Rose & Cactus

Nhật ký những ngày cuối Thu

Monster,

from Wuthering Heights :)))

Nov 02

Một buổi sáng sớm trên núi, tôi thức dậy khi đồng hồ trên bàn chỉ 3h45 phút, đây là khung giờ quen thuộc của tôi. Luôn luôn dậy trước khi con gà trống tía cất tiếng gáy, và những tia nắng lung linh đổ ào xuống hiên nhà!

Có cảm giác mùa thu bao phủ và cái ý nghĩ đầu tiên lướt qua tâm trí tôi là đã đến lúc tôi phải đi loanh quanh đâu đó. Nghĩ là làm, tôi với cái ba lô treo ngay ngắn cuối giường và bỏ vào đó một vài bộ quần áo ấm, một vài chai nước suối, một cái hộp quẹt, hai con dao và hộp dụng cụ y tế đơn giản. Còn đồ ăn, tôi làm nhanh chóng món đi đường hảo hạng dành cho dân đi núi: Cơm nắm muối mè.

Xong xuôi, tôi bước ra khỏi sân,  lặng lẽ cài cổng và quay gót.

Khu rừng khép lại quanh tôi và trời bắt đầu mưa. Mưa rơi trên chiếc mũ màu lá và trên chiếc áo mưa cùng màu của tôi. Tiếng mưa  lộp độp khắp nơi và khu rừng bao bọc tôi trong nỗi cô đơn nhẹ nhàng mà tinh tế.

Khoảng thời gian chuyển tiếp lặng lẽ từ thu sang đông không phải là thời điểm tệ chút nào. Đây là lúc chuẩn bị  cho những thứ có tính bảo vệ và kiên cố để đảm bảo số lượng nhiều nhất có thể. Thật tuyệt khi gom góp tất cả những gì có được lại gần, để tích trữ hơi ấm và nghĩ suy, rồi vùi mình vào một cái hố sâu bên trong, cốt lõi của sự an toàn nơi  ta có thể bảo vệ những gì quan trọng, quý giá và là của chính mình.

Khi đó cái lạnh, bão tố và bóng tối có thể tha hồ mà quần thảo bên ngoài . Chúng có thể mò mẫm leo lên tường để tìm đường vào, nhưng  sẽ không tìm được, mọi thứ đều đóng kín, còn ta thì ngồi bên trong, mỉm cười trong sự ấm áp và cô đơn của mình, vì ta đã dự đoán được tình thế.

Có người ở lại, có người đi xa, và điều đó vẫn luôn là như vậy. Mỗi người đều có thể lựa chọn cho mình nhưng phải lựa chọn đúng thời điểm và không bao giờ thay đổi quyết định.

(Tove Jansson – Moomivalley in November)

From: Gà rừng

In the North

Cậu chủ thân mến!

Dạo này cậu chủ khoẻ không?

Có còn tu ở ngọn núi cũ?

Đồng đội của cậu thế nào?

Cậu đã thu nạp (được) một ai (trong số) họ chưa?

Vậy là con đã tu, à  lộn, đã chu du nơi phương Bắc xa xôi này được tròn 3 tháng. Thời gian trôi qua vùn vụt, nhưng con chắc chắn rằng không thể nhanh được bằng cái cảm giác mà chàng trai thợ thuyền xứ Na Uy đã cảm thấy trong thời gian anh đóng con thuyền cho gia đình cô tiểu thư giàu có ở biệt thự bên hồ bang Minnesota, miền Trung Tây nước Mỹ..

Lý do tại sao ư? Có lẽ vì con không phải thuộc họ nhà “Người”, con chỉ là một giống Gà thấp kém, nên khó có thể tường tận. Nhưng cậu thì phải khác con chứ đúng không? Ý con là dù đã chí thú con đường tu luyện để trở thành “cụ xứ” nhưng cái chuyện “tôi buồn không hiểu vì sao tôi buồn” với cậu là vặt vãnh, có gì mà không hiểu :)), phải không ạ ?

Hôm nay con biên thư này trước là để hỏi thăm cậu, sau cũng muốn thông báo tình hình của con để cậu yên lòng

Thú thật với cậu, con thấy mình thật là may mắn khi được tận hưởng trọn vẹn mùa thu nơi đây ngay trong giai đoạn đầu nhập cư. Phải nói là may lắm vì nếu con chỉ cần bị bắt đi sớm hơn một tháng thôi thì có khi con không còn tinh thần để mà “sống” tiếp :)) vì nghe nói cái nóng ngoài này nó thật sự khủng khiếp.

Cho nên dù con không được quyền chọn, mà buộc phải chọn, thì con cũng công nhận rằng con đã được chọn đúng lúc.

Cậu cũng  vậy, có quyết định làm gì  thì không nên vội vàng hấp tấp, dĩ nhiên, nhưng cũng đừng chần chừ, chậm trễ. Ví như cái chuyện cậu Charlie hay cậu Leo các cậu ấy tha thiết xin đi theo con đường đắc đạo của cậu đến cả tháng nay rồi thì cậu cũng nên nhanh chóng phản hồi lại, kẻo lỡ dở hết kế hoạch của người ta.

Con lấy chả dụ, cậu Leo vì cứ mong ngóng được phê chuẩn quyết định “lên núi” của cậu (chả khác gì dân Mỹ yếu bóng vía ngóng Quốc hội nước họ thông qua đạo luật cấm sử dụng súng) mà cậu ý từ chối luôn những lời tỏ tình của các bóng hồng vây quanh thì có phải tội cho cậu ý không? :)). Chứ gì nữa, con đồ cậu ý có mà phải tổn thọ vài tuổi  :))

Vậy nên đúng thời điểm là rất quan trọng, ai có thể hiểu câu nói này của con bằng cậu William chứ, giờ cậu ý đang ngồi trên đống lửa vì mãi chưa tìm được “cha xứ” đủ chuẩn để đảm đương cái sự kiện trọng đại trong cuộc đời cậu ý kìa?

Cưới xin đâu phải chuyện đùa, người ta phải đi xem tuổi chán chê thì mới định được ngày đấy chứ phải đâu cứ rẹc rẹc là OK? Mà nếu không được năm nay thì thầy bói phán cậu ý phải đợi cỡ 20 năm nữa. Trời, ai trả lại cho cậu ý từng ấy năm thanh xuân :))?

Thôi con không lan man nữa. Con đang hồi tưởng về mùa thu. Phải rồi, mùa thu thật đẹp vô cùng “Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt” cơ mà. Quả là thế, nhưng nó đã qua rồi, mới qua đây thôi. Và vì vậy con không muốn nói nhiều về nó nữa. Thời điểm này con và các bạn đang chuẩn bị đón Đông sang.

Thời tiết biến chuyển khác thật cậu ạ. Không phải là gió heo may nữa đâu mà là những cơn gió se lạnh, dù đầu mùa nhưng nếu thiếu đi một cái áo len mỏng cũng có thể lăn đùng ra ốm như chơi. Hôm qua cụ Model U70, cụ chủ của chúng con, càm ràm đại để rằng:

-Này gà rừng với mái mơ. Các cô các cậu có rong chơi thì cũng phải biết đường mà về đúng giờ chứ? Đông tới rồi, sương giá xuống sớm và có hại với loài Gà lắm mà các cô các cậu cứ thờ ơ vậy sao?

 

Phải rồi, mùa này là rất kị với giống loài của chúng con, vì chúng con dễ bị nhiễm cúm. Và từ đó lây lan ra loài người nhà các cậu.  Hẳn là cậu đã nghe về cúm gà? Họ nhà cúm thì đông đúc lắm: H5N1, H1N1, SARS-CoV-2, thậm chí mới đây thôi là cơn lốc kinh hoàng Covid, phần lớn đều khởi phát từ gia cầm nhà  con.

Bởi vậy cụ chủ con rất cẩn thận, vốn tính lo xa,  ngay từ tuần trước là cụ đã gom đủ hết cả:  nhiên liệu này, thuốc men này để sẵn sàng đồng hành cùng chúng con vượt qua mùa Đông khắc nghiệt.

Củi cụ chất đầy trên gác chuồng lợn, khiến lão Lợn ỉ lão rên:

-Cụ có tha gì về thì ít it thôi chứ nhiều thế này ngộ nhỡ nó rơi trúng đầu con thì khổ con lắm cụ ơi

Nhưng có vẻ như cụ chủ chẳng để ý. Với cụ, bài học của Kiến và Châu chấu cụ đã thuộc nằm lòng nên cụ không ngồi đó mà ca thán như cái lão Lợn kia:

-Cậu đừng rên la như thể cậu sắp chết đến nơi nữa cậu Lợn ỉ, tốt nhất cậu nên cảm ơn sự chu đáo của tôi, rồi cậu sẽ thấy rõ khi vào Đông.

Không chỉ có củi mà còn cả than. Những cục than tổ ong xinh xinh sẽ được cụ nhóm lên để đun nước, ngay cái bếp than góc cuối bên ngoài cửa nhà anh Ỉ. Nhờ ánh lửa hồng được kiếm chế cháy leo lét cả ngày từ cái bếp này, mà hơi ấm lan toả khắp cả cái không gian trú ẩn của họ nhà “động vật” chúng con.

Nó chả khác gì cái lò sưởi cả,  ấm đến mức mà cô mèo tam thể suốt ngày cổ vùi mình trong đống gio cạnh bếp. Chỉ có điều vì thế mà cổ sinh lười, chẳng màng đến lũ chuột cống quậy phá chỉ chực chờ màn đêm buông xuống là cắn phá tụi con.

Còn gì nữa nhỉ? Đúng rồi, con còn thấy cụ chủ quẳng hai bao bồ kết ngay cái gác mái con nằm:

-Thích nhất cái thứ này đấy, nó sẽ bảo vệ các cô các cậu khỏi  con virus cúm đáng ghét!

Chưa đủ, bà cụ còn chuẩn bị một cái bạt lớn phủ lên ngôi nhà, nhằm ngăn những cơn gió dữ. Chỉ cần buông tấm rèm này thôi là tất cả chúng con đã có một cái tổ cực kỳ ấm áp rồi. Mặc cho băng tuyết, bóng tối và cơn bão kéo đến. Chúng con đã có nơi trú ẩn an toàn, nơi chúng con yên tâm thu mình để nghiền ngẫm nghĩ suy về cuộc đời. Quá tuyệt phải không cậu chủ?

Thế còn cậu thì sao? Cậu đã chuẩn bị gì cho mùa Đông trên  đó? Trên núi là lạnh lắm đấy, cậu phải hối thúc cậu William nhanh gửi quần áo ấm lên đặng cho kịp.

Và nhớ nhé cậu, nếu cậu đã quyết tâm ở ẩn thì đừng bao giờ nghe theo lời rủ rê xuống hạ giới của chúng bạn.

Không có gì sướng hơn độc lập, tự do. Và để làm được điều đó cậu phải nằm lòng nguyên tắc: ”Không bao giờ thay đổi quyết định”. Lúc đó cậu chắc chắn đã tu thành chính quả :))

Chúc cậu nhiều sức khoẻ và hẹn gặp cậu một ngày gần nhất!

Cựu thư ký của cậu/ Gà rừng.

Tôi nghĩ về nội dung bức thư mà tôi vừa nhận được của cậu Gà nhân viên cũ, trong lúc rảo bước.

Đã nhiều giờ trôi qua và mưa vẫn rơi. Chưa bao giờ có một mùa thu nào mưa nhiều đến thế. Các thung lũng dọc theo bờ biển như chìm xuống dưới sức nặng của lượng nước chảy xuống sườn đồi và mặt đất bị mục nát thay vì chỉ khô héo. Đột nhiên mùa hè dường như xa xôi đến nỗi có thể nó chưa bao giờ đến và khoảng cách giữa các ngôi nhà dường như lớn hơn và mọi người rón rén náu mình trong tổ ấm.

Bên ngoài một ngôi nhà với hàng rào là những cột thẳng và nhọn, cổng được khóa. Khu vườn khá vắng vẻ. Dây phơi đã được kéo vào và đống quần áo len đã biến mất. Không có võng và không có bàn ghế sân vườn. Không có sự lộn xộn quyến rũ thường bao quanh một ngôi nhà vào mùa hè, không có cái cào, không có xô, không có mũ để lại, không có đĩa đựng sữa cho mèo, không có vật dụng giản dị nào khác nằm chờ đến ngày hôm sau và làm ngôi nhà trông có vẻ chào đón và có sức sống.

Vào lúc hoàng hôn, tôi đến vịnh dài nằm trong bóng tối vĩnh viễn giữa ngọn núi. Sâu trong vịnh, những ánh đèn sớm đang chiếu lên  nơi mà vài trái  nhà nằm sát sạt nhau. Không có ai ở ngoài trời mưa.

Nhà lớn và nhà nhỏ đều rất gần nhau, có nhà nối với nhau, dùng chung máng nước, chung thùng rác, cửa sổ đối diện nhau và mùi thức ăn phảng phất. Những ống khói, những chiếc bàn cao, những ống thoát nước, và bên dưới những lối đi cũ kĩ dẫn từ cửa này sang cửa khác. Tôi bước nhanh, im lặng và nghĩ: “Ôi tất cả những cái nhà, mình thật chẳng ưa chúng chút nào!

Có nhiều thung lũng dọc theo bờ biển. Những ngọn núi đổ xuống biển theo những đường cong dài uy nghi dẫn đến những mỏm đất và vịnh cắt sâu vào vùng đất hoang dã.Bây giờ trời đã gần tối. Một chiếc thuyền được neo đậu dưới những cây tổng quán sủi và có tấm bạt màu xám phủ lên thuyền. Cao hơn một chút là cột buồm, mái chèo và bánh lái. Chúng đã đen xạm đi  và nứt toác sau nhiều mùa hè, chúng chưa bao giờ được sử dụng. Tôi lắc đầu và bước tiếp.

(Tove Jansson – Moomivalley in November)

Con thuyền nhắc tôi nhớ đến tổ tiên của mình, dù sao tôi cũng mang trong mình một nửa dòng máu Đức, thuộc sắc tộc German, mà thuỷ tổ lại xuất phát từ vùng Nam bán đảo Scandinavia trên cực Bắc. 

(Hết ngày mồng 2 tháng Mười một/ Trích nhật ký Monster)

How How the Vikings became skilled shipbuilders, navigators and seamen?

(Làm thế nào người Viking trở thành thợ đóng tàu, hoa tiêu và thủy thủ lành nghề?)

By Bertil Almgren

1.

Mọi người luôn học cách điều chỉnh bản thân để phù hợp với điều kiện vật chất xung quanh mình. Đặc điểm địa lý của các quốc gia Scandivavia là nguồn gốc của các sự kiện lịch sử có tầm quan trọng to lớn, đặc biệt đối với Tây Âu, trong thời kỳ được gọi là Thời đại Viking.

Biển phía bắc khắc nghiệt bao trùm Scandinavia cũ. Giao thông đường bộ bị cản trở bởi các vịnh biển sâu, núi non và những khu rừng không lối đi rải rác đây đó để nhường chỗ cho các khu vực canh tác xung quanh các ngôi làng.

Tuy nhiên, biển có mặt khắp nơi lại gợi ý những khả năng giao thương riêng của nó. Bờ biển phía tây của Na Uy được bao bọc bởi Đại Tây Dương, nhưng vô số hòn đảo bảo vệ đất liền tốt đến mức từ thời xa xưa, việc đi lại trong quần đảo đã có thể thực hiện được. Các hòn đảo hình thành một “hành lang” dọc theo bờ biển được ưu đãi bởi gió nhẹ và sóng nhỏ.

Dọc theo bờ biển Na Uy, nó được gọi là “Leden- nghĩa đen là “dẫn đầu” – một lối đi dẫn các con tàu phía sau lá chắn đảo chống lại những cơn sóng dữ dội của Đại Tây Dương. Nơi trú ẩn này hiệu quả đến mức những người ra bờ biển ngắm biển thường rất thất vọng.

Thay vì một vùng biển rộng lớn, lấp lánh, họ tìm thấy một vùng nước không rộng hơn một con sông lớn, thường được bao quanh bởi những hòn đảo phủ đầy cây cối nằm gần nhau đến mức chúng trông giống như một khối đất liền liền kề. Dọc theo các vịnh hẹp sâu, một nhóm nông dân đã định cư; những người quen biển cũng như những người sống ngoài đảo. Giao thông đường bộ phải men theo các thung lũng, hoặc phải vất vả leo đèo.

Nếu tàu thuyền thuận tiện cho việc liên lạc ở Na Uy thì ở Đan Mạch chúng không thể thiếu. Đất nước này được chia thành hơn 500 hòn đảo lớn nhỏ, mỗi hòn đảo bị chia cắt bởi những con lạch và eo biển hẹp. Bán đảo Juland là phần duy nhất nối liền với lục địa châu Âu.

Nếu không có tàu thuyền thì có thể có rất ít sự liên lạc qua lại. Điều tương tự cũng đúng với Thụy Điển, nơi sông hồ là con đường thông thương quan trọng nhất. Ở Thụy Điển vào thời điểm này không có ranh giới phân định rõ ràng giữa mạng lưới đảo dày đặc và các ngọn đồi ngoài khơi bờ biển phía đông và vô số lạch xung quanh Hồ Millar ngày nay, khi đó vẫn còn là một vịnh nước lợ.

Những thứ này tạo ra một lối đi dễ dàng cho những chiếc thuyền có mái chèo lớn mà cũng có thể được đưa lên các con sông ở Nga cũng như Thụy Điển. Và đối với người Thụy Điển, con đường đến Nga đã trở nên dễ dàng hơn nhờ quần đảo Atland (vẫn là một trong những khu vực sở hữu tàu hàng đầu thế giới)’, một loạt các những hòn đá dậm bước trên đảo chỉ để lại khoảng 20 dặm biển thực sự rộng mở để vượt qua.

Ở giữa vùng Baltic cũng có Gotland, mặc dù là một hòn đảo nhưng không bao giờ bị cô lập về mặt văn hóa, rõ ràng là nhờ vào những con tàu của nó, mà từ năm 400 trở đi đã được khắc họa rất đẹp trên các tượng đài bằng đá. Thiếu các bến cảng tự nhiên tốt, người Gotlande rõ ràng đã sử dụng những con tàu nước nông – giống như những con tàu được người Hy Lạp thời kỳ đầu sử dụng.

Quần đảo nuôi dưỡng thủy thủ. Người thủy thủ đầu tiên bất tử trong ký ức nhân loại là Odysseus đến từ đảo Ithaka, người đã đi thuyền qua Địa Trung Hải trong nhiều năm từ đảo này sang đảo khác. Người Hy Lạp vẫn là một trong những quốc gia đi biển hàng đầu thế giới, cùng với những cư dân sống trên đảo khác như người Scotland, người Na Uy và cư dân của quần đảo Aland.

