhiêu lần mà lần nào May cũng hồi hộp, tim đập thình thịch.

Đột nhiên mẹ Già khẽ khàng ra khỏi chăn, chắc lúc đi ngủ mẹ quên chưa buộc con chó ra ngoài chuồng ngựa rồi. Đợi mẹ mở cửa, May cũng tung chăn ra. Ra bảo Chử về đi thôi. Về nghỉ mai còn đi làm chứ.

May đi như chạy ra sân, đầu va cả vào dây phơi treo đậu tương, định ra rồi vào luôn để mẹ Già không biết. Nhưng vừa đi qua sân bất chợt May sững lại. Ngay trước mặt May, chỉ cách hai bước chân là mẹ Già. Mẹ Già quay lưng lại phía May, đầu cúi xuống, tấm khăn tuột trên vai, tay mẹ Già đang nắm chặt thanh gỗ cài hai cánh cổng…

May bíu lấy gốc lê, cố thở thật khẽ. Ánh trăng cuối tuần mờ quá. Gió lạnh từ trong khe núi ào ra, mấy chiếc lá lê già còn sót lại rụng nốt, quệt vào bờ rào đá lạt sạt…

February 26, 2024 0 Bình luận
0 FacebookTwitterPinterestEmail
Rose

Mùa chim én bay (6)

by Rose & Cactus February 24, 2024

Hôm nay là thứ bảy các bạn nhỉ, cuối tuần thích nhất ăn ngủ cứ là tẹt ga :)). Mình giờ lớn tuổi rồi thứ nào thì cũng như nhau thôi đúng giờ đó là mở mắt bật dậy, trách chi ngày xưa cứ thắc mắc sao ông bà dậy sớm thế 3-4h sáng các cụ đã lục tục gấp chăn màn rồi, dù trời có lạnh giá thế nào. Tuổi nào có nhịp sinh học của tuổi đó là vậy

Mình dậy lấy nguyên liệu làm món PHỞ, món ăn sáng yêu thích. Nói chung là các món thuần Ta như Bún, Phở, Hủ tiếu, Bánh canh, Miến, Bánh cuốn, bánh giò, bánh nếp, bánh trôi, bánh chay, bánh đúc, bánh xèo, bánh bột lọc, bánh nậm, bánh ít…đều là những món mình xin được “ Em muốn sống bên (các) anh trọn đời” :)), quanh năm ngày tháng ăn cũng được.

Chứ các món Tây thì em xin chịu :)), pizza, hamburger hay xúc xích nói các bạn không tin chứ số lần mình mua từ xưa đến giờ chắc đếm trên đầu ngón tay vì cả nhà không ai thích ăn.

Mì Sợi Ý, mì  Hàn Quốc ư? Cũng vậy luôn, vác về lần nào cũng vứt xó trong góc tủ cả năm vì nấu không hết. Tại ăn không thấy ngon bằng mỳ tôm…Việt Nam, thật đấy các bạn ạ ăn gói mỳ Miliket hay Hảo hảo rẻ hơn đến 5-7 lần mà sao vẫn thấy đã hơn hẳn so với các thể loại mỳ tôm cao cấp kia.

Hay là mình nông dân quá nhỉ? Có bạn nào giống mình không ?

Ở xứ ôn đới bốn mùa thì thời điểm này đang là giữa mùa Xuân chứ thành phố chúng ta chỉ có hai mùa Mưa và Nắng. Và mình và các bạn đang được sống giữa mùa nắng. Nắng từ sáng sớm đến chiều tối.

Nắng suốt trong 6 tháng nên mùa này độ ẩm cực thấp. Rất may mắn là dù thừa nắng nhưng chúng ta không thiếu gió (tự nhiên) nên trước bình minh và sau hoàng hôn khí hậu vẫn vô cùng dễ chịu, với nhiệt độ vừa phải và mát mẻ.

Thế nên sống ở đây việc dậy sớm không phải là điều khó. Mình dậy rồi, chắc mấy người hàng xóm bên cạnh cũng đã “Chào buổi sáng” vì mình nghe tiếng PIANO vọng sang từ một nhà nào đó:

Vì biết đâu bỗng em thấy đôi chân mỏi mệt
Biết đâu bỗng em thấy sông thương cạn kiệt

Tiếng đàn và tiếng hát hay quá! Sao ai lại lục lại cái bài hát từ lâu lẩu lầu lâu rồi thế nhỉ, dễ đến hơn hai chục năm rồi mình mới gặp lại giai điệu này, kể từ cái thời sinh viên tươi đẹp ấy. 

Vì biết đâu có đôi lúc em xa vời vợi

Biết đâu có đôi lúc con tim nghẹn lời

 Mình khi nấu xong món phở phải chạy đến bật ngay để nghe giai điệu ca khúc, được đệm piano thánh thót, một thời cả phòng mình (ở ký túc xá) nghe đi nghe lại cả ngàn lần cho đến phát chán mới thôi ấy

Và em sẽ cất cánh tung trời hoá thân giấc mơ
Và em sẽ cất cánh phương nào thênh thang mây khói

Cũng  như các món ăn Việt, nhạc Việt nhiều bài phải nói rất hay đấy! Các bạn công nhận không?

 Ah, nhưng có một thứ mình vẫn hơi tiếc

Là trong buổi sáng Tết Nguyên tiêu đẹp thế này, chúng mình có PHỞ để ăn, có nhạc PIANO để nghe,

Mà lại thiếu hoa ĐÀO để ngắm :))

Tết Nguyên tiêu

Dương cầm và Phở,

Lại vắng Đào phai

TẾT NGUYÊN TIÊU

by Latsch, Marie-Luise

Tết nguyên tiêu, nghĩa là đêm rằm đầu tiên của năm mới, “Nguyên” nghĩa là thứ nhất, “Tiêu” nghĩa là đêm. Ngoài ra tết Nguyên tiêu còn được gọi là tết Thượng nguyên để phân biệt với tết Trung nguyên (Rằm tháng Bảy) và tết Hạ nguyên (Rằm tháng Mười).

Hay có một cách gọi khác là Lễ hội đèn lồng

Vào thời xa xưa, lễ kỷ niệm bắt đầu vài ngày sau ngày đầu tiên của năm mới và thường tiếp tục cho đến khoảng ngày 18, thậm chí có thể lâu hơn ở một số vùng nông thôn, do đó đưa mùa Lễ hội mùa xuân lên đến cao trào. Người dân trong mỗi hộ gia đình tổ chức lễ đơn giản hoặc cầu kỳ phù hợp với khả năng tài chính và trình độ văn hóa của mình.

Nguồn gốc và sự phát triển

 Lễ hội đèn lồng dường như có nguồn gốc từ thời cổ đại như một nghi lễ báo hiệu ánh sáng ngày càng tăng và sự ấm áp của mặt trời sau cái lạnh của mùa đông; Một khả năng khác là ban đầu nó là lễ cầu mưa cho vụ trồng trọt mùa xuân. Các ghi chép lịch sử từ nhiều thời kỳ khác nhau có niên đại từ thời nhà Hán (206B.C-220A.D) phản ánh những thay đổi về nội dung của lễ hội đèn lồng qua các giai đoạn.