Đối với người Hy Lạp cổ, quần đảo Aegean là cầu nối tới các nền văn minh phong phú của vùng Cận Đông. Thật là một điều tuyệt vời khi cố gắng đi từ đất liền đến hòn đảo gần nhất và cứ thế tiếp tục đến hòn đảo tiếp theo. Những yêu cầu của thiên nhiên đã khiến người Scandinavi không chỉ trở thành nông dân và thủy thủ mà còn là những người đóng tàu.

Các thử nghiệm với các loại thuyền mới, và đặc biệt là với cánh buồm, sẽ rất nguy hiểm trên vùng biển rộng, nhưng được khuyến khích bởi vùng nước yên tĩnh hơn phía sau các rào chắn trên đảo. Một phát minh hàng hải xuất sắc – sống tàu – đã khiến những người Scandinavi trở thành bậc thầy về biển.

Người ta không biết họ đã phát triển “sống tàu” khi nào và như thế nào, nhưng tầm quan trọng của chi tiết chế tạo này là rất rõ ràng. Với nó, họ có thể làm cho con tàu của mình rộng và phẳng. Các sống tàu mang lại cho chúng khả năng đi biển và sự ổn định, đồng thời giúp chúng di chuyển dễ dàng hơn.

Sự ổn định này lại cho phép sử dụng cột buồm và buồm trên biển khơi, do đó tăng phạm vi hoạt động và tốc độ. Công trình bên dưới mực nước rất chắc chắn, đồng thời đàn hồi đến mức có thể uốn cong mà vẫn chống lại được áp lực mạnh mẽ của sóng.

Dù có khả năng đi biển nhưng những chiếc tàu này vẫn trần và không có bất kỳ tiện nghi nào. Khi con tàu ra khơi, boong tàu chất đầy những thùng lương thực và nước uống. Mỗi người đều có rương đựng đồ của riêng mình, nhưng những thứ họ mang theo khi buôn bán chắc hẳn đã được chất thành từng đống trên boong. Mọi người trên tàu đều làm việc, ngủ và ăn ở cùng một nơi chật chội, lộ thiên, có lẽ dưới một tấm bạt căng nào đó.

Trời có thể lạnh buốt, và hai người đàn ông sẽ nằm cùng nhau trong một chiếc túi ngủ để giữ ấm. Mọi người đều thở phào nhẹ nhõm qua lan can tàu. Người ta gọi nó là “Đi lên tàu” khi những cách diễn đạt kém lịch sự hơn không được sử dụng.

Kiến thức về hàng hải cũng cần thiết như kiến ​​thức về nghề đi biển. Một cách chính đáng, những khám phá của người Bắc Âu ở Bắc Đại Tây Dương đã khiến nhiều người ngưỡng mộ. Trên thực tế, người Viking là những thủy thủ duy nhất của châu Âu thời trung cổ đã sẵn sàng đi thuyền xa các địa danh.

Những khám phá đầu tiên ở phía bắc Đại Tây Dương khá đáng chú ý nhưng chúng không hề kỳ diệu. Vào mùa xuân, sự tồn tại của vùng đất xa xôi bị tiết lộ bởi những chuyến bay làm tổ của những con chim biển. Những thủy thủ quan sát đường bay của các loài chim như chim ó mỗi tối sẽ biết đất liền có thể nằm ở đâu.

Tất nhiên, luồng vận chuyển thường xuyên trên Đại Tây Dương không phụ thuộc vào các loài chim biển. Vào những đêm đầy sao, người Viking sử dụng Sao Bắc Đẩu, nhưng việc định hướng thiên văn rất khó khăn trong những đêm mùa hè miền Bắc đầy ánh sáng.

Do đó, vào ban đêm trong mùa hè, họ định vị bằng mặt trời. Họ có thể làm được điều này bởi nhờ vô số quan sát được thực hiện trong năm, ngay trước bình minh và sau khi mặt trời lặn, họ đã biết được chuyển động của mặt trời trên bầu trời. Một bảng biểu do một người đàn ông tên là Stjerne-Oddi (Star-Oddi) và sống tại Flatey ở Iceland biên soạn, đã được bảo tồn. Nó cho biết độ cao của mặt trời trong cả năm, đồng thời cũng là bảng chỉ hướng bình minh và hoàng hôn; nghĩa là ánh sáng ở đường chân trời khi mặt trời lên xuống.

Tất cả các phép đo góc được thực hiện theo cái gọi là “nửa bánh xe”, một loại nửa đường kính mặt trời, tương ứng với khoảng mười sáu giây của một cung. Đây là điều mà mọi thuyền trưởng vào thời điểm đó đều biết, hoặc bởi “hoa tiêu chuyến hành trình dài” hay “kendt-mand” (người hiểu biết), những người đôi khi đi cùng trong những chuyến hành trình khi bản thân người thuyền trưởng không quen với lộ trình.

Do đó, khi mặt trời ở trên bầu trời, việc tìm ra bốn điểm của la bàn không khó và việc xác định vĩ độ cũng không thành vấn đề. Để xác định độ cao của mặt trời và từ đó là vĩ độ, chữ viết Bắc Âu chỉ ra rằng có một “solbradt” (tấm ván mặt trời) được chia thành “nửa bánh xe”, mặc dù rất tiếc là chưa tìm thấy ví dụ nào về những loại này.

Tuy nhiên, một tấm chịu lực hay còn gọi là pelorus về nguyên tắc tương tự như những tấm được sử dụng ngày nay đã được phát hiện. Nó được sử dụng một phần để định vị bờ biển và một phần để tìm bốn điểm của la bàn, điều này có thể thực hiện được vì vị trí của mặt trời đã được biết vào lúc bình minh và hoàng hôn. 

Do đó, trong điều kiện thời tiết thuận lợi, có thể giữ một lộ trình khá thẳng trong chuyến hành trình dọc theo vĩ độ. Hướng có thể được điều chỉnh vào mỗi buổi trưa bằng “tấm ván phơi nắng”. Nếu góc với mặt trời lớn hơn thì con tàu đang trôi về phía nam; nếu nó nhỏ hơn thì đường đi đã trượt quá xa về phía bắc.

Nhưng vào những ngày nhiều mây hoặc sương mù, tình hình rất nguy hiểm, và khi có bão, người thuyền trưởng thường phải tập trung duy nhất vào việc giữ cho con tàu của mình nổi cho đến khi thời tiết đủ quang đãng để ông ta có thể nhìn thấy gió và biển đã đưa mình đi đâu. Việc xác định quãng đường đã di chuyển khó khăn hơn; mức độ kinh độ.

Điều này đã không đạt được cho đến khi đồng hồ bấm giờ được phát minh vào thế kỷ thứ mười tám.Trong thời đại Viking, chỉ có thuyền trưởng mới có thể tính toán được khoảng cách một cách đại khái. Một thuyền trưởng có kinh nghiệm sẽ có thể đoán được tốc độ của mình từ kích thước của sóng mũi tàu, hoặc nếu không thì ông ta quan sát độ nghiêng của con tàu liên quan đến lực và hướng gió. Không có phương tiện nào khác.

Chắc chắn rằng những chỉ dẫn dành cho các thủy thủ khác, bao gồm cả việc quan sát và ước tính khoảng cách, đã được soạn thảo. Chúng không được đề cập trong các tài liệu cổ (sagas), nhưng chúng rất cần thiết nếu người Viking tìm đường quay trở lại những nơi được cho là đã được phát hiện một cách tình cờ, chẳng hạn như Iceland và Mỹ.

Tất cả điều này chủ yếu liên quan đến việc điều hướng trong các chuyến thám hiểm của người Na Uy vào Đại Tây Dương. Người Viking Đan Mạch và Thụy Điển hẳn là đã chủ yếu quan tâm đến việc di chuyển ven biển, đi thuyền trong vùng biển của họ hoặc dọc theo bờ Biển Bắc đến Friedland và miền bắc nước Pháp.

Các chuyến đi của người Viking Thụy Điển, những người thích vùng Baltic hơn, không đòi hỏi bất kỳ kiến ​​thức nào về thiên văn học. Việc vượt Biển Bắc từ Đan Mạch đến Anh cũng không – mặc dù chuyến đi sau này thường đòi hỏi khả năng đi biển tốt. Không ai biết liệu người Viking có quen thuộc với la bàn hay không, việc sử dụng la bàn lần đầu tiên trong mọi trường hợp hiện nay không thể được xác định rõ ràng trước năm 1300 sau Công nguyên.

Tuy nhiên, một số tài liệu cổ đề cập đến một dụng cụ bí ẩn được gọi là “đá mặt trời”. Ví dụ, một câu chuyện kể về Thánh vương Olaf và tù trưởng Sigund Syr của ông ta đã ở trên tàu của họ như thế nào khi “…trời có sương mù và tuyết rơi dày đặc. Nhà vua yêu cầu một người đàn ông nhìn ra bên ngoài và thấy bầu trời đầy mây. Sau đó ông yêu cầu Sigund nói cho ông biết mặt trời có thể ở đâu và Sigund đã nói với nhà vua. Sau đó, Nhà vua nhặt “viên đá mặt trời” lên và ông nhìn thấy viên đá tỏa sáng như thế nào và từ đó đưa ra kết luận rằng Sigund đã đúng.”

Dụng cụ của Sigund là một thứ đáng chú ý, nhưng nếu “đá mặt trời” là một thứ la bàn nguyên thủy, tức là một mảnh đá từ tính nổi trên một mảnh gỗ trong nước, và nếu Sigund không nghi ngờ gì về thời gian trong ngày thì sẽ không khó để ông biết được mặt trời ở đâu. Làm thế nào hòn đá có thể tỏa sáng lại là một câu hỏi khác, nhưng có lẽ người kể chuyện đã trang bị cho nó một số đặc điểm huyền bí đặc biệt để tô điểm cho câu chuyện.

Do đó, với việc trang bị những con tàu và các công cụ di chuyển nhanh để đi ở vùng nước sâu, người Viking đã sẵn sàng dấn thân vào thời đại mà sau này sẽ trở thành Thời đại Viking – thời kỳ lãng mạn, bạo lực và rắc rối đã gây ra những biến động không chỉ ở Scandinavia mà còn trên toàn Tây Âu. 

Giờ thì bạn có thắc mắc tại sao anh phụ bếp trong nhà cô  tiểu thư lại có thể  đóng được cả một con tàu không? Đơn giản vì anh thuộc chủng tộc Viking can trường xuất thân từ bán đảo Scandinavia, nơi mà ngay khi sinh ra anh đã được tắm mình trong làn nước mát lạnh và hung dữ của biển cả.

Thế rồi anh di cư sang Mỹ, miền đất của những giấc mơ. Số phận run rủi cho anh vào làm công tại ngôi nhà mà sẽ thay đổi toàn bộ cuộc đời anh.

Trong một bữa tiệc, khi chạy lăng xăng tiếp đồ ăn anh đã nghe được câu chuyện  về việc ông chủ nhà buồn lòng vì đã thua trong cuộc đua thuyền buồm năm ngoái. Và trong cuộc thi sắp tới nếu muốn chiến thắng thì ông cần chế tạo một con thuyền mà ông cho là độ dài của nó phải tương ứng với chiều cao của cột buồm.

Và ông nghĩ con thuyền đó hẳn là  buộc phải giảm trọng lượng. Vấn đề là giảm bằng cách nào thì ông không biết và người biết thì lại ở quá xa.  Vậy ai ở gần mà có thể thực thi được nhiệm vụ này đây?

Còn phải hỏi. Thời của anh chàng Na Uy đã đến rồi. Đúng thời điểm là đây chứ đâu?

Thế là anh nhờ ngay bác đầu bếp kiếm cho anh một mẩu giấy rồi mạo hiểm nhét nó vào giữa một đĩa kem hoa quả, đĩa của ông chủ nhà, mặc cho bác đầu bếp to béo cằn nhằn vì lo lắng. Mọi thứ sau đó cũng diễn ra theo đúng ý của anh chàng.

Chỉ có điều ông chủ nhà đã nổi giận lôi đình vì cái kẻ chẳng có tí học thức nào lại dám cả gan lên mặt dạy dỗ ổng cách thức đua thuyền buồm: “Nguyên nhân ông thua cuộc không phải là do trọng lượng mà do đáy thuyền cản nước. Ông chủ cần sử dụng loại thuyền có đáy lướt nhanh. Tôi biết cách thiết kế loại thuyền như thế cho ông!

Nhưng dễ gì người đàn ông quý tộc lại chịu nghe lời khuyên của một kẻ tôi tớ. Ông ta đòi đuổi ngay anh chàng tóc vàng mắt xanh đẹp trai ngời ngời đúng kiểu Bắc Âu điển hình, ra khỏi nhà vì cái tội to gan đó.

Rất may là bà vợ của ông đâ không thi hành mệnh lệnh của chồng, bà đã nghe theo lời bác đầu bếp già: “Nếu thiếu cậu ấy ở gian bếp thì thà tôi nghỉ đi còn hơn vì cậu ta làm rất tốt thưa bà chủ. Tôi chưa thấy ai giúp đỡ tôi trong nhà bếp được nhiều việc như cậu ấy. Và lại còn rất nhiệt tình. Rồi thì cậu ấy  đảm nhiệm toàn những công việc nặng: khuân vác, bổ củi, đốt lò than…”

Và chính vì vậy nên  mình mới có nhiều thứ để dông dài với các bạn chứ, đến hết tháng Mười một cơ mà!

Cuối tuần trước, mình và con cần tìm một nơi gần gũi tự nhiên và phải tương đối yên tĩnh để ghi hình. Tập tành vớ vẩn tí thôi chứ cũng không có gì quan trọng cả. Dĩ nhiên, mình nghĩ, chẳng có nơi nào thích hợp hơn là con đường  bên dưới khu nhà.

Mình yêu thích cái không gian công cộng nhỏ bé này vì những điều tưởng như nhỏ bé: Những tán cây cao, những tiếng chim hót, những chiếc lá rụng ngập lối đi, mùi cà phê thơm nức toả ra từ cái quán  trong dãy kios ven đường, tiếng leng keng của những chiếc thìa khuấy vào những viên đá nhỏ hoặc lảnh lót va đập vào thành ly thuỷ tinh…

Dưới bóng cây, từng người – nhóm người lặng im hay ồn ào bên thứ đồ uống của mình. Cái quán ở vị trí tuyệt quá nên lúc nào cũng đông đúc, chỉ có đến vào buổi sớm thế này, khi mặt trời còn chưa ló rạng thì mới mong có được một không gian của riêng mình. Tất nhiên là không tuyệt đối. Đúng rồi, ở đời làm gì có cái gì là tuyệt đối. Mình dậy sớm thì cũng có người dậy sớm như mình. Bác chủ quán cà phê là một ví dụ. Bác đã xuất hiện với cái chổi tre trên tay để quét đi những chiếc lá vàng đã dày đến cả cm.

Cái cảm xúc cầm chổi quét lá ngoài sân nó khác với quét rác trong nhà bạn ạ. Hồi mình còn ở nhà cũ, nhà của mình có cái sân rất rộng, và mình nhét vào cái khoảnh sân đó đủ các loại cây – hoa, trong đó có cây chùm gây. Lá cây này ăn cũng tốt nhưng mình cứ để nó lớn, cao vượt lên đến tận cửa sổ phòng con  gái trên lầu.

Lá chùm gây xanh đậm và vào mùa thu nó rụng khủng khiếp. Sân nhà mình lúc nào cũng ngập lá, có khi còn bay sang cả nhà hàng xóm. Bác hàng xóm cứ thắc mắc  sao mình lại có thể trồng cái loại cây này được, vì với những chiếc lá nhỏ li ti, rụng chi chít trên sân như thế thì việc quét tước rất mất thời gian, nhất là khi trời mưa.

Mình chẳng biết giải thích sao vì đơn giản với mình vườn nhà cứ râm mát là đẹp, còn việc lá rụng là chuyện nhỏ. Lá rụng thì mình lại càng có cớ lao ra sân dọn dẹp, quét tước, đúng là con nhà nông phải không các bạn :)).

Mình lúc nào cũng thích một sân nhà được phủ bóng cây xanh, có thể là một giàn nho, giàn mướp hay một loại hoa leo nào đấy, hồng, tường vi hay giấy nhưng nhất khoát không phải là cái mái tôn nóng nực, khô cứng. Dù điều đó có thể khiến mình bận rộn hơn với việc vệ sinh cái sân. Tuy vậy, nếu bạn xem việc quét lá như một hoạt động “động” (chân tay) trong trạng thái “tĩnh” (đầu óc) thì bạn sẽ thấy nó cũng thú lắm.

“Tôi thì chịu thôi. Cái đống lá mục chỉ tổ là nơi cho muỗi trú ấn, ngại lắm”. Bác hàng xóm kêu vậy thế nhưng sau này, khi mình chặt bớt cành đi để lá không rụng sang sân nhà bác nữa thì bác lại hỏi: Ơ, dạo này không thấy vài chiếc lá bay sang lại thấy thiếu thiếu cái gì cô ạ :)).

Hừng đông vẫn chưa lên. Hai mẹ con tha thẩn chán rồi thì con mình nó bảo mẹ ở dưới đất mãi rồi. Giờ thử lên trời xem thử có khác không :))). Ý chị ấy là lên cái sân thượng của toà nhà: “Con không chắc nó đẹp hơn so với dưới này nhưng có thể nó ít âm thanh hơn.”

Thế là chúng mình đã bước lên cái không gian cao hơn đó, lần đầu tiên của mình sau bao năm ở đây. Chỗ này chỉ có ông xã mình dẫn con lên thôi chứ mình chẳng dám. Cái sự trống trải trên cao làm mình ngộp.

Tuy vậy, chẳng hiểu sao buổi sáng chủ nhật đó lại cho mình một cảm giác khác hẳn, có lẽ là bởi chưa bao giờ mình được ở trong một không gian khoáng đạt trên nóc một toà nhà cao như thế. Trải nghiệm đứng trên đỉnh núi thì mình có rồi và tất nhiên là cao hơn mười mấy tầng nhà, nhưng nó rất khác, vì khi lên núi ta có xu hướng nhìn xuống. Còn ở đây mình chỉ dám nhìn ngang  hoăc nhìn lên.

Có lẽ nơi cao nhất mà từ đó mình được nhìn lên bầu trời là trên cành nhãn của nhà cái Lan hàng xóm ở quê. Ngày nhỏ xíu, mình cũng thuộc thành phần trèo leo có số má, chả biết sợ là gì vì trẻ con xưa đứa nào chả thế. Khi leo lên cây bứt được vài cái  quả xong thì chúng nó tụt xuống ngay, còn mình thì đôi khi  thích chọn một hốc nào đó có cái chạc to to rồi mình ngồi theo kiểu gần như nằm ra và ngắm đủ mọi thứ trên đó.

Và khi đó mình thấy thế giới ở trên cao tuyệt thật, cành lá rủ hẳn vào đầu, chim chóc đậu ngay bên cạnh và bầu trời bao la thì như chạm xuống đến làn mi.

Rồi mình cũng lớn dần lên và tất nhiên, ba cái trò con nit cũng biến mất hẳn trong đời sống, như một điểu hiển nhiên chẳng cần nói. Mình không còn thấy thích thú gì cái trò trèo leo hay chênh vênh trên cao và ngược lại, còn thấy sợ.

Nhưng thời điểm khi mình đứng trên sân thượng toà nhà thì tự nhiên mình lại có cảm giác như ngày thơ bé ùa về, với tất cả sự mới mẻ của nó.

Mình nhìn lên bầu trởi, bầu trời cao trong xanh trải xa tít tắp. Phía đàng đông từng tảng mây trắng như những tấm thảm khổng lồ xếp chồng lên nhau tầng tầng lớp lớp. Chút nữa mặt trời chắc hẳn sẽ rất vất vả mới thoát ra được, hòng cho tia sáng của mình có thể rực rỡ nhất khi chiếu xuống nhân gian.

Ngược lại phía Tây, chỉ thưa thớt vài áng mây lững lờ, như những vệt xước mỏng trên mặt bàn học sinh sậm màu gỗ. Xoay ngang sang hướng nam thì chỉ có một màu xanh thẳm, không nhạt như xanh pastel cũng chưa đến nỗi đậm đến mức cobalt, đâu đó ở lưng chừng:

The pageant of Autumn follows its course

And the blue sky of Autumn laughs above.

And the song and the country become as one,

I see it as music, I hear it as light;

Bầu trời Thu xanh xanh thắm đang mỉm cười ở trên cao, dù cho “feeling blue” mặc nhiên được xem là một cảm xúc âu sầu. Nó buồn như đôi mắt “blue” sâu thẳm, như điệu nhạc “blue” chậm rãi man mác.

Rõ ràng đẹp hơn mình tưởng tượng nhiều lắm. Thoáng chốc một mụ già 42 như trở lại với thời 24, hay 14, thậm chí là 04.  “Ai cho tôi một vé về tuổi thơ? “

Mình chụp cho con vài kiểu ảnh từ cái app chụp kiểu art mà nó mới cài, thật ra cũng cách vài tháng rồi. Công nghệ chụp ảnh gần như bị nhà mình lãng quên, đến giờ chẳng ai trong nhà biết photoshop hay filter hay app chỉnh sửa ảnh là gì vì toàn những người ngại chụp hình.

Trong máy ảnh của mình cũng chỉ toàn ảnh phong cảnh hay ảnh con do mình nịnh nọt nó cho chụp để mình lưu lại chứ không chắc chả có cái nào vì nó không thích ảnh ọt gì :)).

Không ngờ chụp hình trên cao cho cảm giác “phê” y như cảm giác đứng trước mũi Hảo Vọng. Nó cho ngừoi chụp một không gian đa chiều, sâu thẳm thẳm và rộng mênh mang.

Đứng trong khung cảnh đó, con người như được nâng lên, bay lên và nhỏ bé đi. Không cần make up, chẳng cần xiêm y lộng lẫy hay phụ kiện điểm trang. Không gian hoàn toàn trống trải với background là nền trời, mà như con mình nó tưởng tượng vào ban đêm có màu chàm như màu bìa một album của cô ca sĩ idol của nó, sẽ là thứ trang sức đắt giá nhất.

Đường gạch viền ngoài mặt sân là lằn ranh ngăn cách hai nửa mặt phẳng với  bờ trên là nền bầu trời  xanh biêng biếc thấp thoáng xa xa những dãy nhà trắng nhấp nhô. Và nửa  mặt phẳng đưới là một màu nâu sậm của những viên gạch lát đã bị mưa nắng đầy đoạ đến cũ mòn.

Thế mà lên hình trông lại ổn quá, ít nhất là tự so với trình độ của mình.

Mình nhớ lại nhiều năm trước khi mình xem một serie chương trình truyền hình thực tế về model và hình như trong đó luôn có một buổi chụp hình trên cao. Quả là có lý do của nó. Với  ánh sáng chuẩn chỉnh do nắng đem lại hay gió thổi tung bay trang phục của người mẫu sẽ tạo ra những shoot hình bay bổng và ma mị hơn hẳn.

Bảo sao nhiều người mê nhiếp ảnh, nó là bộ môn nghệ thuật của thị giác, với trò chơi của ánh sáng, màu sắc, bố cục, và những khoảnh khắc xuất thần của cảnh sắc hay con người trước ống kính.

Ở nhà, mình vẫn còn nhiều bức ảnh chân dung của mẹ mình chụp cách đây 50 năm, 40 năm. Tất cả đều là ảnh đen trắng và rất mộc mạc nhưng vẫn giữ được nước ảnh chân thực, sắc nét như không thể tin được là tuổi đời của nó đã cả nửa thế kỷ.

Ngày xưa thợ ảnh rất có giá. Công nghệ đã san phẳng nhiều thứ, giờ đây ai cũng có thể là thợ chụp cho chính mình.

Buổi tối Halloween, có hai cậu nhóc trong khu nhà cosplay theo kiểu như thường thấy trong ngày này. Tay gậy, tay bị vô nhà: Trick or Treat hả? Con mình vừa hỏi vừa lấy cho chúng mấy cái kẹo.

Trick or Treat là trò chơi bắt nguồn từ tập tục hóa trang xin đồ ăn và cầu nguyện cho linh hồn (tiếng Anh gọi là “go Souling and Guising”) ở Scotland vào thế kỷ 19. Người dân di cư từ Scotland, Ireland, England đến Mỹ và mang theo ngày lễ Halloween.

Nhưng chỉ khi đến Mỹ, Halloween mới được đón nhận và lan tỏa đi khắp thế giới với câu “thần chú” Trick or Treat. Gần đây thấy người ta lên tiếng về cái sự ma quái trong trang phục ở lễ hội này. Những màu sắc đen tối cùng lối hoá trang chả khác gì ma quỷ khiến họ sợ và cho rằng sống không thích gặp thần tiên mà cứ thích đụng độ những bóng ma.

Thật ra, chỉ những người lớn tuổi suy nghĩ vậy thôi chứ trẻ con chúng đâu có thấy sợ hãi gì. Chúng chả thích đến chết đi được vì được dịp vui chơi tưng bừng.

Thẳng thắn mà nói, những ngày hội đã trở nên phổ biến diện rộng như này lại mang trong mình một tinh thần đặc trưng, riêng có của một dân tộc. Nó là bản sắc văn hoá, là phong tục mà nếu không phải ở trong cộng động đó bạn sẽ không bao giờ hiểu hết ý nghĩa của nó.

Nhiều người Việt không thấm thấu nổi cái ghê rợn bề ngoài của đêm Halloween thì cũng giống như nhiều người Mỹ hoàn toàn không cảm nhận được tập tục thả cá chép ngày 23 tháng Chạp. Âu cũng là thường tình!

Ngày Halloween, ngày cuối cùng của tháng Mười, rồi cũng qua!

Và hôm nay chúng ta lại chào đón một tháng mới:

Tháng Mười một,

Sáng sớm, nắng đổ một màu như dát bạc trên phố, sương bay là là trước mắt. Mình chợt nhớ đến giai điệu của một bản rơck ballad đình đám ở thập niên 90, hình như đến bây giờ chẳng ai còn nghe hay biết đến nữa. Có những thứ cứ gần như biến mất theo thời gian, đó là điều ta phải chấp nhận, dù có nuối tiếc.

Và thực tế là gần như càng ngày càng ít những bản Rock (dù mạnh mẽ hay nhẹ nhàng) hay bản nhạc Pop có thể  in hằn trong tâm trí, với mình. Những bản nhạc với lời ca đẹp như thơ nhưng vẫn  đượm một nỗi buồn hoang hoải. Những bản nhạc toát lên chất sôi nổi, nhiệt thành, lời hát rõ ràng chứ không quá lắt léo và ẻo lả như có thể thấy ở thời đại của công nghệ AI này.

Những năm tháng của thế kỷ trước thật sự đã qua lâu rồi!

Nhưng tháng Mười một thì luôn còn đó.

Cũng như “Rain in November”.

November rain!

Tháng Mười một có mưa ư? Có chứ, ở xứ lạnh là những trận mưa nhỏ báo hiệu những hạt tuyết đầu mùa chuẩn bị  rơi

Khi nhìn vào đôi mắt em
Anh có thể thấy một tình yêu kìm nén
Nhưng người dấu yêu, khi ôm em trong vòng tay
Em có cảm thấy như anh chăng?
Vì không có gì trường tồn vĩnh cửu
Và cả hai ta đều biết trái tim sẽ đổi thay
Khó làm sao giữ cho nến chẳng tàn
Trong cơn mưa lạnh hững hờ tháng Mười Một
Chúng ta đã từng trải qua
Lâu thật lâu
Cố gắng giết chết mọi khổ đau

When I look into your eyes
I can see a love restrained
But darlin’ when I hold you
Don’t you know I feel the same
‘Cause nothin’ lasts forever
And we both know hearts can change
And it’s hard to hold a candle
In the cold November rain
We’ve been through this
Such a long long time
Just tryin’ to kill the pain

Có một câu chuyện về một chàng trai có thân phận hèn kém di cư đến Mỹ từ một đất nước Bắc Âu, ở thế kỷ 19. Chàng xin vào làm một chân chạy việc cho một khu nghỉ dưỡng ven hồ của một gia đình giàu có. Gia đình này có một cô con gái rất xinh đẹp và đã được bố mẹ hứa hôn vào một gia đình danh giá, hoàn toàn môn đăng hộ đối với cô.

Thế nhưng, tình yêu thật sự, tình yêu từ trái tim thì không bao giờ có công thức. Đẹp trai, giàu có, tài năng, hoàn hảo có thể là hình mẫu chung nhưng không phải lúc nào cũng là thứ khiến con tim một cô gái rung động. Chả thế mà một nhà thơ nào đó đã phải thốt lên “Đố ai đinh nghĩa được tình yêu”.

Đúng là như thế, bởi cảm xúc yêu nó có ngôn ngữ của riêng nó, chả tuân theo một một sự chỉ dẫn nào. Bất chấp sự chênh lệch về địa vị, thứ vốn là rào cản cực kỳ lớn với những người con gái quyền quý thời xưa, trái tim cô gái chỉ loạn nhịp khi đứng trước chàng trai phụ việc bếp. Còn chàng trai, hiển nhiên rồi, sao tránh khỏi sự xao xuyến trước vẻ đẹp rực rỡ thanh xuân của cô gái.

Nhưng khoảng cách không cho phép họ đến với nhau một cách đàng hoàng. Họ chỉ dám nhìn vào mắt nhau để hiểu trong đó chất chứa một “tình yêu kìm nén”.

Nhưng người tình đến
Rồi lại đi
Và không ai chắc chắn được
Hôm nay ai sẽ ra đi
Thật xa….
Nếu chúng ta nắm giữ được thời gian
Để làm rõ tất cả
Anh có thể nhẹ lòng
Biết rằng em là của anh
Riêng anh
Nếu em muốn yêu anh
Thì em dấu yêu đừng dằn lòng
Hoặc anh sẽ chỉ thôi rảo bước
Trong cơn mưa tháng Mười Một buốt giá

Em có cần đôi lúc
Cho riêng mình
Em có cần đôi lúc
Hoàn toàn cô độc
Ai mà chẳng cần những khi
Cho bản thân
Em có biết em cũng cần những lúc
Cô độc……

But lovers always come
And lovers always go
And no one’s really sure
Who’s lettin’ go today
Walking away
If we could take the time
To lay it on the line
I could rest my head
Just knowin’ that you were mine
All mine
So if you want to love me
Then darlin’ don’t refrain
Or I’ll just end up walkin’
In the cold November rain

Do you need some time
On your own
Do you need some time
All alone
Everybody needs some time
On their own
Don’t you know you need some time
All alone

Khi nào thì bạn biết mình đã yêu? Là khi trong mắt bạn, trong tim bạn chỉ chất chứa hình ảnh của một người, dù cho xung quanh bạn có thể có rất nhiều những ai đó  lấp lánh hơn, rực rỡ hơn. Thì bạn cũng chỉ mong được gặp , được thấy , được trò chuyện với ngừoi duy nhất đó.

Chàng trai và cô gái trong câu chuyện trên cũng vậy. Khi chàng được ông bố cô giao nhiệm vụ đóng một con thuyền để chuẩn bị cho hội đua thuyền buồm của giới quý tộc, một công việc mang đậm nguồn gốc tổ tiên Viking của chàng và cũng là niềm mơ ước nghề nghiệp của chàng, thì từ đây chàng có nhiều cơ hội gặp gỡ cô gái.

Đó cũng là khoảng thời gian của tình yêu, ngập tràn trong chàng: Với cô gái và với con thuyền.

Con thuyền được khởi tạo cuối hè và dự định sẽ hoàn thành vào tháng Mười một. Nhưng cả hai người đều không muốn đó là thời khắc cuối cùng họ được gặp nhau.

Anh biết thật khó để trái tim luôn mở rộng
Khi thậm chí bạn bè cũng muốn làm hại em
Nhưng nếu em có thể chữa lành một trái tim tan nát
Thời gian cũng chẳng thể ảnh hưởng gì tới em sao?

Đôi lúc anh cần chút thời gian
Riêng mình
Đôi lúc anh cần chút thời gian
Cô độc
Ai mà chẳng cần những lúc
Cho bản thân
Em có biết rằng em cũng cần
Những lúc cô đôc

Và khi nỗi sợ lắng dịu
Và bóng tối vẫn còn sót lại
Anh biết rằng em có thể yêu em
Và khi chẳng còn ai để đỗ lỗi
Đừng bận tâm đến bóng đêm
Chúng ta vẫn sẽ tìm ra lối đi
Vì đâu có gì trường tồn vĩnh cửu
Thậm chí cả cơn mưa tháng Mười Một buốt giá

Em có nghĩ rằng
Mình cần một ai đó
Em có nghĩ rằng
Mình cần một ai đó
Mọi người đều cần đến một người
Em không phải là kẻ duy nhất
Em không phải là kẻ duy nhất

I know it’s hard to keep an open heart
When even friends seem out to harm you
But if you could heal a broken heart
Wouldn’t time be out to charm you

Sometimes I need some time
On my own
Sometimes I need some time
All alone
Everybody needs some time
On their own
Don’t you know you need some time
All alone

And when your fears subside
And shadows still remain
I know that you can love me
When there’s no one left to blame
So never mind the darkness
We still can find a way
‘Cause nothin’ lasts forever
Even cold November rain

Don’t ya think that you
Need somebody
Don’t ya think that you
Need someone
Everybody needs somebody
You’re not the only one
You’re not the only one

Nhưng cơn mưa đến với họ ngay cả trước khi tháng Mười một gõ cửa, cơn mưa đánh thức tình yêu thầm kín. Buồn thay, ngay khi tình yêu  đến cũng là lúc nó phải rời đi.

Bởi đó là lúc con thuyền được hoàn thiện. Tháng Mười một tưởng là niềm vui hoá lại nỗi buồn vời vợi. Những định kiến xã hội ngặt nghèo không cho phép họ gắn kết với nhau. Cô gái đau khổ, chàng trai đau khổ.

Họ có oán hận ngày họ vô tình va phải nhau không? Và có oàn hận tháng Mười một chất chứa bao kỷ niệm? Họ đã  nói là Có. Nhưng tất nhiên, chả ai tin cả và họ thực lòng cũng chả tin những lời họ nói, vốn chỉ để dằn vặt nhau. Trong tình yêu lời nói ra bên ngoài đôi khi mâu thuẫn 100% với tiếng nói sâu thẳm của trái tim. Thế nên mới có thơ “Em bảo anh đi đi. Sao anh không đứng lại”?

May mắn là, câu chuyện tình yêu mình vừa kể không kết thúc buồn như nội dung bài hát đâu và có rất nhiều thứ hay ho để bàn luận. Không như cơn mưa tháng Mười một buốt giá của ban nhạc Rock lừng danh có cái tên cũng hình tượng không kém Guns N’ Roses, tháng mười Một của chàng đóng thuyền và cô tiểu thư rất ngọt ngào, và sự ngọt ngào đó  đã mang lại hạnh phúc cho họ . Dù trải qua bao xa cách, hiểu lầm, cãi vã, giận hờn, khổ đau thì cuối cùng họ vẫn tìm được nhau. Trong tình yêu vĩnh cửu.

Mình cảm nhận tháng Mười một ngay lúc này khi ánh chiều tà dừng chân bên khung cửa và những hạt mưa mang hơi lạnh lất phất bay.

Bật  lại “November rain” và đi pha một tách trà ấm nóng, mới thật hay đúng là Đông sắp về.

Tháng Mười một ngọt ngào và đầy hoài niệm, chỉ mới bắt đầu!

Chỉ còn vài ngày nữa thôi là tháng Mười đã lại qua rồi. Thời gian trôi nhanh lắm các bạn ạ, càng trưởng thành các bạn sẽ càng cảm nhận được điều đó. Ngày nọ nối tiếp ngày kia, tháng này chưa qua tháng sau đã tới, gần như sẽ không có những thắc mắc kiểu thế này khi chúng ta lớn:

Em cầm tờ lịch cũ
Ngày hôm qua đâu rồi

Ngày nay, có cảm giác mọi thứ được thúc đẩy nhanh hơn cũng bởi cái gì cũng nhiều, cũng thừa mứa. Ví như, Internet cũng cấp tất thảy những sản phẩm nghe nhìn, gần như không có giới hạn, bất chấp không gian và thời gian. Một bài hát bắt tai mới ra ngay lập tức sẽ được thay thế bởi bài hát khác. Một bộ phim làm mưa gió tại rạp tuần này, tuần sau đã có hàng tá phim khác làm lu mờ. Tin tức cũng thế, đầu giờ sáng người ta còn chưa hết bàng hoàng vì vụ A, vụ B nhưng chỉ ít giờ sau chúng đã bị lấp đi ngay lập tức bởi vụ C, vụ D.