Trong triều đại nhà Hán, nó được mô tả là dịp tổ chức các nghi lễ hiến tế để tôn vinh Thái Nhất, Thần của sao Bắc cực, người được tôn kính đặc biệt vì ông là hiện thân của Hai nguyên lý Âm và Dương, các yếu tố âm và dương, và không bao giờ thay đổi vị trí của mình trong mối quan hệ với phần còn lại của vũ trụ.

Một tài liệu muộn hơn nhiều từ thời Nam Bắc triều (420-589 sau Công Nguyên), mô tả các hoàng đế làm thơ ca ngợi sự lộng lẫy của những chiếc đèn lồng được trang trí, cho thấy rõ rằng nội dung của các hoạt động Lễ hội đèn lồng đã thay đổi so với trọng tâm trước đó, trong các buổi lễ sùng kính.

Trong những ngày cuối cùng của triều đại nhà Tùy (581-618 sau Công nguyên), Hoàng đế Yang Di, để thể hiện sự giàu có của vương quốc, đã mời nhiều thương nhân nước ngoài đến tham dự một buổi dạ tiệc nhạc kịch ở thủ đô để đánh dấu Lễ hội đèn lồng.

Các sân khấu được dựng lên ở hai bên con phố đông đúc nhất thành phố với khoảng cách hơn ba dặm. Ba nghìn diễn viên và 18 nghìn nhạc sĩ đã tham gia vào chuỗi buổi biểu diễn đáng chú ý kéo dài đến ngày trăng tròn này, chỉ có thời gian nghỉ ngắn để ngủ và ăn.

Khi Lý Thế Dân, hoàng đế thứ hai và là người sáng lập thực sự của nhà Đường, vượt qua sự phản đối của tất cả các công quốc đối địch nổi lên sau sự  tan rã của nhà Tùy và thiết lập quyền lực quốc gia của nhà Đường mới, ông đã đình chỉ tất cả các lễ kỷ niệm Lễ hội đèn lồng trong một số năm. Với sự thịnh vượng được củng cố, giai cấp thống trị cho rằng lễ hội dân gian nổi tiếng này có thể là cơ hội để người dân thể hiện niềm vui trước sự lập lại hòa bình và thịnh vượng và để những người cai trị chia sẻ niềm vui của người dân.

Vì vậy, người ta đã ra lệnh tiếp tục các lễ kỷ niệm. Nhân dịp này, nhà nước đã dỡ bỏ lệnh giới nghiêm vào ban đêm vốn được áp đặt để ngăn chặn dân thường nổi dậy. Không chỉ trong đêm lễ hội mà trong một vài ngày , người dân còn được tham gia lễ kỷ niệm và ngắm nhìn những chiếc đèn lồng được trang trí đẹp mắt. Trong thời gian diễn ra lễ hội, có đông đảo cận thần đi theo, tham gia các hoạt động.

Mô tả về một lễ hội đèn lồng nào đó trong một cuốn sách xuất bản năm 1868 có nội dung: “Việc bán những chiếc đèn lồng giấy lạ mắt trước Lễ hội đèn lồng thường bắt đầu vào khoảng ngày 10 hoặc 11 và đạt đến đỉnh điểm vào tối ngày 14 hoặc 15. Buổi tối là thời điểm người ta trưng bày đèn nhiều nhất  để thu hút người mua và khi đường phố đông đúc hơn với người xem và người mua.

Một số đèn lồng có hình khối, một số khác có hình tròn như quả bóng, hình vuông, phẳng và mỏng hoặc thuôn dài hoặc có hình dạng của nhiều loài động vật khác nhau, bốn chân và hai chân. Một số được chế tạo một cách khéo léo để lăn trên mặt đất như một quả cầu lửa; một số khác như gà trống và ngựa, được tạo ra để di chuyển bằng bánh xe; vẫn còn những thứ khác khi được thắp sáng bởi ngọn nến hoặc đất, có chuyển động quay hoặc quay tròn của một số vật bên trong chúng.         

     “…Một số được làm chủ yếu bằng giấy đỏ, trên đó có những hàng lỗ nhỏ, để tạo thành một ký tự Trung Quốc mang ý nghĩa tốt lành, như hạnh phúc hay trường thọ. Những thứ này khi được thắp sáng sẽ khiến hình dáng của nhân vật rất rõ ràng. Những chiếc đèn lồng khác có dạng hình người và nhằm tượng trưng cho trẻ em hoặc một số đồ vật thờ cúng, như Nữ thần của Lòng thương xót; một số được thiết kế để cầm trên tay, một số khác được gắn trên tường. Chúng được sơn cầu kỳ với các màu xanh, đỏ và vàng, màu đỏ thường chiếm ưu thế, vì đó là biểu tượng của niềm vui và lễ hội. Những thứ đắt tiền nhất và đẹp nhất đều được phủ bằng gạc trắng hoặc lụa trắng mỏng, trên đó vẽ những cảnh lịch sử hoặc các nhân vật cá nhân một cách tinh tế….

Bản dịch năm 1936 của Derk Bodde về Phong tục và Lễ hội hàng năm ở Bắc Kinh, do Dun Lichen viết năm 1900, mô tả khung cảnh lúc đó. “Trong khi tất cả các cửa hàng đều trưng bày đèn lồng, thì những chiếc đèn lồng ở những con phố như Dong Si Pailou và Di An Men, có nhiều nhất —- Có những chiếc đèn lồng đủ màu sắc, được làm từ những chất liệu như lụa, thủy tinh, và chiếc sừng trong suốt, vẽ những cảnh trong truyền thuyết cũ và mới ……Những thương gia tài tình đã tạo ra những đồ vật được đúc từ băng, và từ những mầm lúa mì non, những hình vẽ hoa văn về người và động vật.”

 Phong tục lễ hội

Ngày xưa, những người khá giả sẽ trang trí nhà cửa rực rỡ nhất có thể bằng đèn lồng và còn đốt nhiều pháo. Pháo hoa được sản xuất đủ loại, như hộp nhỏ, chậu hoa, cột tên lửa lửa và khói, “hoa mẫu đơn xâu chuỗi”, “hoa sen rưới nước”, “trăng rơi”, “vòng nho”, “cờ lửa”, và nhiều thứ khác. “Hoa bạc” và “Cây lửa” có lẽ là phổ biến nhất. Các hộ gia đình giàu có và nổi tiếng cạnh tranh nhau mua pháo hoa các loại.

Tục lệ thông thường vào tối ngày 15 là một gia đình dâng lời cầu nguyện lên một số vị thần và sau đó tổ chức một bữa tiệc lớn trong cảnh vui chơi và say sưa. Thêm vào đó, những người phụ nữ đã lập gia đình và được tôn trọng, thì được đi chơi nhiều hơn vào buổi tối hôm đó có lẽ hơn bất kỳ thời điểm nào khác.

Thông thường họ bị giới hạn nghiêm ngặt trong nhà; vì Lễ hội đèn lồng nên họ có thể ra ngoài vào buổi tối để xem trưng bày đèn lồng.Nhiều phong tục liên quan đến Lễ hội đèn lồng liên quan đến việc ăn uống, điều này đúng với hầu hết các lễ hội truyền thống của Trung Quốc. Một phong tục như vậy được gọi là “ăn khoai môn dưới đèn lồng”. Đầu tiên, một lượng khoai môn sẽ được đun sôi cho đến khi mềm.

Gần nửa đêm, tất cả các thành viên trong gia đình, già trẻ, nam nữ, tụ tập dưới ánh sáng rực rỡ nhất lơ lửng trên cao và bắt đầu ăn món khoai môn được cung cấp. Một số người nói rằng bằng cách này họ có thể trở nên sáng suốt. Những người khác cho rằng phong tục này được thực hiện để tránh sự chuyển sinh của linh hồn mà những người theo đạo Phật tin rằng sau cái chết của một người.

Ở một số vùng trồng bông, người ta thường nặn những quả bông từ bột mì và dán chúng trên đồng. Sau đó, với những cây nhang đang cháy trên tay, họ đi bộ qua cánh đồng, hy vọng bằng cách này sẽ có được một vụ thu hoạch bông tốt.

Sau khi buổi lễ hoàn thành, những quả bông giả sẽ được chia cho bọn trẻ với niềm tin rằng chúng sẽ được bảo vệ khỏi nguy hiểm.Tuy nhiên, một phong tục khác liên quan đến thực phẩm phổ biến cả xưa và nay là ăn chè trôi nước, những viên bột gạo nếp với nhân ngọt trong bát nước cốt.Ở Phúc Kiến và các tỉnh khác, các gia đình sẽ treo số  đèn lồng bằng số lượng thành viên trong gia đình.

Để bày tỏ mong muốn có thêm con, họ sẽ trưng thêm nhiều đèn lồng.Lễ hội đèn lồng tất nhiên không chỉ có nghĩa là ăn uống đối với người Trung Quốc.Ngoài ra còn có nhiều loại hình biểu diễn đầy màu sắc và thú vị để mọi người thưởng thức, chẳng hạn như múa cà kheo, yao gu (trống lưng), múa thuyền và múa lừa.

Phổ biến nhất là múa rồng và múa sư tử, mặc dù các vũ công cà kheo với tinh thần lễ hội của họ rất được yêu thích. Đây là những nhóm đàn ông, một số có râu giả và mặt sơn vẽ, số khác cải trang thành phụ nữ, thay đổi và nhảy múa với dáng đi ngộ nghĩnh.

Ở vùng Triều Châu và Sán Đầu của tỉnh Quảng Đông, đu quay và vòng xoay ngựa gỗ là những hình thức giải trí phổ biến. Được cho là có nguồn gốc từ thời nhà Đường, những trò chơi này sau đó được du nhập vào Hàn Quốc, nơi những phụ nữ trẻ vẫn theo phong tục chơi xích đu vào thời điểm Lễ hội đèn lồng.

Những trò chơi này từ lâu đã mất đi ý nghĩa tôn giáo ban đầu, vốn liên quan đến việc ngăn ngừa bệnh dịch.Múa sư tử, có lẽ là điệu múa được người dân Trung Quốc yêu thích nhất, có lẽ bắt nguồn từ những nghệ sĩ tung hứng và huấn luyện động vật lưu động của Ấn Độ, những người lần đầu tiên xuất hiện ở Trung Quốc vào thời nhà Đường. Vì không có sư tử sống nên một con sư tử bằng vải sẽ phù hợp với mục đích của họ.

Một người đàn ông sẽ điều khiển phần đầu bằng gỗ và một người khác điều khiển phần thân sau, họ đã phát triển một điệu nhảy tên là Trò chơi sư tử, hình thức đầu tiên của nó là một nghi lễ đuổi quỷ. Sư tử tượng trưng cho một vị Bồ Tát và đóng vai trò là người bảo vệ Phật giáo.Ở các vùng nông thôn và thành thị của Trung Quốc, có rất nhiều đoàn múa sư tử diễu hành trên đường phố hoặc đi từ làng này sang làng khác.

Mỗi đoàn có thể bao gồm một hoặc hai con sư tử, hai vũ công ở đó dụ chúng bằng những quả bóng thêu lớn thay cho ngọc trai, và một số nhạc công đánh chiêng và trống.Ngày nay, ở Trung Quốc, nơi mà người dân thành phố có thể xem múa lân nhiều nhất là tại một buổi biểu diễn nhào lộn.

Trước sự thích thú của người xem, sư tử xanh và sư tử vàng nhảy múa, lăn lộn trên sân khấu để đuổi theo những viên ngọc trai, thể hiện sự nhanh nhẹn đáng chú ý với nhãn cầu đảo, lưỡi thè ra, quai hàm và tiếng chuông leng keng. Một trò chơi văn học từng rất được ưa chuộng trong tầng lớp giáo dục lớn tuổi vào tối ngày 15 có tên là “Đoán đèn lồng. Một số câu đố đầu tiên sẽ được viết trên những tờ giấy, sau đó dán lên những chiếc đèn lồng treo trước nhà hoặc bên trong nhà.

Nếu được yêu cầu bởi các câu đố cụ thể, đôi khi có thể treo các manh mối cartain trên đèn lồng. Những thứ này được gọi là Mi Mian (mặt của câu đố) và đã viết trên đó manh mối dẫn đến lời giải chính xác của câu đố, chẳng hạn như một ký tự Trung Quốc, một dòng thơ, tên của một người nổi tiếng hoặc một địa danh.

Ai đoán đúng sẽ được thưởng ngay tại chỗ. Thường thì các câu đố là những ám chỉ rất mơ hồ và cực kỳ khó giải mã. Người nước ngoài, ngay cả những người thông thạo văn học và các vấn đề Trung Quốc, gần như chắc chắn sẽ không thể trả lời chính xác.

Nhật ký William,

Feb 24

Hôm nay là Tết nguyên tiêu, ngày rằm đầu tiên trong năm từ lâu đã được coi là một lễ hội mùa Xuân quan trọng: “Cả năm có rằm tháng Bảy, cả thảy có rằm tháng Giêng”

Thấm thoát gần đến tiết nguyên tiêu, từ mồng tám tháng giêng trở đi đã có viên thái giám đến xem xét phương hướng: chỗ thay áo, chỗ ngồi chơi, chỗ nhận lễ, chỗ ăn tiệc, chỗ nghỉ ngơi.

Lại có viên thái giám tổng quản lý quan phòng đem bọn thái giám nhỏ đến xem xét chỗ canh gác, chỗ căng màn, và dặn bảo người nhà họ Giả các nghi lễ như chỗ nào phải lui ra, chỗ nào quỳ, chỗ nào dâng món ăn, chỗ nào tâu việc. Bên ngoài lại có nhân viên bộ công và ty ngũ thành binh mã phải đến quét dọn đường sá, ngăn cấm những người không có chức vụ qua lại.

Bọn Giả Xá thì đốc thúc những thợ làm đèn đuốc. Mãi đến ngày mười bốn, mọi việc mới xếp đặt xong. Đêm hôm ấy, không một ai được chợp mắt.

Hôm rằm, đầu canh năm, từ Giả mẫu trở xuống, theo chức tước mặc phẩm phục đại trào. Trong vườn Đại quan, màn rồng, rèm phượng, vàng bạc châu báu choáng lên khắp nơi.
Đỉnh đốt hương bách hợp, lọ cắm hoa trường xuân, bốn bề im lặng như tờ, không một tiếng động. Bọn Giả Xá đứng ngoài cửa Tây, bọn Giả mẫu đứng ở ngoài cửa chính phủ Vinh. Đầu đường cuối ngõ mùng màn che kín. Đang lúc chờ lâu sốt ruột, chợt có một viên thái giám cưỡi ngựa đến, Giả Chính đón hỏi tin tức.