Chúng ta  dường như bị bội thực bởi rừng các thông tin và sự kiện.  Mọi thứ quá dễ dàng để bị rơi  vào thờ ơ và quên lãng. Chẳng ai còn đủ độ kiên nhẫn để nghiền ngẫm một bài thơ, một bài toán hay một câu chuyện hay nữa bởi vì phía trước họ có sẵn hàng nghìn hàng vạn những thứ như thế, hoặc hơn thế.  Những khoảnh khắc đẹp đẽ, tương tự, cũng chẳng mấy lưu lại được lâu.

Như tác giả Thomas Friedman đã nói chúng ta đang sống ở kỷ nguyên của tốc độ. Tốc độ hơn, năng suất cao hơn, hàng hoá đầy hơn.

Thế nhưng,  sự trống rỗng cũng tăng lên theo cấp số nhân.

Xã hội càng dư thừa về vật chất thì các trò điên rồ nhất xuất hiện càng nhiều. Áp lực vô cùng lớn của việc phải tạo ra, phải làm được một cái gì đó  cho bằng bạn bằng bè, bằng anh hàng xóm, bằng chị đồng nghiệp, cho khỏi bị tụt hậu, bị bỏ lại phía sau làm cho cuộc sống căng thẳng hơn nhiều so với bản chất thực của nó.

Các bệnh trầm cảm, tâm thần, đột quỵ  và chi phí cho các loại thuốc ngủ, thuốc an thần nhiều hơn ở các nước giàu. Các bạn thấy nếu như ở Việt Nam, chúng ta uống thuốc kháng sinh như uống nước suối, thì dân Mỹ nhai thuốc ngủ như nhai kẹo.

Ba cái thuốc an thần này thực sự càng dùng nhiều càng chỉ gây hại hơn cho thần kinh, uống vào người cứ lâng lâng mộng mị và dễ gây nghiện mà đã nghiện rồi là lúc nào cũng phải có, càng ngày liều lượng càng phải nhiều hơn. Độc hại là thế nhưng chúng lại được các bác sĩ bên đó hết sức lạm dụng trong việc kê đơn. 

Rồi thì tỷ lệ ly hôn, cô đơn, tự tử cũng cao hơn ở các nước giàu.

Và không như ở những nước, những nơi nhiều người dân đang phải kiếm ăn từng bữa, có cướp giật hay thực hiện các hành vi tội ác thì  phần lớn có thể  hiểu được: Nghèo đói.  Vậy nhưng, ở nhiều xứ thiên đường người ta sẽ kinh ngạc mà không tìm được sự  giải thích thoả đáng  cho những hành vi rồ dại.  Ngoài đổ tội cho cái sự “ăn no rồi rửng mỡ”. Sự đáng sợ là ở chỗ đó, các vụ giết người được thực hiện không vì lý do gì.

Buổi sáng cuối tuần, thứ Sáu (không phải ngày 13)

Mở báo ra ngay trên trang nhất chình ình toàn tin tức buồn bã. Những cái chết hết sức vô nghĩa. Cháy nhà ở Hà Nội, 3 mẹ con ra đi. Xả súng ở Maine, Hoa Kỳ, 18 người thiệt mạng. Giao tranh ở dải Gaza, hàng trăm người, của cả hai phe, tử vong mỗi ngày.

Không phải ngẫu nhiên mà gần đây, khi đi sâu hơn vào đời sống nội tâm bên trong của con người  thì người ta đã nhìn nhận một cách nghiêm túc  hơn giá trị triết học của con số 0: 

“Hạnh phúc” không phải là Có: Có nhà có xe, có tiền, có quyền.

Mà thật ra Hạnh phúc lại là “Không”: Không lo lắng muộn phiền, không bệnh tật, không tai hoạ.

Vì “Có” chủ yếu là thứ bạn muốn cho người khác xem, còn “Không” mới là thứ thuộc về mình.

THỜI KHẮC THU HOẠCH NHO, THỜI KHẮC ĐẶC BIỆT, THỜI KHĂC CỦA PHÉP MÀU”

(A Walk in the Clouds)

Có lẽ do nằm bên bờ Địa Trung Hải, khí hậu ấm áp và nhiều ánh nắng chan hoà hơn nên người Tây Ban Nha và Italia họ sống tình cảm (hay ít ra là cách họ thể hiện ra bên ngoài)  hơn hẳn  so với các sắc dân  ở các quốc gia châu Âu khác và không biết có liên quan không, họ cũng kém giàu hơn, so với Anh và Đức.

Hai nước của những trái Oliu nức tiếng, nơi mà đàn ông thì đẹp trai và đàn bà thì xinh gái :)) này, một cách dễ dàng có thể nhận thấy, lối sống của họ ở cấp độ gia đinh có nét hao hao với người Á đông. Gia đình thường sống quây quần, có thể tam tứ đại đồng đường, một điều rất hiếm trong xã hội phương Tây. Mối quan hệ giữa anh chị em, ông bà bố mẹ con cái cũng rất gần gũi và mật thiết.

Gia đình của cô gái Victoria trong “Dạo bước trên mây” là một dạng gia đình truyền thống điển hình Latin như vậy. Họ là một gia đình lớn, trong đó Ông bà cô có đủ tố chất của một “Ông bà quốc dân”: Ấm áp, bao dung, hiền hậu, thấu hiểu.

Và họ còn rất thông minh nữa kìa. Nhìn cái cách họ níu kéo chàng cháu rể thấy yêu ghê phải không cách bạn:  Để làm chậm trễ chuyến hành trình rời khỏi Napa của chàng thanh niên Paul, người Ông thì bày vẽ, dụ dỗ chàng cùng thưởng rượu, đàn ca. Người Bà thì đem biến quần áo của chàng ra ngâm giặt cho sũng nước.

“Nói chuyện giữa đàn ông và đàn bà chẳng bao giờ giải quyết được chuyệnn gì. Chúng ta suy nghĩ còn họ lại cảm nhận. Họ là những tạo vật của trái tim”.

Nếu có khi nào các bạn cảm thấy mình bất đồng với bố mẹ hay gặp chuyện gì đó không như ý trong cuộc sống, tin mình đi, các bạn có thể tìm đến với ông bà. Họ là những người có kinh nghiệm sống, hơn cả những người sinh ra ta. Vì họ ở vị trí trung dung hơn, không quá thân cận bằng cha mẹ để phán xét một cách cảm tính, nhưng gần gũi hơn nhiều về mặt huyết thống so với bạn bè. Họ ở giữa hơn, và vì vậy họ có thể cho chúng ta những lời khuyên sáng suốt và bổ ích.

Ai có tuổi thơ được sống cùng ông bà là một người rất may mắn. Nó bồi đắp cho mỗi người những tình cảm gia đình cao quý, sâu sắc. Và thường ông bà nào cũng hay đứng về phía cháu. Như người ông của Victoria còn dạy cả chàng cháu rể cách hát và tỏ tình chuộc lỗi với cô cháu gái, theo đúng kiểu truyền thống của dân tộc mình

“Cháu là kẻ ngoại đạo, cháu phải nói thứ ngôn ngữ mà chúng ta hiểu”

Đúng thế đấy các bạn ạ. Mỗi đất nước có phong tục tập quán khác nhau. Mỗi một dân tộc trong một đất nước cũng vậy. Rồi thậm chí cùng một dân tộc nhưng ở các vùng khác nhau trong một đất nước cũng đã có những lề thói khác nhau rồi.

Cái này, bạn gái nào dân miệt vườn Nam Bộ mà về làm dâu vùng châu thổ Sông Hồng là choáng ngay, “sợ” phải biết vì đủ thứ thủ tục :))) (đùa thôi bạn nhỉ, đã yêu nhau thì nhằm nhò gì ba cái thứ cỏn con, Yêu nhau mấy núi cũng leo, mấy sông cũng lội mấy đèo cũng qua được cơ mà :)).

Các bạn đọc thử bức thư của William gửi cô bạn Windy của nó xem có sợ không nhá :)))

From: Wiliam

To: Windy

Windy thân mến,

Hôm nay là thứ Sáu cuối cùng của tháng Mười rồi, “Tháng Mười Một của trái tim” đang  chạm đến cửa nhà mỗi chúng ta. Trong niềm cảm xúc dạt dào của thời tiết chuyển mùa, Thu qua Đông tới, tao nghe nói sẽ có một series bài viết tựa đề này vào tuần sau trên trang Blog hồng hồng rồng rồng gì đó :)). Mày có quan tâm thì đón đọc.

Chiều nay nắng nhẹ mày nhỉ, thời tiết thật quá đẹp đi, đương Thu (cuối) mà tao cứ ngỡ hoa đã nở  và Xuân đã về :))). Vừa về đến thư phòng tao vội lấy ngay bút nghiên (đã xếp xó) biên cho mày bài dòng.

Mày dạo này ổn không?

Thi giữa kỳ OK hết chứ

Bạn bè của Mày thế nào?

Trong lớp học có í ới làm phiền (mượn vở chép bài) lẫn nhau :)))

Có nói qua nói lại, Monster này đừng có bắt nạt con tao :))

Đùa thôi, mục đích chính lá thơ này của tao là, với tư cách luôn là idol của mày (flex tí), tao nghĩ mình phải có trách nhiệm thông não chút cho mày hiểu, trước khi mày vi vu ra mắt đàng nhà trai ở xứ Bắc trong dịp Tết này :)). Mặc dù mày đảm đang lắm rồi, và thằng Paper nó cũng khéo léo lắm nhưng tao vẫn lo. Vì có những cái thuộc về tập tục ở ngoải nếu không nói cặn kẽ mày sẽ không hiểu. Mà không hiểu thì dễ xung đột, mất vui đi. Mày nên nhớ tao là dân Bắc chính gốc, chứ không phải lai Đông lai Tây như con Mây :)))

Rồi, giờ thì mày hãy đọc cho kỹ những việc mày cần phải làm trong 5 ngày Tết:

Ngày 1- 29 Tết: Dậy thật sớm khi gà còn chưa gáy, nhớ là kiểu gì cũng phải trước cả bác gái, nghe chửa? Nhớ ăn sáng cho no vào vì cả ngày này mày sẽ phải leo trèo, lăn lê bò toài để lau dọn, quét chùi, rửa ráy toàn bộ nhà cửa, tủ giường, bếp núc. Công việc không kết thúc sớm hơn 10 giờ đêm.

Ngày 2 30 Tết: Chở bác gái đi chợ: Cỡ khoảng chục lần thôi chứ mấy: Lần 1: Bà cụ sẽ mua một bó hoa; lần 2: thẻ hương; lần 3: cành đào, lần 4: măng miến; lần 5: rau cỏ; lần 6: bánh mứt; lần 7: con gà trống thiến; lần 8: Thịt thà, cá mú; lần 9: Hoa quả; lần 10: Áo sống, khăn khố; cứ lắt nhắt như vậy cho hết ngày. Đếm đủ 10 tiếng 10 lần là OK, việc đã xong…ban ngày. Còn ban tối thì làm đến sáng nhá, nấu xôi, luộc gà, sắp mâm ngũ quả, đợi giao thừa để chúc mừng đủ tất cả mọi người trong gia đình. 

Ngày 3 mùng 1: Ngủ dậy cấm quét sân nhà, tối kỵ đấy, vì người ta coi quét rác ngày đầu năm là quét hết lộc. Thay vào đó, hãy nhanh chóng  xuống bếp chuẩn bị cơm nước đợi họ hàng đến. Ối dồi, nghe đâu mẹ thằng Paper có đến 9 anh chị em mày cứ nhân lên bình quân khoảng 4 người một nhà, chưa kể còn em út bà cô ông chú, bà dì ông trẻ. bà mợ ông cậu…., thì mày biết là mày phải ngồi trong bếp bao lâu rồi nhá, sớm được ngả lưng cũng cỡ 12 giờ đêm. Rửa bảy mươi cái bát như thằng Leo nhằm nhỏ gì, 700 nghe chưa, giờ ở nhà tập đi là vừa.

Lưu ý: Ăn uống nhớ ngồi đầu nồi, để còn đơm cơm cho mọi người thế mớ được coi là đảm. Khi ăn phải mời rõ từng ngừoi, con mời ông mời bà, con mời cha mời mẹ, cháu mời cô mời chú, em mời anh mời chị, chị mời các em ăn cơm! Phải đầy đủ như thế chứ không phải cứ cắm mặt vào mà ăn. Thi thoảng phải gắp cho ngừoi này người nọ, hay người ta có gắp cho mình món không thích, kiểu “đùi gà xối mỡ” cũng phải cố mà ăn, không lèm bèm :))

Ngày 4 mùng 2: Ở nhà tiếp khách, cấm được đóng cửa. Hàng xóm bên cạnh, ở bên, làng trên xóm dưới sơ sơ cũng vài trăm:

-Con mời cụ uống nước ạ;

-Gớm quý hoá quá cơ, nghe cụ ông Paper bẩu năm nay có con dâu miền Nam ra chơi cơ đấy. Thế ra là cô?

-Dạ, con rất vui được về quê (chồng) ăn Tết ạ

-Đấy nói năng ngọt ngào thế có phải hay không. Ối giời ơi, ai như cái con Tí nhà này cứ bôm bốp chan chát. Rõ chán chán là! :))

-Là sao cụ?

-Ơ thế tôi nói rõ thế mà cô cũng không nghe ra hử?

Nhớ nhá, cứ ngồi nghe thôi. Các cụ nói gì cũng gật đại, không hiểu cũng gật. Cấm hỏi đi hỏi lại nhiều. Các cụ lại chả chưởi cho  :))

Ngày 5 mùng 3: Dù mệt rũ rồi nhưng kiểu gì cũng phải lên đường, đi chơi cho bằng hết những người đã đến nhà mình. Sơ sơ cỡ trăm chứ mấy. Mỗi nhà một ly rượu thôi chứ mấy. Chưa hết, dù có say bí tỉ nữa cũng phải lãnh nhiệm vụ chở lão chồng về vì lão còn bí tí hơn mày gấp nhiều lần.

Đấy sơ sơ thế đã, đợi khi nào tao nhớ ra thêm gì tao lại biên tiếp cho. Toàn là những phong tục tập quán ngàn đời đấy, phải biết mà thích nghi :)). Được cái tuy nhiêu khê, rắc rối nhưng nó sẽ cho mày cái không khí mà không đâu có được: Cái tình người ngày Xuân ấy mà. Người Bắc, những ngày Tết cổ truyền họ tình cảm lắm, bớt đanh đá mười phần rồi :))).

Chúc mày có chuyến đi tốt đẹp.  Mày phải lấy làm mừng vì mày là đứa bạn duy nhất của tao tìm kiếm được hạnh phúc đến thời điểm này, giờ tao mới nhớ ra, chắc bởi lẽ mày thích con số 0. Chứ cái lũ bạn rẻ rách của mày, đứa nào cũng chán nhăn :)), chúng nó dự định sẽ ca mãi bài ca “Đời tôi cô đơn”đến già. Ngay cả tao, huhuhu, còn mỗi công đoạn tổ chức ở nhà thờ nữa thôi, mà cái thằng “cụ xứ ghét đủ thứ” nó cũng không thèm động lòng thương cảm mà xuống núi hoàn thành cho xong nhiệm vụ :)). Tao lạ gì nó, “Trạng chết thì Chúa cũng băng hà” mà. Nó chắc cũng muốn tao tu  luôn như nó chứ chả :)))

Bạn của mày

William (cháu nhiều đời của cụ tổ Romeo và Juliet)

Không biết con Windy nó có nghe lời thằng William không nhưng chắc chắn anh chàng trung sĩ Paul ảnh tuân theo lệnh người ông của cô Victoria như tuân lệnh thượng cấp. Và vì vậy mà chàng đã thành công trong việc nhận được sự chấp thuận của cô tiểu thư.

Khung cảnh chàng đứng hát dưới ban công nhà nàng sao mà đẹp quá các bạn nhỉ. Đây cũng là một cảnh lãng mạn nhất của bộ phim, nơi mỗi nhân vật đều cho thấy vai trò của mình: Chàng trai bày tỏ tình cảm mới chớm của mình cho cô gái. Còn cô, với hành động bật sáng đèn như là một lời khẳng định “Con lựa chọn người con muốn lấy vì trái tim muốn những gì mà nó muốn”.

Một tình yêu được thể hiện hết sức nhẹ nhàng và tinh tế, điều thường thấy trong các bộ phim thể loại romance ở thập niên 90 trở về trước.

Còn người ông, người bà, người bố, người mẹ như là đại diện của thế hệ trước, cuối cùng, đã rất hạnh phúc khi trao lại gốc nho của dòng tộc cho thế hệ trẻ kế nghiệp:

“Đây là gốc nho đi cùng với cuộc đời ông. Là hậu duệ của gốc nho mà ông tổ Pedro đã mang theo. Cả cánh đồng nho đều từ cây này mà ra. Nó không chỉ là gốc của Las Nubes. Nó còn là gốc rễ của cuộc sống chúng ta, của Victoria. Giờ cháu đã là một phần của tất cả mọi thứ ở đây, một thanh niên của chúng ta, nó cũng là gốc rễ cuộc đời cháu. Cháu không còn là trẻ mồ côi nữa”

Dù kết phim thì cả vườn nho đã lụi tàn, những cái gốc nho cổ vẫn còn đó. Nó chắc chắn sẽ được gây dựng lại nhờ sức sống và tình yêu mãnh liệt của người trẻ.

Để rồi họ sẽ có lại những cánh đồng nho, những chai rượu vang  hảo hạng làm từ nho  và không thể thiếu những thời khắc thiêng liêng, đầy cảm xúc và đẹp như “Dạo bước trên Mây”:

“Thời khắc thu hoạch nho, thời khắc đặc biệt, thời khắc của phép màu”

Thách thức trong thời toàn cầu hóa đến với đất nước và con người là làm sao dung hòa được giữa việc bảo tồn bản sắc, quê hương và cộng đồng… đồng thời nỗ lực hết mức để tồn tại cho được trong hệ thống thế giới.

Bất cứ xã hội nào muốn thịnh vượng về kinh tế đều phải cố gắng chế tạo cho được xe Lexus và lái chúng ra thế giới. Nhưng người ta cũng đừng bao giờ ảo tưởng rằng chỉ tham gia tích cực vào kinh tế thế giới không thôi mà có thể tạo được xã hội lành mạnh.

Nếu hội nhập đạt được trong điều kiện phải hy sinh bản sắc của một đất nước, nếu các cá nhân cảm thấy họ bị mất gốc trong cơn lốc toàn cầu, thì họ sẽ phản kháng. Họ sẽ vươn dậy và ngăn cản quy trình này.

Do đó sự sống còn của toàn cầu hóa phụ thuộc một phần vào nỗ lực của chúng ta xây dựng sự cân bằng giữa phát triển và cội nguồn.

Một đất nước không có những rặng cây Ô liu khỏe khoắn sẽ không bao giờ có được cảm giác nguồn gốc được duy trì hay an tâm để có thể đón nhận và hội nhập với thế giới.

Nhưng một đất nước mà chỉ có những rặng Ô liu không thôi, chỉ lo giữ cội rễ, mà không có xe Lexus, thì sẽ không bao giờ tiến xa được.

Giữ cân bằng giữa hai yếu tố nói trên là một cuộc vật lộn triền miên.

Thomas Friedman – Chiếc xe Lexus và cây Olive

Có thể nói cùng với sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin thì toàn cầu hoá  là xu thế tất yếu không thể  tránh khỏi. Thomas Friedman tác giả cuốn “Chiếc Lexus và cây dầu ô liu” đã viết:

Toàn cầu hóa không phải là một sự lựa chọn. Đó là thực tế!

Chúng ta đang ở trong một hệ thống quốc tế mới. Hệ thống này có lôgic, có quy luật, có áp lực và có động lực riêng của nó – nó đáng được gọi bằng cái tên riêng – “toàn cầu hóa”. Toàn cầu hóa không chỉ là một thứ mốt kinh tế, không phải là một khuynh hướng nhất thời. Nó là một hệ thống quốc tế – một hệ thống chủ đạo, thay thế Chiến tranh Lạnh sau khi bức tường Berlin sụp đổ.

Chính vì thế, tôi định nghĩa toàn cầu hóa như sau: Nó là một sự hội nhập không thể đảo ngược giữa những thị trường, quốc gia và công nghệ, tới mức chưa từng có – theo phương cách tạo điều kiện cho các cá nhân, tập đoàn công ty và nhà nước vươn quan hệ đến nhiều nơi trên thế giới xa hơn, sâu hơn với chi phí thấp hơn bao giờ hết và cũng theo phương cách giúp thế giới tiếp cận các cá nhân, tập đoàn công ty và nhà nước xa hơn, sâu hơn với chi phí thấp hơn bao giờ hết.

Toàn cầu hóa có công nghệ định hình riêng: vi tính hóa, thu nhỏ kích cỡ các loại thiết bị, số hóa, viễn thông vệ tinh, cáp quang và Internet, giúp cho việc vun đắp viễn cảnh hội nhập. Khi một nước nhảy vào dòng chảy toàn cầu hóa, giới tinh hoa của đất nước đó bắt đầu chuyển tải viễn cảnh hội nhập vào bên trong và cố tìm cho họ một chỗ đứng trong bối cảnh toàn cầu.

“Trước đây, khi nói về kinh tế vĩ mô, chúng tôi bắt đầu từ những thị trường địa phương, hệ thống tài chính khu vực và những quan hệ tương hỗ giữa chúng với nhau, rồi sau đó, như chợt nhớ ra, chúng tôi bàn đến nền kinh tế quốc tế.

Hồi đó có một cảm giác chung là những gì chúng tôi làm là việc riêng của chúng tôi, rồi sau đó thông qua một số kênh, chúng tôi bán hàng ra nước ngoài. Giờ đây, chúng tôi đảo ngược quá trình đó. Không có chuyện quyết định sản xuất trước rồi mới tìm thị trường xuất khẩu; mà trước hết hãy nghiên cứu khung cảnh toàn cầu, rồi quyết định sản xuất hàng gì. Quan điểm này thay đổi toàn cách nghĩ của mỗi chúng ta.”

Trong khi thước đo của thời Chiến tranh Lạnh là trọng lượng, đặc biệt là trọng lượng các loại tên lửa. Nay để đo đếm toàn cầu hóa, người ta dùng đơn vị tốc độ – tốc độ trong buôn bán, đi lại, liên lạc và sáng tạo.

Chiến tranh Lạnh là nói đến phương trình năng lượng và khối lượng của Einstein: e=mc^2. Toàn cầu hóa xoay quanh định luật Moore (Định luật Moore được xây dựng bởi Gordon Moore – một trong những sáng lập viên của tập đoàn sản xuất chip máy tính nổi tiếng Intel) rằng công suất tính toán của các con chip silicon sẽ tăng gấp đôi trong vòng 18 đến 24 tháng, trong khi giá giảm còn một nửa.

Trong thời Chiến tranh Lạnh, câu hỏi thường là “quý vị đứng về phe nào?” Trong toàn cầu hóa người ta hay hỏi, “bạn kết nối với người khác ở mức độ nào?”

Trong Chiến tranh Lạnh, người ta hay hỏi, “tên lửa của bạn lớn đến đâu?” Trong toàn cầu hóa người ta muốn biết, “modem của bạn nhanh đến mức nào?”

Văn kiện chủ đạo của Chiến tranh Lạnh là “Hiệp Ước.” Trong toàn cầu hóa, văn kiện tối hậu là “Giao Kèo.”

Hệ thống Chiến tranh Lạnh thậm chí có thời trang riêng của mình. Năm 1961, theo tạp chí Foreign Policy (Chính sách Đối ngoại), Chủ tịch Cu ba là Fidel Castro, trong bộ quân phục ka ki màu xanh ôliu đưa ra tuyên bố nổi tiếng – “Tôi nguyện là người Marxist-Leninist đến cuối đời.” Vào tháng Giêng năm 1999, ông Castro mặc một bộ complet thương gia đến dự một hội nghị toàn cầu hóa tại Thủ đô La Habana, nơi có nhà tài phiệt George Soros và nhà kinh tế chủ trương thị trường tự do, Milton Friedman, cùng được mời tham dự.

Vâng, và giờ các bạn có thể đọc một bức thư trong thời đại toàn cầu hoá

 Monday, Oct 23

From: Monster, Vietnam

To: Thầy Sōsaku Kobayashi

     Trường Tomoe , Japan 

Kính gửi thầy hiệu trưởng kính mến!

Lời đầu tiên cho con gửi lời chào đến thầy, người mà chúng con, những độc giả- học sinh Việt Nam rất ngưỡng mộ, thông qua câu chuyện về cô bé Tô tô chan bên cửa sổ của tác giả Tetsuko Kuroyanagi.

Con xin giới thiệu, con là Monster Pốp  Con :)), đúng ra phải ra là Monte Cờ rít sô, bá tước vùng nam nước Pháp danh giá, nhưng vì căm tức cái sự “Ghét đủ thứ” :))) của con mà cái cô Mây gió trên trời cô ấy kêu con là …Monster (tuy vậy, con cũng phải thành thực với thầy là cái tên này suy cho cùng còn may mắn chán, chứ mà con manh danh Dracula thì đúng là toi. Thất nghiệp dài, vì nghe đến cái tên này là con chiên họ đã hồn bay phách lạc rồi chứ ai đủ can đảm để nghe giảng kinh nữa phải không thầy?  

Nhưng hôm nay con biên thư này không phải để nói xấu cổ, làm người ai làm thế, dù cho suốt mấy năm nay không có ngày nào mà cổ không bêu riếu con trên cái nền tảng mạng xã hội (tên gì thì vì con tu trên núi đã lâu, nên….. quên mất rồi :)). 

Mà chủ yếu là với tư cách là hàng xóm láng giềng với đất nước của thầy, đúng nghĩa hàng xóm luôn vì mỗi sáng khi gà còn chưa gáy, ngồi trên đỉnh núi nước Việt tu luyện con có thể trông thấy ngọn núi Phú Sĩ xa xa huyền ảo mây mờ bao phủ

Thì con cảm thấy lo cho cái đất nước mặt trời mọc mà con yêu quý quá. Chả là, con được thông tin do thằng bạn William của con nó đánh điện gấp lên, rằng thì là mà, trong xu thế toàn cầu hoá, cô Mây ở đất nước con  cổ cũng có ý định vi vu sang  đất nước của thầy để hành nghề “Gấp quần áo thuê”. , nghe đâu dựa vào mô hình hay xu hướng gì của giới trẻ bên Trung Quốc thầy ạ, rằng đến  thạc sĩ tiến sĩ gì đó giờ đây cũng chán nản với các công việc đầu óc mệt mỏi dễ căng thẳng đột quỵ  thế là họ chuyển sang làm nghề ..chân tay: Dọn dẹp phòng hay ….bỏ phố về rừng làm Lý Tử Thất verson thứ n.

Ôi dồi thầy ơi, con nghe mà suýt ngất, nhưng vì nghĩ đến 6 tỷ con đi thì không ai quản lý nên  hãm ngay lại được :))). Con đồ rằng cổ sang chỉ để nghiền hết mấy cái phố truyện manga ở bển thôi.

 Là một hiệu trưởng của một ngôi trường đặc biệt, con rất mong thầy cho ý kiến về vấn đề của bạn con đặng mong cổ phải sống thực tế hơn.  

Con chân thành cảm ơn thầy!

Gửi con Monster!

 Thầy rất cảm kích trước tấm lòng của con với bạn cũ. Nên không muốn làm mất nhiều thời gian của con, thầy muốn nói luôn là, ý nguyện của bạn con là hoàn toàn chính đáng, con không phải lo đâu, cứ yên tâm “luyện công” trên núi, chừng nào thằng William nó gửi thiệp mời đám cưới của…con nó, con xuống cũng không trễ, nha con! :))

 Để thầy giải thích cho con rõ hơn. Là qua nắm bắt sơ bộ thì tuy cô Mây gió cổ có vụng về thật đấy nhưng cổ vẫn có tài trong việc “gập đồ”. Đồ mà cổ gập là cứ phải vuông thành sát cạnh, sắp xếp cũng phải gọn gàng hình khối đâu ra đấy chứ không úi sùi bạ đâu vứt đó được. Tuy chưa phải đạt đến trình độ đỉnh cao hoàn hảo nhưng không hề gì, tay nghề qua đào tạo sẽ được nâng cao thêm nếu cổ sang đất nước của thầy :)). 

Bên đây, các thầy quan niệm đã làm cái gì, dù là lao động chân tay cũng phải cố gắng đạt đến trình độ tinh xảo. Con thấy đó, sushi chỉ là cơm chứ là gì, mà ở đây dân nước thầy cũng mày mò cải tiến để nâng cái món ăn đơn giản  này lên đến mức một tác phẩm cầu kỳ. Trà ở đâu chẳng có, vậy mà tổ tiên thầy cũng phải nghĩ cại thiện quy trình sao cho đạt đến mức độ “Đạo”, không phải uống trà mà là “Thưởng trà “

Rồi thì cắm hoa, rồi thì gấp giấy…. toàn công việc bằng tay đấy chứ, nhưng tất cả cũng phải đạt đến  tầm…đỉnh cao. Tức là phải sử dụng đến não bộ để biến một sản phẩm tầm thường thành một tác phẩm nghệ thuật để ngoài giá trị thưởng thức chúng còn mang lại giá trị thặng dư.

 Các con cứ nhìn sang hàng xóm của chúng ta đi, cái xứ sở kim chi ấy.  Cái món kim chi nào có hơn gì nhiều món muối đặc sặc của đất nước các con đâu, mà họ cũng phù phép đủ kiểu để biến nó thành thương hiệu quốc tế. Rồi thì mấy cô gì đen đỏ, đỏ đen đó, hát hò thì thật sự là thế hệ các thầy già rồi có thể hơi lãng tai nhưng mà đúng là có gì quá đặc sắc đâu. Các con cứ nghe kỹ đi sẽ thấy, chả có gì gọi là nghệ thuật cao siêu cả.  Nhưng cả thế giới vẫn phải chạy theo xin chữ ký của các cổ ấy. Giờ đây không chỉ các cổ hốt bạc mà đất nước quê hương các cổ cũng được hưởng lây. Ghê không các con, thương hiệu của một ban nhạc  nâng tầm thương hiệu của cả một quốc gia.

Đấy, thế nên đừng nghĩ đến những cái gì quá cao siêu. Một truyện ngắn hay một nền văn chương cũng có thể nâng tâm thương hiệu quốc gia. Một bài hát hay một nền công nghiệp âm nhạc cũng có thẻ nâng tầm thương hiệu quốc gia. Một bức hoạ hay một serie truyện tranh cũng có thể nâng tâm thương hiệu quốc gia. Miễn là những thứ đó phải ra gì và này nọ. 

Vậy nên các con cũng thế. Không cần quá ôm đồm nhiều, mà nên tập trung vào cái mình có lợi thế nhất. Ít thôi nhưng phải “tinh”. Chịu khó tìm tòi và “sống chết” với nó. Giống như những đôi giầy da của những người thợ nước Ý hay những chiếc mũ cói Panama xứ Trung Mỹ ấy, để làm được những thứ tưởng đơn  giản mà họ phải luyện công nhiều năm trời chỉ để hoàn chỉnh một mũi kim. Rất công phu nhưng đổi lại họ bán một cái mũ bằng các con bán 1000 cái nón lá. Nếu là con, con sẽ chọn hình thức nào?

Có nghĩa là,

Trong thời đại toàn cầu hoá, để vươn rộng hơn thì các con phải đào sâu hơn.

Bất cứ cái gì mình giỏi bật lên cũng là một lợi thế,

sáng tác truyện, làm thơ, lập trình, sửa compa :))), vặn ốc vít, nấu ăn,

cắm hoa, đan lát, nhảy múa, vẽ vời,

ngắm trăng sao trên trời nghiên cứu về thuyết tương đối:)))

Nếu chưa giỏi được ngay thì hãy kiên trì miễn là có đam mê. Hãy học cách tự học và tự nghiên cứu. Đọc sách và quan sát từ thực tế cuộc sống. Bất chấp có phải là ở trường chuyên lớp chọn hay không. Bất chấp có cuộc thi hay có tham gia thi học sinh giỏi hay không. Bất chấp chương trình ở trường hay dở nhiều ít thế nào. 

Con đường đi đến thành công hoặc thành nhân là thứ không dễ để show ra như Ngọc Trinh show khả năng trình diễn motor.  Nó, như thường thấy, mang vẻ âm thầm, lặng lẽ, và đôi khi là sự cô đơn,  chỉ mình ta biết với ta. 

Khi có thể và có cơ hội hãy bước ra ngoài thế giới.

Và luôn nhớ, bản sắc văn hoá quốc gia chính là lợi thế  của mỗi người: Thầy không thể ca cải lương mùi mẫn bằng các con. Ngược lại thầy cho rằng, khó ai có thể may được một chiếc kimono hoàn hảo như người dân quê hương thầy.

Còn về truyện tranh thì thầy không lạ đâu. Nghe đâu mấy anh chị em họ của cổ khi sang đây cũng nổi tiếng mấy phố truyện bên này rồi. Họ đọc truyện bằng hình thức…ghi nợ mà. Chả biết họ ăn nói thế nào với mấy chủ tiệm sách bên này mà các ông các bà ấy cho ghi nợ xuyên quốc gia luôn, khi nào về nước kiếm đủ tiền thì trả dần. Thế mới hay chứ! :))

Vậy nha con! Có tin tức gì con hãy cho thầy biết!

Thầy Sōsaku Kobayashi

Toàn cầu hoá có thể khiến thế giới tốt đẹp lên? Một ví dụ

By Legrain, Philippe 

(Bài viết vào thời điểm những năm đầu của thế kỷ XXI)

Việt Nam là một ví dụ điển hình về cách người nghèo được hưởng lợi từ toàn cầu hóa. Tỷ lệ nghèo đói đã giảm một nửa trong 10 năm. Vào năm 1988, khi “Đổi mới” bắt đầu, 3/4 dân số sống với mức dưới 1 đô la một ngày. Đến năm 1998, tỷ lệ này là 37%. Trong số 5% hộ gia đình nghèo nhất năm 1992 – và hãy nghĩ xem 5% nghèo nhất ở một đất nước như Việt Nam năm 1992 đã nghèo đến mức nào – 98% đã khá giả hơn sáu năm sau đó.

Chín mươi tám phần trăm. Ai nói toàn cầu hóa không giúp được người nghèo? Sự cải thiện tuyệt vời này có được một phần là do xuất khẩu gạo của Việt Nam, chủ yếu do nông dân nghèo trồng, đã tăng vọt. Xuất khẩu cà phê, hải sản và dầu mỏ cũng tăng, cũng như xuất khẩu các mặt hàng sử dụng nhiều lao động như quần áo và giày dép.

Khi lái xe ra khỏi Thành phố Hồ Chí Minh, bạn sẽ đi qua những cánh đồng lúa trải dài vô tận. Những người nông dân trồng lúa đang cúi gập người dưới ruộng lúa, làm việc bằng đôi tay. Trâu cày xới đất. Những người phụ nữ đội nón lá với khuôn mặt góc cạnh nổi bật, gánh những chiếc giỏ bấp bênh trên vai.

Nhưng rồi sự đều đặn của những cánh đồng rộng mở nhường chỗ cho những ngôi làng mới nhộn nhịp với những khu chợ rực rỡ sắc màu và đủ các cửa hàng kinh doanh nhỏ. Đột nhiên, nó ở đó: một tòa nhà màu trắng lấp lánh trông giống như một nhà chứa máy bay. Một tấm biển lớn trên đó tuyên bố “CHÚNG TÔI CÓ THỂ LÀM NÓ” bằng chữ lớn màu xanh lam, bên trên là dấu swoosh (logo của hãng giày Nike) màu đỏ đặc trưng. Nơi từng là cánh đồng lúa, giờ đây là nhà máy Nike.

Nói chính xác thì Samyang là nhà máy gia công theo hợp đồng cho Nike. Bản thân Nike không thực sự sản xuất bất kỳ đôi giày hay bộ quần áo nào – chuyên môn của họ nằm ở thiết kế và tiếp thị. Nó ký hợp đồng sản xuất với các công ty Hàn Quốc và Đài Loan. Samyang thuộc sở hữu của Hàn Quốc cũng có nhà máy ở Hàn Quốc và Philippines.

Tọa lạc tại Trung An, một ngôi làng cách thành phố Hồ Chí Minh 32 km về phía Tây Bắc, nhà máy có 5.200 nhân công, chủ yếu là phụ nữ ở độ tuổi 20 và 30, hầu hết là người địa phương. Họ sản xuất 600.000 đôi giày mỗi tháng. Những đôi giày được sản xuất tại Samyang được vận chuyển đi khắp thế giới. Các thùng hàng chất đống trong nhà kho đều được dán nhãn gửi đến Stockport ở Anh, Junction City, Kansas, Pháp, Tokyo và Melbourne cùng các điểm đến khác.