Viên thái giám nói:
– Hãy còn sớm chán, đầu giờ mùi ngự cơm chiều, giữa giờ mùi đến lễ phật ở cung Bảo Linh, đầu giờ dậu vào cung Đại Minh hầu yến, xem đèn rồi mới xin thánh chỉ về, có lẽ đầu giờ tuất mới bắt đầu đi.
Phượng Thư nghe xong, nói:
– Thế thì mời bà và mẹ hãy về buồng nghỉ, chờ lúc ấy sẽ ra cũng không muộn.
Giả mẫu trở về. Công việc trong vườn đều do Phượng Thư trông nom. Những người coi việc, mời bọn thái giám đi ăn uống, sau đó bảo người nhà gánh từng gánh nến đi thắp ở các nơi.

Chợt nghe bên ngoài có tiếng ngựa chạy rầm rập, chừng mười viên thái giám thở hồng hộc đến vẫy tay ra hiệu. Bọn thái giám ở đấy biết là quý phi sắp đến, đều theo phương hướng đứng xếp hàng. Giả Xá dẫn con cháu trong họ đứng chực ngoài cửa Tây.

Giả mẫu dẫn đám đàn bà trong họ đứng ở ngoài cửa chính đón tiếp. Lặng lẽ một lúc, thấy hai viên thái giám đi từ từ đến cửa Tây, xuống ngựa đem buộc ở ngoài chỗ quây màn rồi ngoảnh mặt về phía tây, buông thõng tay đứng chực. Chốc sau lại có hai viên nữa.

Rồi cứ thế lần lượt tới gần mười đôi, khi ấy mới nghe văng vẳng có tiếng âm nhạc từ đằng xa vọng lại. Rồi từng đôi một cầm quạt phượng, cờ rồng, lông trĩ, quạt rồng, và lẵng vàng đốt trầm hương.

Theo sau là một cái tán vàng thêu bảy con phượng, che mũ, áo, đai, giày. Lại có bọn thái giám mang khăn tay. Ống nhổ, phất trần cũng từng đôi một lũ lượt đi qua. Sau cùng là tám viên thái giám rước cỗ xe loan thêu phượng màu vàng từ tử đi đến.

Giả mẫu vội quỳ xuống, có ngay bọn thái giám đến đỡ dậy. Xe loan đi vào cửa chính, rẽ sang phía đông, đến trước một nhà, có viên thái giám quì xuống, mời quí phi xuống xe thay áo. Khi vào đến cửa, bọn thái giám lui ra, chỉ có Tiêu Dung, Thái Tần  đỡ Nguyên Xuân xuống xe.

Trong vườn, đèn hoa sáng rực, đều làm bằng the lụa cực kỳ tinh xảo, trên treo một cái biển căng đèn, viết bốn chữ: “thể nhàn mộc đức”
Nguyên Xuân vào thay áo rồi lại lên xe ra thăm vườn: khói thơm nghi ngút, bóng hòa rập rờn, chỗ nào cũng đèn sáng chói lọi, lúc nào cũng tiếng nhạc du dương, thật là cảnh tượng thái bình, phong lưu phú quí, nói không xiết được!

Nhớ lại những ngày ở dưới núi Thanh Ngạnh trong dãy núi Đại Hoang, mình sao mà buồn rầu tịch mịch vậy! Nếu không nhờ nhà sư chốc đầu và đạo sĩ khiễng chân mang đến đây, thì làm gì mình được thấy cái thế giới này. Muốn làm một bài phú đèn trăng, bài tụng tinh nhân, để ghi lại việc hôm nay, nhưng lại sợ vướng vào khuôn sáo của các sách.

Với quang cảnh ấy, dù có làm bài phú, bài tụng, cũng không thể hình dung hết cái đẹp của nó; mà không làm thì những hào hoa mỹ lệ, chắc độc giả cũng có thể tưởng tượng ra được. Cho nên xin bớt đi, khỏi phải dài dòng, để quay về ý chính là hơn.

Giả phi ngồi trên kiệu trông thấy quang cảnh trong và ngoài vườn, lẳng lặng thở dài: “Xa hoa quá”. Chợt viên thái giám quì mời lên thuyền. Giả phi xuống kiệu, chỉ thấy một dòng nước trong uốn khúc như rồng lượn, hai bên bờ đá, treo các thứ đèn bằng thủy tinh hoặc pha lê, sáng như bạc, trắng như tuyết.

Khắp trên cành cây liễu, cây hạnh, đều kết hoa giả bằng giấy lụa và thông thảo treo hàng bao nhiêu ngọn đèn. Dưới nước có những đèn hình hoa sen, hoa ấu, con le, con cò, đều làm bằng vỏ trai, ốc hoặc lông chim. Trên dưới đua sáng, trời nước một màu, thực là một thế giới lưu ly.

Trên thuyền lại có các chậu hoa, các thứ đèn cực kỳ tinh xảo, rèm châu, màn gấm, chèo quế, sào lan, không cần phải nói nhiều… Vào bến đá, có một cái biển đèn đề bốn chữ: “Liễu đình hoa tự”.

Bạn đọc thử xem, những chữ: “liễu đình hoa tự”, “hữu phượng lai nghi”. Chỉ là những chữ Giả Chính muốn thử tài Bảo Ngọc, sao lại đem ra đề thực? Họ Giả lại là một nhà nền nếp thi thư, bạn bè qua lại đều là những tay tài giỏi, làm gì chả có mấy người đứng ra đề vịnh, sao lại lấy những câu của chú bé con để lấp liếm cho qua?

Như vậy khác nào bọn hào phú, quẳng tiền ra, chuốc những chuyện tô son điểm phấn, như loại: Trước cửa khóa vàng cây liễu lục; sau nhà bình gấm chặng non xanh; và cho đó là nhã. Đằng này, hai phủ Ninh, Vinh mà suốt cuốn thạch đầu đã nêu ra thì không phải như vậy. Xem thế, đủ thấy trái ngược rất xa. Độc giả chưa hiểu, để vật ngu xuẩn nói rõ đầu đuôi cho hay.

Nguyên là Giả phi lúc bé được Giả mẫu nuôi dạy. Sau thêm được Bảo Ngọc. Giả phi là chị cả, Bảo Ngọc là em út. Giả phi nghĩ mẹ tuổi đã cao, mới sinh được đứa em nhỏ, nên rất thương yêu Bảo Ngọc, khác hẳn mọi người. Vả lại, chị em cùng ở với Giả mẫu, không rời nhau lúc nào.

(Trích Hồi thứ 18 – Hồng Lâu Mộng)

Khi Bảo Ngọc mới ba, bốn tuổi, chưa đi học, đã được Giả phi dạy truyền khẩu, thuộc lòng mấy quyển sách, biết đến mấy nghìn chữ.

Tuy là chị em, nhưng chẳng khác gì mẹ với con. Sau khi vào cung, Giả phi thường nhắn tin cho cha mẹ: “Cần phải nuôi dạy Bảo Ngọc cẩn thận, không nghiêm thì sau này không thành người, nhưng nghiêm quá lại sợ xảy ra sự bất trắc, làm cho cha mẹ lo buồn”.

Lòng quyến luyến của Giả phi đối với Bảo Ngọc thật là không khuây chút nào. Mấy hôm trước, thấy thầy học khen Bảo Ngọc tài tình, Giả Chính chưa tin, nhân lúc vào thăm vườn, liền bắt đề thơ, để xem ý tứ hay dở thế nào. Ông ta nghĩ: “Câu đối, biển đề” có nhờ ngòi bút của bậc đại tài cũng chẳng khó gì.

Song trẻ con làm ra, tuy không hay lắm, cũng có chỗ đáng lấy và có phong vị của nhà mình hơn”. Mặt khác, ông ta cũng muốn để Giả phi biết rằng: những câu đề vịnh này là của em nhỏ nghĩ ra, để khỏi phụ lòng Giả phi ngày thường mong mỏi. Vì thế ông ta mới để những câu đó lại. Còn chỗ nào hôm trước chưa đề, về sau đều đề thêm cả.
Giả phi xem bốn chữ này cười nói:
– Hai chữ “hoa tự” là được rồi, cần gì phả thêm “liễu đình” nữa?

Thái giám đứng hầu nghe vậy, vội lên bờ truyền cho Giả Chính. Giả Chính lập tức cho viết lại.
Bấy giờ thuyền đến bờ, ghé lại. Giả phi lên xe, thấy cung điện nguy nga, trên bức hoảnh viết bốn chữ lớn: “Thiên tiên bảo cảnh” Giả Phi sai đổi là: “Tinh thân biệt thự”, rồi tiến vào hành cung.

Ở đây, đèn đuốc rực trời, hương thơm nhát đất, cây lửa, hoa kỳ, cửa vàng, cột ngọc, rèm cuốn bằng móc râu tôm, đệm giải bằng da rái cá, đỉnh tỏa mùi xạ hương, tường treo quạt đuôi trĩ. Thực là: “Chốn thần tiền cửa vàng lầu ngọc, nhà hoàng phi đền quế, cung lan”

Giả phi hỏi:
– Tại sao nơi này không đề biển?
Thái giám đi theo hầu, quì tâu:
– Đấy là chính điện, không dám tự tiện đề trước.

Giả phi gật đầu. Thái giám mời Giả phi ngồi nhận lễ. Hai bên thềm tấu nhạc. Hai viên thái giám dẫn bọn Giả Xá, Giả Chính xếp hàng ở dưới thềm. Chiêu Dung truyền dụ: “miễn lễ”. Mọi người lui ra. Lại dẫn bọn Giả mẫu từ thềm bên đông lên. Chiêu Dung lại truyền dụ: “miễn lễ”.

Mọi người lại lui ra. Ba tuần dáng trà xong. âm nhạc nghi. Giả phi xuống ngai, vào nhà bên thay áo, rồi lên xe ra vườn chơi. Đến nhà Giả mẫu, Giả phi muốn làm lễ gia đình, Giả mẫu quì xuống ngăn lại.

Thoạt gặp mặt nhau, Giả phi rỏ nước mắt, một tay nắm Giả mẫu một tay nắm Vương phu nhân. Ba người đều thổn thức, nói không ra lời. Hình phu nhân, Lý Hoàn, Vương Hy Phượng, Nghênh Xuân, Thám Xuân, Tích Xuân đứng bên cạnh cũng đều rỏ nước mắt không nói gì. Một lúc Giả phi mới nén buồn, cười gượng an ủi:

– Ngày trước đã đưa tôi đến chỗ không bao giờ được về gặp người nhà, nay may được về đây, mẹ con lại không cười, không nói, cứ khóc! Chốc nữa tôi đi, biết bao giờ lại được gặp nhau?
Nói xong Giả phi không nhịn được, lại thổn thức khóc.

Hình phu nhân vội đến khuyên giải. Giả mẫu mời Giả phi về chỗ ngồi. Giả phi theo thứ tự hỏi han từng người, lại khóc một phen nữa. Rồi đến những người coi việc ở phủ đông, phủ tây đứng ngoài hiên làm lễ. Sau lần lượt đến bọn hầu đàn bà con gái. Giả phi hỏi:
– Dì Tiết, Bảo Thoa, Đại Ngọc ở đâu không đến.
Vương phu nhân thưa:
– Vì họ là ngoại, không có chức vị gì, nên không dám thiện tiện vào hầu.

Giả phi liền bảo mời vào. Một lúc, Tiết phu nhân vào, muốn theo quốc lễ, nhưng Giả phi truyền miễn cho, rồi cùng kể “Hành chi thanh phân”, trên gác, lên lầu, qua ngòi, quanh núi, nhìn ngắm quanh co, chỗ nào cũng trang hoàng lộng lẫy, cái gì cũng tô điểm mới lạ. Nguyên phi khen ngợi không ngớt, lại khuyên: “Làm thế này là quá lạm, lần sau không nên xa xỉ quá. Đến chính điện, Nguyên phi truyền miễn lễ, mọi người vào chỗ ngồi. Tiệc yến bắt đầu. Giả mẫu ngồi dưới tiếp, bọn Vưu thị, Lý Hoàn, Phượng Thư thì dâng canh, nâng chén.

Nguyên phi truyền lấy bút mực sẵn, tay mở giấy hoa tiên, chọn chỗ nào vừa ý thì đặt tên. Tên vườn thì đặt là “Đại quan viên” , biển ở chính diện đề là: “Cố ân tư nghĩa”

Câu đối đề:
Trời đất mở lòng nhân, con đỏ dân đen đều mến phục,
Xưa nay rộng ân điển, chín cháu muôn nước đội vinh quang.

Chỗ có biển đề: “Hữu phượng lai nghi” thì đặt tên là: “Tiêu Tương quán”  Chỗ đề: “Hồng hương lục ngọc”, thì đổi là: “Di hồng khoái lục” , và đặt tên là: “Di hồng viện”. Chỗ đề “Hành chí thanh phân” thì đặt tên là: “Hành vu uyển”. Chỗ đề: “Hạnh liêm tại vọng” thì đặt tên là: “Cán các sơn trang”  lầu giữa đặt tên là: “Đại quan lâu”.

Lầu bên đông đặt tên là: “Xuyết cẩm các” . Lầu bên tây đặt tên là: “Hàm phương ác”. Lại còn những tên “Lục phong hiên”, “Ngẫu hương tạ”, “Từ lang châu” , “Hành diệp chứ”. Biển đề có những chữ: “Lê hoa xuân vũ”, “Đồng tiễn thu phong” , “Địch lộ dạ tuyết” .

Nguyên phi lại truyền không nên bỏ những câu đối và bức hoành đã đề trước, rồi đề một bài tứ tuyệt như sau:
Non nước bao quanh khéo lạ lùng,
Biết bao công của mới làm xong.
Thợ trời thêm thợ người tô điểm,
Gọi Đại quan viên có xứng không?

Nguyên phi đề xong, cười bảo các chị em:
– Tôi xưa nay vẫn kém tài mẫn tiệp, không quen ngâm vịnh, các em đều đã biết cả. Đêm hôm nay gọi là nghĩ qua loa để khỏi phụ cảnh này thôi. Bao giờ rỗi tôi sẽ soạn bài “Đại quan viên ký” và bài “Tình thân tụng” để kỷ niệm ngày hôm nay. Chị em cũng nên mỗi người đề một cái biển, vịnh một bài thơ, chớ vì tài mọn của tôi mà phải gò bó. Bảo Ngọc cũng biết đề vịnh, điều ấy đáng mừng. Trong các nơi, ta thích nhất “quán Tiêu Tương” và “Hành Vu uyển” rồi đến “viện Di Hồng” và “Cát cân sơn trang”, bốn nơi này phải có thơ đề vịnh riêng mới được. Những câu đề trước tuy cũng khá, nhưng phải làm mỗi nơi một bài thơ, để ta thử tài tại chỗ, mới không phụ công ta vất vả dạy dỗ từ bé!