Các nhà máy gia công theo hợp đồng của Nike được coi là những nhà máy của quỷ dữ đen tối của thế kỷ XXI. Họ bị buộc tội về mọi tội ác: trả lương cho công nhân của họ – bao gồm cả trẻ em – một khoản tiền nhỏ để làm việc cực nhọc trong nhiều giờ mà không có bất kỳ quyền lợi nào trong điều kiện kinh khủng. Người ta khẳng định những “xưởng bóc lột sức lao động” này là ngõ cụt của sự phát triển chứ không phải là bước đệm để thoát nghèo.

Tôi đến Samyang với nỗi lo sợ điều tồi tệ nhất đó. Nhưng tôi rất ngạc nhiên. Sáu tòa nhà rộng lớn của nó nằm giữa những bãi cỏ được chăm sóc cẩn thận và nhiều loại cây nhiệt đới. Nó trông giống Kew Gardens ở London hay vườn ươm ở California hơn là một nhà máy sản xuất giày. Nhiệt độ giữa trưa xuống dưới ba mươi độ C: Tôi đổ mồ hôi. Bên trong có quạt giúp công nhân mát hơn.

Họ chủ yếu là những phụ nữ trẻ, ăn mặc gọn gàng trong chiếc áo sơ mi ngắn tay màu ngọc lam và quần tối màu. Đeo kính bảo hộ, khẩu trang hoặc găng tay khi cần thiết, họ cắt, khâu, tạo khuôn và dán keo. Có lẽ đây không phải là công việc truyền cảm hứng nhất, nhưng họ rất vui khi có được nó. “Đây là công việc duy nhất tôi có. Tôi đã ở đây sáu năm. Tôi hạnh phúc ở đây”, cô Thi, một cô gái trẻ hai mươi bốn tuổi hiền lành nói.

Lê Thị Minh, cũng 24 tuổi, đã làm thợ cắt được hai năm, đồng tình: “Tôi thích ở đây. Tôi từng làm việc tại một nhà máy Việt Nam ở tỉnh Đông Nam. Nhưng ở đây tốt hơn. Tiền lương khá hơn. Và bầu không khí phù hợp với tính cách của tôi”. Phạm Thị Mai, 25 tuổi, nổi bật giữa đám đông với chiếc áo sơ mi đỏ tươi. Cô ấy từng làm công nhân may nhưng hiện tại là giám sát viên, giám sát 32 thợ may. “Đây là một nơi tốt để làm việc”, cô nói, “Mối quan hệ công việc rất tốt. Tôi đã ở đây hơn năm năm và tôi hạnh phúc.Trước đó tôi làm việc ở một nhà máy dệt may của Việt Nam. Ở đây tốt hơn, thuận tiện hơn. Khó khăn chính là vấn đề giao tiếp”.

Ngay cả ông Nguyễn Ngọc Tuấn, đại diện công đoàn cũng tỏ ra tích cực: “Đúng, đây là nơi làm việc tốt. Nhìn chung, chúng tôi không gặp nhiều vấn đề về quản lý, mặc dù có thể có vấn đề về giao tiếp. Điều chúng tôi thực sự mong muốn là các mệnh lệnh nhất quán, để người lao động có thể yên tâm làm việc”. Nếu tẩy chay Nike, việc làm của những lao động Việt này sẽ gặp nguy hiểm.

“Vấn đề giao tiếp” là nguyên nhân gây khó khăn cho các nhà quản lý Hàn Quốc. Người Hàn Quốc nổi tiếng nóng nẩy; một số đôi khi ăn nói thô lỗ. Người Việt thường khiêm tốn. Sự xung đột văn hóa này có thể gây ra xích mích và hiểu lầm. Tuy nhiên, xét về nhiều mặt, Samyang là một nhà máy kiểu mẫu. Người lao động kiếm được trung bình 54 USD một tháng. Phải thừa nhận rằng đó là một khoản tiền nhỏ theo tiêu chuẩn của chúng tôi.

Nhưng không ít như nó có vẻ. Một đô la ở Việt Nam có giá trị hơn nhiều so với ở Mỹ – gấp 5 lần, theo Ngân hàng Thế giới – bởi vì chi phí sinh hoạt thấp hơn rất nhiều, nên 54 đô la ở Việt Nam mua được nhiều thứ như 270 đô la ở Mỹ. Quan trọng hơn, Samyang trả gấp đôi mức trung bình ở địa phương là 27 USD một tháng. Nó cũng trả nhiều hơn mức lương tối thiểu hợp pháp ở các nhà máy nước ngoài là 35 USD một tháng ở khu vực nông thôn, 40 USD ở vùng ngoại ô và 45 USD ở thành phố.

Ở các nhà máy thuộc sở hữu nhà nước, mức lương tối thiểu chỉ là 15 USD một tháng, trong khi các quan chức cấp trung có thể kiếm được 45 USD. Công nhân của Samyang hầu như không muốn rời đi: 2/3 trong số họ đã làm việc cho công ty hơn ba năm. Các nhà phê bình thường chỉ ra rằng chi phí lao động để làm ra một chiếc giày chỉ bằng một phần nhỏ so với giá cuối cùng của nó. Đây có thể là một sự hiểu lầm.

Chi phí lao động được xác định bởi số lượng lao động được sử dụng cũng như mức lương phổ biến ở địa phương – và như chúng ta đã thấy, Samyang trả gấp đôi mức trung bình của địa phương. Giá của một đôi giày được xác định dựa trên mức giá mà người tiêu dùng sẵn sàng trả cho nó. Nếu con số này vượt quá chi phí sản xuất thì việc làm đó sẽ mang lại lợi nhuận. Ý tưởng cho rằng khoảng cách giữa chi phí lao động và giá bán lẻ là lợi nhuận thuần túy đối với Nike là viển vông. Tổng lợi nhuận 590 triệu USD của Nike trong năm 2001 chỉ bằng 6,2% doanh thu 9,5 tỷ USD của hãng.

Theo Nike, họ trả cho các đối tác của mình trung bình 18 USD một chiếc giày, trong đó nguyên liệu chiếm 11 USD, nhân công 2 USD, chi phí khác là 4 USD và lợi nhuận 1 USD. Sau đó, họ tăng giá đôi giày lên 100% và bán chúng cho các nhà bán lẻ với giá 36 USD.Giá này bao gồm giá thành sản phẩm, chi phí thiết kế, nghiên cứu và phát triển, tiếp thị, quảng cáo, vận chuyển, quản lý sản xuất, chi phí bán hàng và kinh doanh khác, thuế, cộng với lợi nhuận. Nhà bán lẻ tăng giá đôi giày thêm 100% và bán chúng cho người tiêu dùng với giá 72 USD. Chi phí bán lẻ bao gồm giá thành sản phẩm, tiền thuê, lương nhân viên, hao hụt, bảo hiểm, quảng cáo, vật tư và dịch vụ, khấu hao, thuế và lợi nhuận.

Những đôi giày cao cấp hơn (trên 100 USD) chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng doanh thu. Việc công nhân của Samyang không thể dễ dàng mua được những đôi giày họ làm ra cũng là một vấn đề không đáng có. Những người Ý làm ​​việc trong nhà máy Ferrari khó có thể mua được một trong những chiếc xe thể thao mà họ sản xuất. Các cô hầu phòng ở Waldorf Astoria cũng không đủ khả năng để qua đêm ở đó. Mọi người không làm việc để tiêu thụ những gì họ sản xuất. Họ làm như vậy để kiếm tiền chi tiêu vào những việc khác.

Những lợi ích của khả năng chi tiêu đó có thể được cảm nhận cách xa hàng dặm. Kể từ khi Samyang mở cửa vào tháng 11 năm 1995, tỷ lệ người dân địa phương kiếm được dưới 10 USD một tháng đã giảm từ 20% xuống 8%. Hiện nay, cứ năm người dân địa phương thì có một người kiếm được hơn 30 USD, gấp đôi so với năm 1995. Hơn ba phần tư hiện nay có tivi, so với chỉ một phần ba vào năm 1995.

Tám phần trăm có điện thoại, gấp bốn lần so với trước đây. Hai phần ba có xe máy, tăng từ một phần ba. Công nhân của Samyang và hàng xóm của họ không còn chỉ tồn tại mà còn có thêm một chút để chi tiêu. Các cửa hàng sửa chữa xe đạp, chợ nhỏ và cửa hàng thực phẩm mới là minh chứng cho điều đó. Giống như tất cả nhân viên hợp đồng của Nike tại Việt Nam, nhân viên Samyang cũng được thưởng hàng năm ít nhất một tháng lương; Nghỉ phép hàng năm từ 12 đến 16 ngày cộng với 8 ngày nghỉ lễ trong nước và quốc tế; nghỉ phép đặc biệt vì lý do cá nhân; và bốn tháng nghỉ thai sản có lương. Luật lao động của Việt Nam – vốn nghiêm ngặt hơn nhiều so với hầu hết các nước nghèo: xét cho cùng thì đây được coi là thiên đường của người lao động – được thực thi một cách nghiêm ngặt.

Trẻ em dưới 15 tuổi không được phép làm việc: Nike không tuyển dụng bất kỳ ai dưới 16 tuổi trong các nhà máy quần áo hoặc dưới 18 tuổi trong các nhà máy giày của mình. Công nhân làm việc 48 giờ một tuần: tám giờ một ngày, sáu ngày một tuần, với một giờ nghỉ trưa để ăn trưa, được cung cấp miễn phí trong căng tin sạch sẽ lấp lánh của công ty.

Họ chỉ được phép làm thêm 200 giờ trong ngày làm việc, được trả lương gấp đôi vào những ngày nghỉ và ngày lễ và được trả thêm 30% vào ban đêm. Các nhà máy của Nike đóng cửa vào Chủ nhật, trừ khi bảo trì định kỳ. Gần một phần ba nhân viên của Samyang là thành viên công đoàn. Một ủy ban thực hành lao động cũng được thành lập vào tháng 2 năm 2000 để cải thiện mối quan hệ giữa ông chủ và người lao động và bảo vệ phúc lợi của người lao động. Quản lý người Hàn Quốc được dạy về văn hóa Việt Nam; người Việt nói về Hàn Quốc.

Người lao động được đào tạo  luật lao động hàng quý. Các áp phích nêu rõ quyền và lợi ích của họ được dán nổi bật trên tường. Những công nhân đề xuất những cải tiến có giá trị có thể nhận được tiền thưởng 200 USD: 18.000 USD được trả mỗi năm. Người dân địa phương ngày càng được đào tạo để trở thành nhà quản lý: 22 người Việt Nam đã được thăng chức trợ lý giám đốc từ tháng 1 năm 2001; mục tiêu là có 70% người quản lý là người địa phương vào năm 2002. Samyang cung cấp các lớp học và tài liệu buổi tối miễn phí cho người lao động chưa học hết cấp 3. Nó cũng đã quyên góp 37.000 USD cho các tổ chức từ thiện địa phương kể từ năm 1996.

Chi phí cho tất cả hoạt động thiện nguyện này của công ty khá thấp: khoảng 100.000 USD một năm, cộng với chi phí lao động là 4,8 triệu USD một năm. Điều đó tốt cho công ty cũng như cho nhân viên. Sai sót đã giảm 2/3, hàng tồn kho cũng như năng suất tăng 1/3. Nhà xưởng sáng sủa, thoáng mát, sạch sẽ, an toàn. Với rất nhiều vật liệu dễ cháy xung quanh, việc chữa cháy tốt và an toàn là điều cần thiết.

Các lối thoát hiểm được đánh dấu rõ ràng, các lối thoát hiểm không bị lộn xộn. Một kế hoạch sơ tán hỏa hoạn lớn được ghim trên tường và các cuộc diễn tập chữa cháy được tổ chức thường xuyên. Để ngăn ngừa thương tích, tất cả công nhân đều được đào tạo về an toàn.

Dấu hiệu cảnh báo có ở khắp mọi nơi. Khi máy móc có các bộ phận chuyển động lộ ra nguy hiểm, lưới sắt sẽ bảo vệ ngón tay của người lao động. Rủi ro về sức khỏe cũng được giảm thiểu. Chất kết dính gốc dung môi, có mùi khó chịu và có thể khiến bạn đau đầu hoặc tệ hơn, đã được thay thế bằng keo gốc nước hoặc chất tẩy rửa.

Chất lượng không khí trong nhà máy được các công ty Hoa Kỳ kiểm tra, mức độ phơi nhiễm với các hóa chất độc hại được đo lường theo giới hạn cho phép do Cơ quan Quản lý An toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp Hoa Kỳ đặt ra.Nhân viên được chăm sóc sức khỏe miễn phí và thuốc giá rẻ. Phạm Chí Tánh, bác sĩ phòng khám của nhà máy, cho biết mỗi ngày có khoảng 150 công nhân đến khám với ông, chủ yếu là vì đau đầu, ho và cảm lạnh. Họ trả 1/5 chi phí cho bất kỳ loại thuốc nào họ cần. Samyang cũng đặt mục tiêu thân thiện với môi trường.

Chất thải được phân loại: một số được tái chế, một số được tái sử dụng. Vải và da đã qua sử dụng trước đây được đốt, nay được dùng để bọc ghế sofa và ghế xe máy. Một nhà máy xử lý nước thải đang được xây dựng.Đây có phải là hình thức? Samyang có phải là nhà máy Potemkin, một trò giả tạo để giới thiệu với người nước ngoài? Hoặc có lẽ là một xưởng bóc lột sức lao động, nơi mà ngay khi người ngoài rời đi, mọi hoạt động bất hợp pháp sẽ diễn ra?

Tôi không có lý do gì để nghĩ như vậy. Mọi người tôi nói chuyện đều có vẻ thành thật. Trải nghiệm của tôi trùng khớp với những báo cáo từ những người nước ngoài khác – nhà báo, học giả, chính trị gia – những người đã đến thăm các nhà máy Nike ở Việt Nam. Các tiêu chuẩn nơi làm việc tại tất cả các nhà máy của Nike cũng được PricewaterhouseCoopers cũng như CESAIS, Đại học Khoa học và Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh kiểm tra độc lập.  

Tình trạng ở Samyang có được cải thiện kể từ khi nó trở thành mục tiêu trong các chiến dịch của các nhà hoạt động không? Gần như chắc chắn. Trong những sự cố riêng biệt tại các nhà máy hợp đồng khác của Nike ở Việt Nam vào năm 1996 và 1997, công nhân bị buộc phải chạy bộ quanh nhà máy và bị các bộ phận của giày va vào. Năm 1999, một giám sát viên người Hàn Quốc tại một nhà máy bị buộc tội giật dây áo ngực của nhân viên.

Các nhà hoạt động nhân quyền đã phản đối điều này một cách đúng đắn. Nike lúc đầu cố gắng phủ nhận các cáo buộc nhưng cuối cùng phản ứng bằng cách làm rõ hành vi của mình (người giám sát đã bị sa thải). Khi tôi hỏi chủ tịch Samyang, Jack Lee, một ông già  đeo kính và mặc áo kẻ sọc, liệu Nike có buộc ông phải cải thiện điều kiện ở nhà máy hay không, ông trả lời: Không. Đó là sáng kiến ​​của chúng tôi, dưới sự hướng dẫn của Nike.

Đó không phải là điều kiện trong hợp đồng của chúng tôi với Nike. Nhưng điều đó có ý nghĩa đối với chúng tôi: những người lao động khỏe mạnh hơn và hạnh phúc hơn là những người lao động tốt hơn. Điều đó không hoàn toàn đúng: Nike yêu cầu những người liên hệ của mình phải tuân thủ luật lao động địa phương và tôn trọng quy tắc ứng xử của công ty. Nike đã có mặt tại Việt Nam từ năm 1995. Đây là một trong những công ty Mỹ đầu tiên bắt đầu kinh doanh tại Việt Nam sau khi Bill Clinton tuyên bố dỡ bỏ lệnh cấm vận thương mại của Mỹ vào ngày 3 tháng 2 năm 1994.

Việc dàn trải sản xuất giữa nhiều nước làm giảm nguy cơ công ty sẽ bị ảnh hưởng bởi bất ổn chính trị, biến động kinh tế hoặc thay đổi quy tắc nhập khẩu. Nike nhập gần 2/5 thiết bị từ Trung Quốc, hơn 1/4 từ Indonesia và khoảng 15% từ cả Việt Nam và Thái Lan. Sự ổn định chính trị của Việt Nam là một điểm cộng lớn: Dân số trẻ và có trình độ học vấn cao cũng vậy: gần 3/5 trong số 78 triệu người Việt Nam dưới 25 tuổi; 95% nam giới và 91% phụ nữ trên 15 tuổi có thể đọc và viết. Cũng như mức lương thấp: thu nhập trung bình mỗi người là 290 USD vào năm 1996 (nó đã tăng lên 390 USD vào năm 2000). Samyang cũng nhận được viện trợ của nhà nước.

Ông Lee nói: “Chính phủ rất khuyến khích”. “Nó giúp chúng tôi được giảm thuế: chúng tôi không phải trả bất kỳ khoản thuế doanh nghiệp nào trong bốn năm đầu tiên và hiện tại chúng tôi chỉ phải trả một nửa mức thông thường trong bốn năm tiếp theo. Chúng tôi cũng không phải trả bất kỳ khoản thuế nào khi nhập khẩu nguyên liệu cần thiết để xây dựng nhà máy. Hợp đồng thuê địa điểm của chúng tôi có thời hạn ba mươi năm, nhưng có thể gia hạn. Mặt khác, đường sá ở Việt Nam nghèo nàn, hẹp và nguồn điện thất thường: Samyang có máy phát điện dự phòng.

Hơn nữa, cho đến khi hiệp định thương mại Mỹ – Việt được phê chuẩn vào cuối tháng 11 năm 2001, Mỹ đã áp thuế hải quan cao hơn đối với hàng nhập khẩu từ Việt Nam so với hầu hết các nước khác. Nike không sản xuất giày bóng rổ Air Jordan ở Việt Nam vì cho đến gần đây họ phải trả thuế nhập khẩu vào Mỹ cao hơn từ 30 đến 40% so với thuế nhập khẩu từ Indonesia. Giày chạy bộ Cortez bán chạy ở châu Âu lại được sản xuất tại Việt Nam vì EU không phân biệt đối xử với hàng xuất khẩu của Việt Nam. Samyang là một trong 5 nhà máy hợp đồng của Nike tại Việt Nam.