Bảo Ngọc vâng lời, lui ra nghĩ thơ.
Trong bọn Nghênh Xuân, Thám Xuân, Tích Xuân thì Thám Xuân hơn cả. Nhưng biết trước không thể đua tài với họ Tiết, họ Lâm được, tuy nhiên, nàng cũng phải gắng gượng làm cho qua chuyện. Lý Hoàn cũng gắng sức làm một bài. Giả phi lần lượt xem:

Biển đề KHOÁNG TÍNH DI TÌNH
Phong cảnh vườn này thực lạ ghê.
Vâng lời đề biển, thẹn tay đề.
Cõi trần đâu có nơi nào thế,
Dạo cảnh ai là chẳng phải mê!
Nghênh Xuân

Biển đề VẠN TƯỢNG TRANH HUY 
Vườn này xây đắp thực nguy nga,
Vâng mệnh đề thơ thẹn bút hoa

Tinh xảo nhường nào không kể xiết,
Quả nhiên muôn vật đẹp thêm ra.
Thám Xuân

Biển đề VĂN CHƯƠNG TẠO HÓA
Non nước bao quanh mấy dăm dài,
Lâu đài cao ngất giữa từng mây.
Sánh cùng nhật nguyệt cùng tươi sáng,
Bác thợ trời kia cũng kém tài.
Tích Xuân

Biển đề VĂN THÁI PHONG LƯU
Bốn bề non nước cảnh chơi vơi,
So với Bồng lai đẹp tuyệt vời.
Quạt lướt màu xanh làn cỏ ngát,
Quần xòe sắc đỏ cánh hoa rơi.
Ngọc chờ đời thịnh càng lên giá.
Tiên ở đài dao lại xuống chơi.
Từ lúc vườn này chào khách quí,
Phàm trần đã đến được bao người Lý Hoàn

Biển đề NGƯNG HUY CHUNG THỤY 
Vườn hoa xây cạnh đế thành,
Một vùng trời đẹp mây lành lạ sao.
Rời hang oanh đã đậu cao,
Trúc kia đợi phượng múa chào cùng vui.
Gió văn thổi lúc ra chơi,
Thăm nhà trọn hiếu dạy người theo noi.
Tài tiên cao diêu tuyệt vời,
Thẹn mình còn dám thêm lời nữa sao?
Tiết Bảo Thoa

Biển đề THẾ NGOẠI TIÊN NGUYÊN 
Dạo chơi Người lại thêm vui,
Cõi tiên nào phải là nơi bụi hồng!
Đẹp thay mượn cảnh non sông,
Điểm tô cảnh lại lạ lùng đẹp hơn.
Rượu kim cúc ngát mùi hương,
Chào mừng người ngọc rõ ràng hoa tươi.
Mong sao trên đội ơn trời,
Vườn này thường được đón mời xe loan.
Lâm Đại Ngọc

Nguyên phi xem xong khen mãi, cười nói:
– Rút cục bài của em Tiết, em Lâm hơn hẳn các bài. Chị em chúng ta không ai bằng.

Ngay đêm ấy, Đại Ngọc định trổ hết tài át hẳn mọi người. Không ngờ Nguyên phi chỉ bảo đề mấy chữ hoành biển và một bài thơ, nên không dám trái lời, chỉ làm qua loa một bài thơ cho tác trách. 

(Trích Hồi thứ 18 – Hồng Lâu Mộng)

Mấy hôm nay, cùng với sự kiện hai bộ phim “Mốt” và “Mận, Bún và Violin” thành công vang dội là việc hai thằng bạn tôi nảy lòi ra làm thơ khiến tôi vui không sao tả xiết. Vậy là giờ đây, ngoài tình bằng hữu tôi còn có thêm những người bạn thơ để mà đàm đạo

From:Mr Xi Nê

 Chủ tịch Hội Điện Ảnh Tp. Vườn Địa Đàng

To: Mr William

Trước tiên, thay mặt những người làm phim chân thành cảm ơn sự quan tâm của Ông tới hai tác phẩm vừa được công chiếu trong những ngày Tết vừa qua. Là những người làm trong lĩnh vực Điện ảnh chúng tôi cũng vô cùng hạnh phúc vì sự thành công của “Mốt” và “Mận, Bún và Violin”.

Điều đó là minh chứng cho thấy một bộ phim nếu được làm một cách tâm huyết và chỉn chu trên tình thần tôn trọng người xem thì dù đâu đó còn có chỗ chưa hoàn thiện và thiếu sót nhưng cũng sẽ vẫn nhận được sự ủng hộ nhiệt liệt của Quý vị khán giả

Trong tương lai, tôi hy vọng các nhà làm phim chúng ta không ngừng học hỏi, trau dồi, nâng cao kiến thức tiếp cận gần hơn với các kỹ thuật tiên tiến của điện ảnh thế giới để cho thể cho ra những sản phẩm điện ảnh có giá trị cao, mang đậm dấu ấn đời sống và con người Việt. Và cũng nhằm góp thêm một món ăn tinh thần có chất lượng cho người dân “Vườn địa đàng” chúng ta

Với sự vui mừng khôn xiết, tôi hoàn toàn tán thành mong muốn của Ông về việc thành lập một Hiệp Hội thơ ca cho thành phố chúng ta!

Chúc ông thành công với kế hoạch của mình và đón một mùa Xuân luôn tràn đầy niềm vui!

Trên đây là thư của ngài chủ tịch bên điện ảnh mới gửi cho tôi tối hôm qua. Suốt đêm tối lại mất 1/2 của 13 giờ không ngủ :)) để suy nghĩ về cái tên cho Hội thơ của mình. Để chính thức hôm nay, ngày Tết nguyên tiêu, ngày mà những người yêu vẻ đẹp của nghệ thuật thi ca thường có cảm hứng họa lên, vịnh lên những khúc ca ngân tươi đẹp, tôi xin công bố  HỘI THƠ THÀNH PHỐ VƯỜN ĐỊA ĐÀNG mang tên:

Yêu THƠ từ cái nhìn đầu tiên

Và các bạn biết không chẳng biết là do cái tên của Hội hấp dẫn quá hay là quá thương quý tôi mà tất cả mấy thằng bạn chiến hữu của tôi đứa nào cũng tình nguyện gia nhập không một chút lăn tăn, kể cả khó tính cỡ …”cụ xứ”.

Chứ sao nữa,

thằng Jack làm thơ về hoa Mai thì đã có đến 999.999 (nhưng đơn vị tiền tệ là…VND, gớm “cụ xứ” cứ gắn cho nó cái mác USD làm nó phải treo cái biển to tướng trước nhà cải chính chứ không đêm lại khổ vì canh…trộm, nhà đã kịp lắp camera đâu :)))

còn thằng Monster làm thơ về hoa Mận xong thì lăn quay ra ốm. Chả biết nó ốm vì gì chỉ thấy sao ốm mà nó vui như kiểu trúng …Vietlot :)). Chắc phải nhờ thằng Leo chẩn đoán, dù sao thằng chả cũng có nhiều kinh nghiệm thực tế :)))

Vậy là Yêu THƠ từ cái nhìn đầu tiên đã có 3 thành viên đầu tiên:

-Tôi: William chủ tịch

Mr Jack: Phó chủ tịch phụ trách tài chính

Mr Monster: Thơ ký phụ trách nội dung “You and I” :))

Ba đứa hội viên còn lại là những nhân vật quen thuộc đã gắn bó với Quý độc giả qua các câu chuyện dài kỳ cả năm qua :)). Ba chàng ngự lâm này muốn nhập thất Am Thơ của tôi cũng phải cúng cho tôi 3 bài thơ Haiku mới được tôi chấp thuận. Không dễ đâu, tôi, à quên Thơ,  dù ế cũng phải có tiêu chuẩn của nó :))

Mời các bạn thưởng thức:

1.

Nàng Mona

Hoa súng từ vườn Monet

Trên con tàu tuổi trẻ

(Charlie)

2.

Từ Vườn địa đàng

Nhìn thấy

Trái tim đập

(Leo)

3.

Tết nguyên tiêu

Điện thoại kêu

Lô số 1

(Skeleton)

:))

Mới hồi trưa thằng Charlie nó nhắn với tôi để nó lôi kéo thêm một vài người bạn của nó vào cái Hội này nữa cho thêm phần xôm tụ. Mountain chẳng hạn, nhưng thằng nhỏ đang du ngoạn chốn núi cao vực thẳm nó còn lâu mới có mặt tại thành phố của chúng tôi được.

Vậy nó đang làm gì ở cái chốn xa xôi ấy nhỉ? 

NGƯỜI H’MONG

By Sarah Turner

4.

Đối với hàng chục nghìn hộ gia đình người Mông ở vùng cao vẫn tiếp tục phụ thuộc vào sinh kế bán tự cung tự cấp, trâu là tài sản thiết yếu về nhiều mặt. Để đảm bảo nguồn cung trâu, cư dân vùng biên giới phải cân nhắc cẩn thận lợi ích và bất lợi của việc tham gia vào các tuyến đường vùng cao khác nhau mà qua đó những con vật này được trao đổi và mua bán.

Các thể chế xã hội, văn hóa và nghi thức đa dạng đặt ra các hướng dẫn cho việc tiến hành các giao dịch trâu, dù trong bối cảnh buôn bán dựa trên cộng đồng hay mang tính khách quan hơn trên thị trường.

Trâu phục vụ nhiều chức năng trong nền kinh tế hộ gia đình người Hmong và đóng vai trò quan trọng như một con vật hiến tế (đối với các hộ gia đình theo thuyết vật linh), là bằng chứng về sự giàu có và uy tín cũng như là dấu hiệu nhận dạng. Những con vật có giá trị này được buôn bán và trao đổi trong các thôn, ở địa phương thông qua những nơi được coi là “làng trâu” chuyên biệt, hoặc ở những chợ trâu.

Khả năng tiếp cận các mạng lưới phức tạp này của các cá nhân và hộ gia đình người H’mông có thể rất khác nhau. Thay đổi phương thức vận chuyển, thắt chặt kiểm soát qua biên giới, lo ngại về dịch bệnh vật nuôi và các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt đã dẫn đến các luồng cung và cầu mới, tuy nhiên vị trí quan trọng của trâu trong sinh kế vùng cao của người Hmông dường như rất ổn định.

Vị trí của trâu trong sinh kế vùng cao của người Mông

Trâu phát triển mạnh trong môi trường bùn lầy, ẩm ướt và được tìm thấy khắp vùng nông thôn Trung Quốc về phía nam khoảng 360 bắc và về phía đông 97o đông. Hơn một nửa số trâu của Việt Nam sống ở khu vực miền núi phía Bắc, nơi có điều kiện sinh thái tối ưu cho sự phát triển của chúng, trong khi việc cơ giới hóa sản xuất nông nghiệp ở vùng đất thấp màu mỡ đã khiến chúng trở nên dư thừa ở đó.

Tuy nhiên, trên khắp vùng biên giới. Tại Việt Nam, trâu chiếm 79% tổng đàn chăn nuôi (trâu, bò và ngựa) của tỉnh Lào Cai vào năm 2010, phần lớn ở phía tây sông Hồng. Ở phía đông, trâu là một phần sinh kế ít phổ biến hơn của các hộ gia đình, đặc biệt là ở khu vực biên giới tỉnh Hà Giang, nhưng có xu hướng sinh sống ở những vùng trũng thấp có người dân tộc Tày và Nùng.

Ở tỉnh Lai Châu, cũng như tỉnh Lào Cai, trâu là một phần sinh kế cốt lõi của người Hmông. Hoạt động buôn bán xuyên biên giới phát triển mạnh về những loài vật nuôi này, ít nhất đã có từ thời thuộc địa, vẫn hoạt động tích cực trên khắp các dãy núi hùng vĩ này.

Trâu đã góp phần đáng kể vào sinh kế của con người và an ninh lương thực.

Trong hơn 5.000 năm, người dân ở châu Á đã phụ thuộc vào chúng cho các công việc lao động trong sản xuất nông nghiệp cũng như vận chuyển các vật nặng. Trâu là tài sản sinh kế đa chiều duy nhất, đóng vai trò là nguồn hoặc người hỗ trợ vốn vật chất, tự nhiên, tài chính, xã hội và văn hóa.

Ở vùng biên giới, nơi điều kiện sinh thái thuận lợi cho canh tác bậc thang, trâu rất quan trọng đối với những bậc thang dốc nhất, vì máy cày cơ giới không phù hợp với những mảnh đất hẹp, thẳng đứng. Ngay cả ở những khu vực ít dốc hơn, trâu thường tiết kiệm chi phí hơn so với máy kéo nhỏ vì chúng giúp nông dân tiết kiệm tiền nhiên liệu và có chi phí bảo trì thấp và giá bán lại cao.

Trâu mang lại lợi ích bổ sung bằng cách tiêu thụ các sản phẩm phụ không thể sử dụng được trong sản xuất trang trại, chẳng hạn như thân cây lúa, trong khi phân của chúng có thể được sử dụng làm nhiên liệu nấu ăn hoặc cải thiện độ phì của đất.

Là nguồn cung cấp thịt tươi và khô quan trọng, trâu đóng vai trò trực tiếp trong vấn đề dinh dưỡng và an ninh lương thực của người Hmông.

Tuy nhiên, mãi đến gần đây nông dân vùng biên giới mới nuôi trâu cho những mục đích cụ thể này. Ngoại trừ nghi lễ hiến tế, trâu thường chỉ bị giết để tiêu thụ sau khi chúng không còn khả năng lao động do tuổi tác hoặc bị thương.

Trâu cũng đóng góp theo những cách khác. Sừng của chúng được sử dụng làm cán dao, nhạc cụ và dụng cụ bói toán, cũng như để “giác hơi”, một phương pháp chăm sóc sức khỏe truyền thống để giảm đau và đau đầu. Da trâu cũng được sử dụng.