Tổng cộng, họ tuyển dụng hơn 46.000 người – nhiều hơn bất kỳ công ty tư nhân nào khác ở Việt Nam (Một số trong số họ còn sản xuất giày cho các công ty phương Tây khác, như Adidas). Hơn 22 triệu đôi giày Nike được sản xuất tại Việt Nam vào năm 2000. Tổng kim ngạch xuất khẩu của nước này lên tới 400 triệu USD. Xuất khẩu quần áo trị giá thêm 50 triệu USD. Các nhà máy hợp đồng của Nike là nhà xuất khẩu lớn thứ hai tại Việt Nam sau Fujitsu của Nhật Bản. Chúng chiếm 7% kim ngạch xuất khẩu sản xuất và gần 4% tổng kim ngạch xuất khẩu.

Chín phần mười nguyên liệu thô cần thiết để sản xuất giày Nike đều được nhập khẩu. Ngay cả hộp đựng giày cũng được vận chuyển từ Mỹ vì Việt Nam không sản xuất bìa cứng tái chế. Chỉ cao su là hàng địa phương. Vì vậy, lợi ích chính mà Việt Nam thu được từ sự hiện diện của Nike là việc làm tốt và chuyển giao công nghệ cũng như kỹ năng quản lý.

Để so sánh rõ hơn, tôi cũng đến thăm một xưởng giày “không có thương hiệu” do người dân địa phương làm chủ tên là Husan, ở quận Tân Bình, TP.HCM. Xe của tôi len lỏi qua những con đường chật hẹp trong thành phố đầy rẫy những chiếc “xe ôm”, nghĩa đen là “xe ôm”, những chiếc xe máy đã thay thế xe đạp. (Chiếc xe được lựa chọn là Honda, nhưng một công ty Trung Quốc vừa bắt đầu bán xe nhái Honda rẻ hơn nhiều. Điểm dừng chân đầu tiên của bất kỳ chủ sở hữu mới nào là lấy một huy hiệu Honda để dán lên đó: các thương hiệu nước ngoài khiến chúng nổi bật.) .

Tuy nhiên, cảnh nghèo khó xung quanh Husan – những đứa trẻ nhặt rác, mùi hôi thối – là lời nhắc nhở rằng hầu hết người Việt Nam vẫn nghèo đến mức nào. Tòa nhà của nhà máy trông có vẻ cũ kỹ nhưng nó chỉ mới được ba năm. Nó bị thiêu rụi vào năm 1998 – nhưng tạ ơn Chúa là không ai chết – và nó đã được xây dựng lại.

Trong vai sinh viên để được vào nhà máy, tôi hỏi Trần Trung Kiên, giám đốc kinh doanh xuất khẩu, về Husan. Công ty bắt đầu kinh doanh từ năm 1992 và hiện sản xuất 1,8 triệu đôi giày mỗi năm, tất cả đều để xuất khẩu, chủ yếu sang Bỉ, Hà Lan và Đức. Tôi nhìn thấy đôi giày có nhãn GAT – CAT nhái.

ó cũng bán dép sang Đức. Hầu hết doanh số bán hàng của nó đều thông qua người trung gian ở Hồng Kông, vì vậy anh ấy không thể cho tôi biết đôi giày thực sự sẽ được bán ở đâu. Nhưng anh ấy nói rằng một trong những khách hàng chính của nó ở Reno, một nhà bán lẻ quần áo của Đức. Husan bán đôi giày với giá từ 3,5 đến 5,5 USD một chiếc và đôi dép lê với giá 1,5 USD. Công ty nhập khẩu 60% nguyên liệu thô và 40% lấy từ địa phương. Không giống như Samyang, nó phải trả thuế 45%.

Nhà máy có tổ chức công đoàn, sử dụng 700 công nhân. Ông Trần tuyên bố rằng công nhân được trả 60 USD một tháng, nhưng bảng lương treo trên tường cho thấy họ thực sự kiếm được từ 37 đến 52 USD một tháng. Họ làm việc theo ca 12 tiếng, kể cả làm thêm giờ.

Ông Trần cho biết Husan cung cấp huấn luyện về sức khỏe và an toàn, nhưng không có lối thoát hiểm. Các lối đi ngổn ngang những mảnh vụn; máy móc đã cũ; và những công nhân không đeo găng tay hoặc khẩu trang bảo hộ, trông có vẻ mệt mỏi

Công nhân tại Nike có đặc quyền được so sánh. Quả thực, những người làm việc cho các công ty đa quốc gia thường là người chiến thắng. Edward Graham của Viện Kinh tế Quốc tế, một tổ chức tư vấn ở Washington DC, nhận thấy rằng người dân ở các nước nghèo làm việc cho các chi nhánh nước ngoài của các công ty Hoa Kỳ kiếm được trung bình gấp đôi mức lương sản xuất trong nước.

Ở các quốc gia có thu nhập trung bình như Mexico, nhân viên của các công ty Mỹ kiếm được nhiều hơn 80% so với mức tiêu chuẩn trong nước. Ngay cả ở các nước giàu, các công ty Mỹ phải trả nhiều hơn 40% so với các công ty địa phương. (Tất cả những tính toán này không bao gồm tiền lương của người nước ngoài). Các nghiên cứu khác về Mexico, Venezuela, Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ cũng đưa ra kết quả tương tự. Làm việc cho một công ty quốc tế là một điều có lợi.  

Tuy nhiên, ngay cả những nhà máy như Husan cũng là một bước tiến so với làm việc trên đồng ruộng hoặc doanh nghiệp nhà nước. Nhìn chung, mọi người chọn làm việc ở đó hơn là ở nơi khác. Thật sai lầm khi đánh giá điều kiện ở một nhà máy Việt Nam theo tiêu chuẩn của chúng ta. Ví dụ, một người phương Tây có thể lập luận rằng tất cả các nhà máy đều phải có máy điều hòa.

Đúng, sẽ dễ chịu hơn nếu như vậy. Nhưng do giá thành của máy điều hòa không khí cực kỳ đắt và tiêu tốn rất nhiều điện năng nên việc yêu cầu tất cả các nhà máy ở Việt Nam lắp đặt nó sẽ khiến nhiều công ty phải phá sản. Nhiều công nhân cuối cùng sẽ thất nghiệp hoặc gãy lưng trên đồng ruộng dưới nắng nóng. Liệu họ có khá hơn không? Rõ ràng không.Tương tự, lệnh cấm lao động trẻ em có thể phản tác dụng.

Nếu cha mẹ không đủ khả năng cho con đi học thì việc ngăn cản chúng đi làm chỉ khiến cuộc sống của chúng trở nên khốn khổ hơn – và có thể đẩy chúng vào các hoạt động phi pháp như mại dâm. Hãy so sánh điều này với Châu Âu và Bắc Mỹ, nơi có nhiều sinh viên đại học có việc làm. Có thể cho rằng, điều này làm cản trở việc học của họ, vì vậy có thể sẽ có trường hợp cấm sinh viên đi làm khi còn đang đi học. Bạn nói vậy, nhưng chính phủ có thể cấp cho họ những khoản trợ cấp lớn hơn để bù đắp. Đúng là ở các nước giàu.

Nhưng đó thường không phải là một lựa chọn ở một nước rất nghèo. Chính phủ không đủ khả năng trang trải chi phí sinh hoạt cho trẻ em khi chúng còn đi học. Sẽ là sai lầm khi quy định rằng các tiêu chuẩn lao động phải giống nhau ở mọi nơi. Chúng có xu hướng cải thiện theo thời gian khi các quốc gia trở nên giàu có hơn. Một nghiên cứu của Viện Brookings ở Washington DC cho thấy rằng trong khi ở các quốc gia có thu nhập bình quân đầu người dưới 500 USD, 30 đến 60% trẻ em trong độ tuổi từ 10 đến 14 có việc làm, thì 10 đến 30% làm việc đó ở các quốc gia có thu nhập bình quân đầu người thấp. từ $500 đến $1000.

Mặc dù vậy, rõ ràng hiện nay có một mức tối thiểu cơ bản nên được áp dụng ở mọi nơi; Ví dụ, chế độ nô lệ là bất hợp pháp và các điều kiện kinh khủng và lạm dụng khác cũng nên bị cấm.

Tất nhiên,  như Thomas Friedman cho rằng ý tưởng làm động lực cho toàn cầu hóa là chủ nghĩa tư bản dựa trên kinh tế thị trường – nếu bạn để cho thị trường tự điều tiết, nếu bạn mở cửa nền kinh tế cho phép thông thương và cạnh tranh tự do, thì nền kinh tế của bạn sẽ càng hữu hiệu và tăng trưởng nhanh hơn.

Toàn cầu hóa có nghĩa là chủ nghĩa tư bản kinh tế thị trường lan vào hầu hết mọi quốc gia trên thế giới. Do đó, toàn cầu hóa hình thành cho riêng nó một hệ thống luật lệ kinh tế – luật lệ xoay quanh việc mở cửa, thả nổi và tư nhân hóa nền kinh tế của bạn, để nó có tính cạnh tranh cao hơn và thu hút được nhiều hơn đầu tư nước ngoài.

Không như Chiến tranh Lạnh, hệ thống toàn cầu hóa mang một sắc thái văn hóa riêng, bao trùm và có xu hướng đồng hóa các quốc gia và cá nhân tới một mức độ nhất định. Trước đây sự đồng hóa như vậy chỉ diễn ra ở quy mô khu vực – ví dụ sự đồng hóa văn hóa La Mã đối với miền Tây châu Âu và vùng Địa Trung Hải, sự đồng hóa của giá trị đạo Hồi ở vùng Trung Á, Bắc Phi, một phần châu Âu và Trung Đông, do người Ả Rập và sau đó là đế quốc Ottoman tiến hành, hay sự Nga hóa vùng Đông và Trung Âu và nhiều phần vùng giáp giới châu Âu và châu Á dưới thời Xô Viết.

Đứng về mặt văn hóa, toàn cầu hóa hiện nay bao gồm một quá trình Mỹ hóa (dù tốt hay xấu) – từ hiện tượng Mc Donald’s đến Macs rồi đến chuột Mickey.

Ở vào thời điểm những năm 40 khi khái niệm toàn cầu hoá chưa hình thành, nhưng những thay đổi muôn mặt của đời sống xã hội Mỹ  cũng đã càn quét qua con thung lũng nhỏ Napa của dòng họ Aragon. Nơi họ vẫn luôn giữ những nghi lễ truyền thống cổ xưa.

Từ việc người bà vẫn nấu món ăn dân tộc “Canh hoa bí ngô” mà đã có trong thực đơn của gia đình trước cả  Bản tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ  đến việc trồng và thu hoạch cả vườn nho.

Vườn nho bắt nguồn từ gốc nho mà tổ tiên họ đã mang theo từ tận bên kia bờ Đại Tây Dương sang đến Tân thế giới.

Trước đây bọn mình có một anh khách hàng, có thể gọi là đại gia cũng được, dù thực sự không hiểu sao mình không thích cái danh từ này. Ảnh dân phố cổ Hà Nội nhiều đời, gia đình tư sản gốc và rất tri thức. Nhưng như bao gia đình khác, ở vào thời điểm những năm 80, tư sản hay vô sản cũng đều nghèo như nhau.

Đất nước kiệt quệ sau chiến tranh, thêm phần đóng cửa nên cái nghèo, cái đói bủa vây mọi tầng lớp xã hội. Anh học giỏi và cũng giành được một xuất học bổng đi học ở Liên Xô (Nga ngày nay), dù khá là gian nan vì thời đó nguồn gốc gia đình quan trọng lắm trong việc xét các chính sách nọ kia đối với mỗi cá nhân.

Tuy vậy khi đối diện với cuộc sống ở trời Tây, dù là một nước thuộc khối xã hội chủ nghĩa đi chăng nữa, thì cũng có quá nhiều cái khiến anh ngỡ ngàng. Một đất nước rộng lớn, trù phú, với nền văn hoá rực rỡ cùng các công trình kiến trúc đồ sộ, nguy nga khiến chàng trai trẻ choáng ngợp.

Hơn thế nữa, những sinh viên nghèo như các anh vẫn có cửa để kiếm tiền trang trải cuộc sống. Dần dần anh mê buôn bán kinh doanh ngoài chợ trời hơn cả việc học, dù cuối cùng anh cũng tốt nghiệp với tấm bằng kỹ thuật loại đỏ. Nhưng nó mãi mãi chỉ là tờ bìa cứng cất trong ngăn kéo làm kỷ niệm.

Những năm tháng lăn lộn gian khổ ở xứ người khiến anh xây dựng được một khối tài sản lớn và những năm 90 khi đất nước mở cửa anh đầu tư ngược trở lại quê hương, đồng thời vẫn đi đi về về giữa hai nước. Việc bươn chải kiếm sống khiến anh lập gia đình muộn, mãi đến bốn mươi tuổi mới có đứa con đầu tiên.

Khi cháu 14 tuổi thì anh quyết định chuyển hẳn về VIệt Nam sinh sống. Lý do, nghe thì thế hệ gen Z các bạn có thể cho là xàm, nhưng đối với bọn mình, những người sinh ra và lớn lên ở thời điểm khó khăn ấy thì hoàn toàn có thể hiểu được: Gia đình anh chuyển về Việt Nam để con cái được sống với quê hương nguồn cội.

“Nếu cháu có yêu thì cũng là một cô gái Việt Nam :))). Chứ ở bên đó, môi trường xung quanh toàn các bạn Tây, chúng nó yêu đương sớm lắm, sớm muộn gì thì nó cũng rước một cô tóc vàng mắt xanh về thôi. Và sau đó, dù không thích đi chăng nữa, thì cha mẹ có mà trời cản. Phải chấp nhận theo con cái, thời nay “Con cái đặt đâu cha mẹ ngồi đó mà” (cười).

Nhưng qua quan sát thì anh thấy đa phần các cuộc hôn nhân Trai Việt – Gái Tây đều tan vỡ do sự khác biệt quá lớn về tư tưởng và văn hoá. Ngay bản thân anh ở bên đó bao nhiêu năm, còn nhiều hơn thời gian ở quê hương, nhưng là người Việt anh vẫn thích cái nền nã, kín đáo, dịu dàng của con gái Việt Nam.

Thế nên anh phải nhanh (cười), chuyển về quê nhà trước khi nó biết yêu.  Nhưng đúng là về rồi mới thấy, giới trẻ bây giờ hội nhập toàn cầu nên giống nhau quá, “Ta” giờ cũng  gần như “Tây” rồi, hương đồng gió nội bay đi hết cả rồi (cười). Hai vợ chồng lại tự bảo, thôi đã về đến đây mà nó vẫn rước về nhà một “cô gái tóc vàng hoe” thì phải chịu chứ sao giờ :)). Thời đại toàn cầu hoá mà!

Thế đấy các bạn ạ, trong khi giới trẻ bị xoáy vào cơn lốc của sự hội nhập, thay đổi và chạy theo trào lưu thì các thế hệ già vẫn luôn đau đáu về việc giữ lại những gì xưa cũ, những gì mà họ đã được dạy dỗ hay trải qua.

Mới hôm qua mình đọc một bài báo của một giảng viên người Việt bên Pháp viết về vấn đề du học và mình để ý vài bình luận phía dưới nói rằng có những đứa trẻ họ biết khi đi du học, thì việc sống và tiếp nhận nền văn hoá khác, một cách trực tiếp mỗi phút giây, việc bị cuốn vào guồng quay của học tập và việc làm khiến chúng dần quên đi những gì thuộc về quê hương bản xứ. Sau này nhiều người định cư rồi thì chỉ có bố mẹ sang thăm thôi chứ chúng không có muốn về thăm bố mẹ.

Con đi càng sớm càng dễ bị đồng hoá và mất gốc. Nếu những đứa trẻ được gửi đi nước ngoài học từ khi còn rất nhỏ, ở bậc tiểu học, thì bố mẹ gần như mất hẳn con. Không sao cứu vãn được vì khoảng cách và sự khác biệt của hai nền văn hoá sẽ là vách ngăn vững chắc chia đôi hai thế hệ: Bố mẹ và con cái. Không phải là tuổi tác, mà là suy nghĩ, tư tưởng, lối sống.

Thế mới có chuyện một ông bố ở Hà Nội, hoảng lên xin tư vấn vì cô con gái 19 tuổi của mình, du học ở Anh, trong một dịp về nhà chơi dẫn theo một anh chàng “mắt xanh mũi lõ” được giới thiệu là người yêu. Vấn đề là cô con gái này ngay hôm về đã không ngủ ở nhà buổi nào mà thuê một phòng khách sạn và ở chung với anh chàng ngoại quốc suốt mấy tuẩn cho đến khi cả trở lại Anh học tập.

Ông bố, vốn nổi tiếng nghiêm khắc, choáng váng  vì không hình dung được giới trẻ ngày nay có thể sống, cái mà ông cho là, buông thả đến như vậy. Lối sống này cơ bản là nó quá khác với truyền thống và phong tục của người Việt Nam, nhưng lại là điều bình thường với xã hội phương Tây.

Đó chỉ là sự khác biệt trong vô vàn những cái khác biệt khác, mà có thể dẫn đến xung đột giữa các thế hệ.

Không chỉ khoảng cách về địa lý, giữa nước này với nước khác mà ngay cả trong một nước, có thể thấy rõ sự xâm nhập sâu rộng của văn hoá và lối sống phương Tây vào các xã hội Á đông. Sự tự do, phóng khoáng và cởi mở của giới trẻ, đặc biệt là trong tình yêu , khiến nhiều bố mẹ khó có thể chấp nhận nổi con cái mình nếu chúng bắt chước “sống như Tây” dù “đang ở Đông”.

Nhưng thực sự, không cứ gì phương Đông mà ngay cả phương Tây, ở một mặt nào đó, cũng chịu ảnh hưởng của toàn cầu hoá.

Chúng ta hãy đọc bài viết dưới của tác giả Legrain, Philippe để hiểu rõ hơn về khái niệm này.

Toàn cầu hóa là gì

Tất cả những ồn ào xung quanh một sự kiện thể thao này là một mô hình thu nhỏ của một cuộc tranh luận rộng lớn hơn nhiều về vấn đề mang tính quyết định của thời đại chúng ta: Toàn cầu hóa. Từ xấu xí này là cách viết tắt cho việc cuộc sống của chúng ta ngày càng trở nên gắn bó với cuộc sống của những người và nơi xa xôi trên khắp thế giới – về mặt kinh tế, chính trị và văn hóa. Những liên kết này không phải lúc nào cũng mới nhưng chúng có sức lan tỏa hơn bao giờ hết.

Toàn cầu hóa là một vấn đề bao trùm nhưng lại bị hiểu lầm sâu sắc – hai lý do khiến nhiều người lo sợ nó. Toàn cầu hóa có làm xói mòn bản sắc của một quốc gia hay không? Có phải các thương hiệu toàn cầu đang xâm chiếm nền kinh tế thế giới (và tâm trí của chúng ta)? Có phải chúng ta đang mất quyền kiểm soát cuộc sống của mình trước những tập đoàn lớn nhẫn tâm và thị trường vô danh? Nhiều người nghĩ như vậy – và tất cả những lo lắng này đều có một phần sự thật. Nhưng phần lớn câu trả lời, như chúng ta sẽ thấy, là không.