Trâu là nguồn tài sản, tiết kiệm và bảo hiểm di động, có khả năng thay thế cao. Với giá trị tiền tệ cao, trâu là lựa chọn lý tưởng để tăng thu nhập lâu dài cho hộ gia đình. Ví dụ, vào năm 2012, nông dân người Mông ở tỉnh Lào Cai, Việt Nam cho biết giá tiêu chuẩn cho một con trâu trưởng thành đáng tin cậy có khả năng lao động là 18-20 triệu đồng.

Tin đồn lan truyền tại một đám cưới của người Mông năm 2012 về việc một con trâu quý được bán với giá 29 triệu đồng đã khiến những người tham dự vô cùng ngưỡng mộ và tạo uy tín cho gia chủ.

Trâu thường bắt đầu được đào tạo công việc khi được hai tuổi và tiếp tục cung cấp lao động nông nghiệp quan trọng cho đến khi chúng khoảng 11 tuổi, khi năng suất của chúng bắt đầu giảm. Trâu cũng có thể được đánh giá cao về giá trị khi chúng trưởng thành và sinh sản; trâu cái có khả năng sinh con cho đến khoảng mười tám tuổi.

Số lượng và sức khỏe của trâu trong một hộ gia đình người Mông là dấu hiệu quan trọng của sự giàu có. Người Mông giải thích với chúng tôi rằng một hộ được coi là khá giả nếu có ba con trâu trở lên và nghèo nếu không có con nào. Do đó, các hộ dân tỏ ra miễn cưỡng bán trâu và sẽ tránh làm điều đó nếu có thể.

Như Doua, một người đàn ông Hmong đến từ tỉnh Lào Cai, nói: “Chúng tôi thực sự không muốn bán chúng vì chúng rất quan trọng đối với chúng tôi, vì vậy chúng tôi không làm điều đó trừ khi chúng tôi thực sự cần tiền”.

Trâu  đóng vai trò là mạng lưới an toàn kinh tế quan trọng của các hộ gia đình người Mông. Trong lúc khó khăn hoặc khủng hoảng, trâu có thể được bán để lấy tiền ngay hoặc dùng làm tài sản thế chấp cho các khoản vay.

Bán trâu là cách phổ biến để trả một khoản vay lớn hoặc trang trải chi phí y tế khổng lồ khi một thành viên trong gia đình lâm bệnh nặng. Trâu cũng có thể được sử dụng để trả cho các khoản phạt theo phong tục trong xã hội Hmong (ví dụ như ngoại tình), và con trai tặng trâu là một cách thông thường để các hộ gia đình Hmong tài trợ cho lễ cưới,  cũng như để chú rể và gia đình anh ta có được số tiền lớn và các vật phẩm được đổi thành tài sản của cô dâu và các khoản thanh toán đám cưới khác.

Tóm lại, sự đóng góp sinh kế hữu hình của trâu rất phong phú và đa dạng. Như Yeng, một người đàn ông Hmong ở tỉnh Lào Cai đã hùng hồn tuyên bố, loại gia súc này là “động cơ thần kỳ của gia đình”.

Tâm linh, bản sắc và văn hóa trâu và hmong

Địa vị cao đẹp của trâu  được thể hiện rõ ở vị trí của chúng trong các nghi lễ vòng đời của người Hmong, đặc biệt là đám tang, trong đó con vật hiến tế được cho là sẽ đồng hành và hướng dẫn người đã khuất trong hành trình xuống địa ngục.

Trâu cũng có trong các nghi lễ chữa bệnh của người Hmong và đôi khi trong các lễ vật và bữa tiệc mừng năm mới âm lịch như ở nhiều xã hội dân tộc thiểu số khác trên khắp khối núi Đông Nam Á.

Giá trị của các loài động vật khác nhau được hiến tế trong đám tang của người Hmong liên quan trực tiếp đến địa vị kinh tế và xã hội của người đã khuất.

Cũng theo Khu, một phụ nữ người Mông ở tỉnh Lào Cai, nếu một người đã đến tuổi dậy thì trước khi chết thì gia đình họ phải hiến tế một con trâu. Tuy nhiên, đối với cái chết của một đứa trẻ, việc hiến tế những động vật nhỏ hơn, chẳng hạn như lợn hoặc gà, có thể được chấp nhận.

Giá trị của con trâu hiến tế còn phụ thuộc vào điều kiện kinh tế hiện tại của hộ gia đình và mối quan hệ họ hàng, địa vị cộng đồng của người bị hy sinh. Theo lời của Khu, “Nếu nghèo thì có thể cúng một con lợn lớn hoặc một con trâu cỡ nhỏ cũng được.

Nhưng nếu có điều kiện thì bạn phải dùng một con trâu lớn, một con trị giá khoảng 12 triệu đồng. Điều này đặc biệt đúng nếu cha, mẹ hoặc một người rất quan trọng của bạn đã qua đời. Những thực hành này là một phần không thể thiếu trong việc duy trì dòng dõi và bản sắc Hmong cũng như sự thịnh vượng của gia đình. Trong lễ tang, cách phân chia và phân phối trâu bị giết mổ “là một trong những phương tiện chính để phân biệt các nhóm huyết thống khác nhau”.

Do đó, sự phân bổ này rất quan trọng đối với tính liên tục của bản sắc văn hóa Hmong thông qua việc tái hiện mang tính biểu tượng của cấu trúc họ hàng. Khi thực hiện các nghĩa vụ văn hóa này, hộ gia đình còn thể hiện uy tín của mình, củng cố mạng lưới xã hội và góp phần đảm bảo an ninh lương thực cho cộng đồng thông qua tái phân phối. 

 

February 24, 2024 0 Bình luận
0 FacebookTwitterPinterestEmail
  • 1
  • …
  • 9
  • 10
  • 11
  • 12
  • 13
  • …
  • 19

Bài viết mới nhất

  • Giọt nước mắt bay lên
  • Chả dại gì em ước nó bằng vàng
  • Những cơn gió của thiên đường
  • Tản mạn đầu Xuân
  • Con chim bồ câu bé nhỏ

About Me

About Me

RosenKactus@gmail.com

Keep in touch

Facebook Twitter Instagram Pinterest Tumblr Youtube Bloglovin Snapchat

Bài viết nổi bật

  • Giọt nước mắt bay lên

    March 5, 2025
  • Chả dại gì em ước nó bằng vàng

    February 26, 2025
  • Những cơn gió của thiên đường

    February 19, 2025
  • Tản mạn đầu Xuân

    February 12, 2025
  • Con chim bồ câu bé nhỏ

    February 5, 2025

Chuyên mục nổi bật

  • Cactus (19)
  • Film (8)
  • Rose (150)
  • Stories (15)
  • Uncategorized (2)

About me

banner
RosenKactus@gmail.com

Bài nổi bật

  • 1

    Tạm biệt 2023….. (1)

    December 28, 2023
  • 2

    Cảm xúc Thu – Dạo bước trên Mây (6)

    September 30, 2023
  • 3

    ….Xin chào 2024 (1)

    January 1, 2024
  • Facebook
  • Instagram
  • Pinterest
  • Youtube
  • Email
  • Tiktok

@2023 - All Right Reserved. Designed and Developed by YVS Digital


Back To Top
Rose and Cactus Blog
  • Home
  • About me
  • Rose
  • Cactus
  • Books
  • Stories
  • Film
  • English