Mối quan hệ ràng buộc chúng ta với nhau trước hết là mối quan hệ kinh tế về thương mại, đầu tư và di cư. Như hàng hóa, tiền bạc và con người trên khắp thế giới, chúng mang những nơi ở xa lại gần nhau hơn.

Chúng ta lái xe Đức, nghe nhạc hi-fi Nhật Bản, ăn đồ ăn Pháp, uống cà phê Colombia, mặc quần áo Ý, mua đồ chơi Trung Quốc, trò chuyện trên điện thoại di động của người Phần Lan (ngày nay phải là Hàn Quốc mới đúng), làm việc trên máy tính sản xuất tại Đài Loan và sử dụng phần mềm của Mỹ. Người Mỹ làm việc cho các công ty xe hơi của Đức, người Đức làm việc cho các ngân hàng đầu tư của Mỹ. Người Anh làm việc cho các công ty điện tử Hàn Quốc, bàn tay người Mexico hái trái cây ở California, bộ não châu Á tạo sức mạnh cho các công ty khởi nghiệp ở thung lũng Silicon, người Pakistan quản lý các hiệu thuốc ở Anh, người Algeri điều hành cửa hàng tạp hóa ở Pháp.

Các doanh nhân, chủ ngân hàng, nhà tư vấn và luật sư quốc tế có mặt khắp nơi trên thế giới, gắn kết công việc và lương thưởng của chúng ta với các thị trường xa xôi thông qua mạng lưới xuất khẩu và đầu tư.

Các mối liên kết cũng mang tính chính trị: thử nghiệm độc đáo trong các chính phủ làm việc cùng nhau là Liên minh châu Âu (EU), sự gắn kết với nhau của Canada, Mỹ và Mexico, nước láng giềng nghèo phía Nam của họ, thông qua Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) ; khuôn khổ ngày càng tăng của các quy tắc quốc tế về thương mại, môi trường, nhân quyền, chiến tranh và nhiều thứ khác; và hàng ngũ ngày càng tăng của các nhóm gây áp lực xuyên biên giới đang thúc đẩy sự khởi đầu của một nền chính trị toàn cầu – các nhóm vận động mới như Những người bạn của Trái đất và Tổ chức Ân xá Quốc tế, cũng như các tổ chức lâu đời như Giáo hội Công giáo và phong trào lao động quốc tế.

Lính Mỹ tuần tra Kosovo, hải quân Mỹ bảo vệ eo biển Đài Loan, máy bay Mỹ bay qua Vịnh Ba Tư. Lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc có mặt rải rác trên toàn cầu. Quân đội Cộng hòa Ireland huấn luyện những kẻ khủng bố Colombia; Tây Ban Nha đã cố gắng dẫn độ Augusto Pinochet, cựu độc tài của Chile, từ Anh vì tội vi phạm nhân quyền.

Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng là các mối quan hệ văn hóa: sự pha trộn của các nền văn hóa thông qua di cư; sự lan truyền nhanh chóng của tin tức, ý tưởng và thời trang thông qua thương mại, du lịch và các phương tiện truyền thông; và sự phát triển của các thương hiệu toàn cầu – Coca – Cola, Mc Donald’s, Disney – đóng vai trò là điểm tham chiếu chung. Người da trắng không còn chiếm đa số ở California.

Đến năm 2050, một phần ba người Mỹ sẽ có nguồn gốc châu Á hoặc gốc Tây Ban Nha. Hồi giáo là tôn giáo phổ biến thứ hai ở Pháp: Cứ mười ba người Pháp thì có một người tôn thờ Allad. Robin Cook, ngoại trưởng lúc bấy giờ, có tuyên bố nổi tiếng rằng món ăn quốc gia của Anh là gà tikka masala. Nhiều người trong chúng ta có những đồng nghiệp nước ngoài, cũng như những người bạn nước ngoài ở trường học, trường đại học hoặc những ngày lễ. Chúng ta trò chuyện trên Internet với “những người bạn” có thể ở bên kia thế giới hoặc bên kia đường.

Người phương Tây hít cocaine Colombia, mắc các bệnh có nguồn gốc từ châu Phi như AIDS, lo lắng về những kẻ khủng bố Hồi giáo và lo lắng về sự nóng lên toàn cầu. Đồng thời, phim ảnh, âm nhạc, ẩm thực và quần áo Mỹ lan rộng mà không tôn trọng biên giới quốc gia. Những ý tưởng của phương Tây về nhân quyền đã thấm sâu vào các xã hội truyền thống ở Thế giới thứ ba. Hầu như tất cả các quốc gia đều tranh tài ở Thế vận hội Olympic và hầu hết là ở World Cup bóng đá. 

Một trăm năm trước, bóng đá là niềm đam mê của tầng lớp lao động Anh. Thậm chí hai mươi năm trước, nó vẫn là môn thể thao chủ yếu của tầng lớp lao động châu Âu và Nam Mỹ. Bây giờ nó là hoạt động kinh doanh toàn cầu rất lớn. David Beckham là một thương hiệu toàn cầu. Nhật Bản và Hàn Quốc là chủ nhà của World Cup 2002. Arsenal do người Pháp quản lý; Đội hình của nó tại thời điểm viết bài bao gồm sáu người Pháp, hai người Hà Lan, hai người Brazil, một người Thụy Điển, một người Đan Mạch, một người Ukraine, một người Latvia, một người Hy Lạp, một người Nigeria, một người Cameroon, một người Congo và một cầu thủ Nhật Bản. Các nam sinh Thái Lan mặc áo Liverpool (Steven Gerrard là một cầu thủ được yêu thích ở đây) chơi một trận đấu đẹp mắt quanh Wat Saket, Chùa Vàng ở Bangkok. Sự pha trộn văn hóa như vậy là bản chất của toàn cầu hóa thế kỷ XXI.

Tất cả quá trình toàn cầu hóa này được thúc đẩy một phần bởi vận tải và thông tin liên lạc rẻ hơn, dễ dàng hơn và nhanh hơn: máy bay, đài phát thanh, truyền hình, điện thoại, Internet (và trước đó là đường sắt, tàu hơi nước và điện báo). Vào năm 1850, phải mất gần một năm để đi thuyền – hay gửi tin nhắn – vòng quanh thế giới. Giờ đây, bạn có thể bay vòng quanh thế giới trong khoảng một ngày và gửi email đến bất kỳ đâu gần như ngay lập tức. Gửi một tài liệu dài 40 trang từ Chile đến Kenya tốn 50 USD bằng chuyển phát nhanh, 10 USD bằng fax và chưa đến 10 xu qua email.

Cho đến gần đây, những kỳ nghỉ ở nước ngoài vẫn chỉ dành cho người giàu; bây giờ người nghèo ở các nước giàu có thể tiếp cận. Điện thoại đã từng là một thứ xa xỉ; bây giờ các quán cà phê Internet đã mọc lên ở các thị trấn tồi tàn của Thế giới thứ ba. Tuy nhiên, toàn cầu hóa không chỉ liên quan đến sự thay đổi công nghệ. Đó cũng là một sự lựa chọn chính trị. Nó liên quan đến việc mở cửa biên giới quốc gia một cách có ý thức trước những ảnh hưởng của nước ngoài.

Sự bùng nổ trong các liên kết xuyên biên giới là kết quả của các quyết định của chính phủ nhằm dỡ bỏ các hạn chế đối với thương mại, đầu tư nước ngoài và dòng vốn cũng như nhờ có giao thông và thông tin liên lạc tốt hơn. Nơi nào các chính phủ quyết định cản trở nó, giao thông quốc tế sẽ bị cản trở. Trong thập kỷ đầu tiên của thế kỷ 20, người Mỹ chào đón tới một triệu rưỡi người nhập cư mỗi năm.

Trong thập kỷ qua, với dân số cả thế giới và dân số Mỹ gấp nhiều lần so với lúc đó, số lượng người nước ngoài được phép vào Mỹ chỉ bằng một nửa mỗi năm – và hầu hết các quốc gia đều có các biện pháp kiểm soát nhập cư chặt chẽ hơn nhiều. Sau chiến tranh thế giới thứ nhất và sau đó là cuộc Đại suy thoái đã thuyết phục họ hướng nội, các chính phủ đã ngăn chặn làn sóng toàn cầu hóa lớn đầu tiên bắt đầu từ thế kỷ 19. Nhập khẩu vào Mỹ, nước đã mua gần 2/5 lượng hàng xuất khẩu của thế giới vào năm 1929, đã giảm 70% từ năm 1929 đến năm 1932. Cho vay quốc tế giảm hơn 90% từ năm 1927 đến năm 1933.

Toàn cầu hoá có thể khiến bản sắc văn hoá của một dân tộc, đặc biệt là của các dân tộc nhỏ bé và kém giàu có, có nguy cơ lụi tàn và biến mất hay không còn là một dấu hỏi.

Nhưng rõ ràng rằng để duy trì và bảo tồn nó trong bối cảnh hội nhập đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn của mỗi cá nhân, mỗi gia đình, mỗi dòng tộc ở mỗi đất nước.

Như gia đình dòng họ gốc Tây Ban Nha Aragon ở xứ Napa, California trong “Dạo bước trên Mây” vậy. Họ đã cố gắng gìn giữ và thực hiện những tục lệ tốt đẹp đã được truyền lại từ cổ xưa của dân tộc mình, dù họ đang sống trong lòng một xã hộ tân thời đang biến đổi mạnh mẽ. Ông bố yêu cầu con trai sử dụng  tên thuần Tây Ban Nha Pedro thay vì cái tên rặt Mỹ Pete. Bà mẹ thì chuẩn bị cho con gái một cái giường đẹp nhất đêm tân hôn của con và tự tay bà trải giường với chăn ga gối đều là của hồi môn với một bông hồng tươi thắm ở giữa, cùng những lời chúc ngủ ngon:

“Bố mẹ là người rất coi trọng truyền thống và thế giới hiện đại cũng khó mà quen được”.

THỜI KHẮC THU HOẠCH NHO, THỜI KHẮC ĐẶC BIỆT, THỜI KHĂC CỦA PHÉP MÀU”

(A Walk in the Clouds)

The soul of Spain

By Ellis Havelock

6.

Người Tây Ban Nha

Do đó, khi chúng tôi khảo sát các khía cạnh khác nhau của tính khí người Tây Ban Nha được bộc lộ trong cuộc sống hàng ngày, trong lịch sử, tôn giáo, văn học và chính trị, chúng tôi thấy rằng chúng liên kết thành một bức tranh hài hòa hơn là chúng được thể hiện. Tất cả đều là biểu hiện của một chủng tộc nguyên thủy nguyên thủy, dưới áp lực của một môi trường đặc biệt gây hứng khởi nhưng lại cứng rắn, đã duy trì qua mọi giai đoạn phát triển một mức độ khác thường của tuổi trẻ đầy sức sống, sự hoang dã mãnh liệt mà nó đã bắt đầu.

Tôi có thể nói thêm rằng tác giả xuất sắc của cuốn “Idearium Espanol” đã đưa ra quan điểm tương tự theo một cách khá khác khi ông nhận xét rằng có một lý do sâu sắc khiến Tây Ban Nha luôn tuyên bố và bảo vệ tín điều Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội: Bản thân bà đã bị buộc phải trải qua mọi nỗi đau của thai sản nhưng vẫn chưa đến tuổi già với tinh thần trinh nguyên vẫn còn trẻ trung trong mình.

Với lịch sử và cách nhìn này, chúng ta thấy những phẩm chất tốt đẹp của Tây Ban Nha cũng như những khuyết điểm không thể tránh khỏi và ăn sâu như thế nào của nó, đặc biệt là sự kết hợp giữa sáng kiến ​​tuyệt vời với việc thiếu khả năng bền vững để theo đuổi cái mà Menendez y Pelayo coi là đã xác nhận những thiên tài người Tây Ban Nha.

Chúng ta thấy rằng danh dự luôn đóng một vai trò quan trọng như thế nào trong tư tưởng của người Tây Ban Nha, ngay cả trong thời kỳ huy hoàng và thành công nhất của lịch sử Tây Ban Nha; chúng ta hiểu tại sao Cid, như được mọi người quan niệm, với khí chất hoàn toàn dân chủ, công lý qua loa đại khái, gần giống như một Robin Hood được tôn vinh, lại trở thành anh hùng vĩ đại của Tây Ban Nha.

Chúng tôi cũng nhận ra rằng đức tính hàng đầu của người Tây Ban Nha luôn là đức tính dũng cảm nguyên thủy. “Phẩm chất nổi bật nhất của chúng tôi”, Pascual Santacruz  nói chân thành về người dân của mình, “là lòng dũng cảm”, mặc dù ông thừa nhận rằng đó là lòng dũng cảm chứa đựng nhiều sự man rợ và liều lĩnh vốn thuộc về thời kỳ sơ khai của nền văn minh. Bất cứ điều gì người Tây Ban Nha có thể đạt được.

Thật thú vị khi quan sát rằng Brantome – người Pháp, Morel Fatio tin rằng, người hiểu rõ nhất về Tây Ban Nha – chủ yếu bị ấn tượng bởi phẩm chất hiếu chiến của người Tây Ban Nha. Ông đã nhìn thấy họ diễu hành qua Pháp đến Flanders vào những ngày Tây Ban Nha vẫn còn là một cường quốc trên thế giới “Bạn có thể gọi họ là những hoàng tử”, Ông nói, “họ xếp hàng và hành quân một cách kiêu ngạo, với một vẻ duyên dáng thật tuyệt vời

Họ hầu như thờ ơ với bất kỳ đức tính nào khác ngoài lòng dũng cảm. “Họ gửi sách cho quỷ dữ”, ông nói thêm, “trừ một số người trong số họ, khi họ chăm chỉ nghiên cứu, rất hiếm và xuất sắc trong đó, rất đáng ngưỡng mộ, sâu sắc và tinh tế, như tôi đã biết một số người”.

Tuy nhiên, ngay cả khi anh ta hướng năng lượng của mình sang các lĩnh vực khác, thật thú vị khi quan sát thấy người Tây Ban Nha thường xuyên duy trì tinh thần hiệp sĩ dũng cảm như thế nào, thậm chí cả những hình thức chiến tranh. Điều này cũng đúng ngay cả trong lĩnh vực tôn giáo. Ramon Lull được Menendez y Pelayo vui vẻ gọi là “hiệp sĩ triết học”.

Thánh Theresa bắt đầu sự nghiệp của mình bằng cách viết một câu chuyện tình lãng mạn về tinh thần hiệp sĩ. Các tu sĩ chiến đấu của Dòng Đa Minh được tổ chức bởi một người Tây Ban Nha, trong khi các tu sĩ dòng Benedict hiếu hòa và uyên bác, với một số ngoại lệ đáng chú ý, đã sớm ngừng phát triển trên đất Tây Ban Nha.

Một lần nữa, văn học, một sở thích dường như nằm ngoài lĩnh vực của người lính, lại gần như bị quân lính độc quyền ở Tây Ban Nha. Cervantes, nhà văn hàng đầu  Tây Ban Nha, Camoens, nhà văn hàng đầu Bồ Đào Nha, đều là những người đã dành phần lớn cuộc đời mình cho chiến đấu và phiêu lưu. Ngài Philip Sidney, một nhân vật độc nhất vô nhị ở Anh, tương ứng với mẫu hình chung trong biên niên sử văn học Tây Ban Nha.

Các nhà thơ Tây Ban Nha, cũng như các nhà soạn kịch và tiểu thuyết gia, thường xuyên đấu tranh với những người viết lách trong khoảng thời gian họ có cuộc sống năng động hơn ở triều đình, trại tập trung và nơi làm việc. Castilian Alvaro de Luna – hiệp sĩ, kỵ sĩ, vũ công, người hát rong và nhà ngoại giao giỏi nhất ở Tây Ban Nha vào thời của ông – đại diện cho lý tưởng cũ của Tây Ban Nha.

Sau này, tiểu thuyết gia Alarcon là nhà thám hiểm, nhà báo, người làm việc tự do, người lính và người đàn ông của thế giới. Cho đến gần đây, nhà văn của cuộc nghiên cứu, nhà văn không gì khác hơn là một nhà văn, hầu như không được biết đến ở Tây Ban Nha. Thậm chí ngày hôm qua, nhà văn Tây Ban Nha nổi tiếng nhất, Valers, là một nhà ngoại giao và nhà quốc tế của thế giới, trong khi Blasco Ibaflez, tiểu thuyết gia xuất sắc nhất của thế hệ trẻ ngày nay, là một chính trị gia và nhà cách mạng có cuộc đời phiêu lưu đầy táo bạo.

Những phẩm chất đặc biệt của các thiên tài người Tây Ban Nha, chúng ta không thể không nhận ra, đã tìm thấy những cơ hội huy hoàng nhất của họ trong một giai đoạn của lịch sử thế giới mà xét về mặt thể chất trong mọi sự kiện, giờ đây đã vĩnh viễn không còn nữa.

Tây Ban Nha đã bước vào một thời đại thoả mãn với yêu cầu và khen thưởng các nhiệm vụ công nghiệp và thương mại vốn đòi hỏi những sáng kiến ​​kém sáng tạo hơn. Tuy nhiên, cũng như sự giàu có tự nhiên của đất nước, chúng ta khó có thể mong muốn thấy Tây Ban Nha sử dụng nguồn năng lượng tốt đẹp của mình trong sự cạnh tranh, và do vậy chỉ ở mức hạng hai, so với Anh và Đức, chấp nhận những món hời nhỏ mà các cường quốc công nghiệp lớn hơn có thể đã coi thường việc chạm vào. Tây Ban Nha cuối cùng cũng phải đối mặt với nhiệm vụ trước mắt là ổn định vị thế kinh tế và vị thế chính trị trong nước của mình.

Nhưng ngoài nhiệm vụ đó, bên cạnh nhiệm vụ đó còn có những vấn đề trong tương lai tiến bộ của loài người mà chúng ta có quyền mong đợi rằng Tây Ban Nha nên coi nó độc lập và là một phần tiên phong có giá trị như nó đã từng giải quyết các vấn đề của thế giới vật chất. Bằng cách duy trì và áp dụng lại những lý tưởng nguyên thủy và thiết yếu của mình, chúng ta có thể chắc chắn rằng Tây Ban Nha sẽ truyền đạt những món quà tinh thần tốt đẹp nhất của mình cho thế giới.